«Фразеологизмдердің лингво мәдени ерекшеліктері»
жүктеу/скачать 72,69 Kb.
|
118bd8f1-8ca5-11e3-bf6e-f6d299da70eeфраз
- Бұл бет үшін навигация:
- 11-дәріс. Фразеологиялық концепт.
| Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Қайдар Ә. Халық даналығы. Алматы: «Толғанай Т», 2004. – 560 б. 2.Манкееева Ж.А. Қазақ тілінің заттық мәдениет лексикасы. – А, 2000. – 354 б. 3. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. Алматы: Ғылым, 1998. 4. Жанпейісов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. Алматы, 1989 11-дәріс. Фразеологиялық концепт. Ру-тайпа атауларына байланысты қалыптасқа ТТ-ң жалпы ұлттық концептілерді бейнелеуі. Жағымды және жағымсыз мәндегі концепт. Белгілі бір ұлтқа тән концептілер қатысы басқа ұлттың концепт аясынан өзгеше ұлттық концепт аясын құрайды. Адам ойының бір парасында өмірге деген концептуалдық көзқарас туындап, қалыптасады. Дегенмен, бұндай көзқарастың ұжым санасында қалыптасуына көңіл бөліп, «концепт» терминінің өрісіндегі ұлттық менталитетке, ұлттың өмірге деген көзқарасының ұстанымдарына да көңіл бөлінуі қажет-ақ. Шығыс Қазақстан аймағындағы ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестерді айрықша таңбалар жүйесі ретінде ала отырып, олардың бойындағы заман көшінде, үдерісінде жинақталған мағынаның мәнін ашу, яғни оның ғасырлар тезінде ұйыған кодын табу, мәнісін айқындау арқылы тіл біліміндегі құндылық дәрежесін көрсетсе, сапалы ұрпақ өз өмірінде қолдана біліп, жағымды тұстарын ғибрат етсе, бүгінгі ұрпақ рухани жұтаңдықты сезінбес еді. Шығыс Қазақстан аймағындағы ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестерді лингвомәдени аспектіде қарастыру барысында төмендегідей тақырып аясында зерделедік: - Шығыс Қазақстан аймағындағы ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің жағымды мәндегі концепт жасауға қатысы. - Шығыс Қазақстан аймағындағы ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің жағымсыз мәндегі концепт жасауға қатысы. Осындай жағымды мәнді ТТ-дің ру-тайпа атауларына байланысты қалыптасқан тұрақты тіркестердегі көрінісіне назар аударсақ. Мысалы: мұрындай мол қыл; айылың құйысқандай болсын, алашың туысқандай болсын; Айтақтай ұл туар, Ардагердей ат тумас; тұзақшыдай ел болмас, Зайсанға жетер жер болмас. Жағымды сапада қарастырылған ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестерді кесте бойынша көрсеткенде, олардың мағыналық өріс кеңдігін, бойына жинақтаған аялық білім өресін шамалауға болатынына көз жеткізе аламыз. Концепт – бұл белгілі концептуалдық жүйе иелерінің қоршаған шындық объектілерін идентификациялаудың өлшемі жайлы ақпарат [196, 3 с.]. Қалыптасқан концепті тілдік бірліктерден көрініс тапты. Тіл қатынас құралы қызметін атқарып, ойды жарыққа шығарып қана қоймайды, ол сонымен қатар адамның әрқилы көңіл күй толқындары мен жан дүние тебіреністерін де реттеп отырады. Ендігі ретте осы жағымсыз мәнді ру-тайпа атауларына байланысты қалыптасқан тұрақты тіркестердегі көрінісіне назар аударайық. Мысалы: сыбанның қызындай үйде қартайтамысың? сыбандай сырдаң қылма, қыржыдай қырысқақ қылма; ақымбеттей ұрысқақ қылма; Қожамқұлдың үйіне қонғанша, Дәуленнің жұртына қон; Айбикенің ауылына қонғанша, Нұрбикенің көшіп кеткен жұртына қон; қараға қонғанша далаға қон, далаға қонғанша молаға қон; Тоқабайдың үйіне қонғанша, Жанайдың жұртына қон. жүктеу/скачать 72,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|