Г а м д информатика
§ 6–7. Компьютердегі деректерді қалай қорғауға
жүктеу/скачать 12,09 Mb. Pdf көрінісі
|
5кл
| § 6–7. Компьютердегі деректерді қалай қорғауға
болады? Ақпараттықорғауұғымынқалай түсінесіңдер? Ком пью тер де жұ мыс жа са ған кез де кез кел ген ақ па рат ты қор ғай бі лу өте ма ңыз ды. Есеп теу тех ни ка сын да ақ па рат ты қор ғау тү сі ні гі ке ңі нен та рал ған. Ол ком пью тер дің жұ мыс іс теу се нім ді лі гін, де рек тер дің мүл тік сіз сақ та лу ын қам та ма сыз ете ді. Ақ па рат ты қор ғау – ақ па рат ты рұқ сат сыз та ра ту дан, оны рұқ сат сыз өші ру ден, рұқ сат сыз кө шір ме сін жа сау дан, бұ ғат тау дан қор ғау үшін жүр гі зі ле тін ша ра лар. Ақ па рат ты қор ғау ша ра ла ры на ком пью тер ді қор ғау, құ жат та рды ви рус тан қор ғау, бұ ғат тау жә не қау іп сіз құ пия сөз дер қол да ну ды жат қы зу ға бо ла ды. Комп ютердівирустанқалайқорғаймыз? Біз «ком пью тер ге ви рус түс ті» де ген сөз дер ді жиі ес тіп жа та мыз. Бі рақ ком пью тер ге түс кен ви рус тың сал да ры нан он да ор на лас қан прог рам ма лық құ рал дар мен файл дар дың қан дай өз ге ріс тер ге ұшы рай ты нын бі ле бер мей міз. Ком пью тер лік ви рус тар та ри хы дер бес ком пью тер лер пай да бол ған уа қыт тан бас тала ды. Вирустар жылдам тарайды әрі тез көбейеді. • ақпараттыққауіп сіздікұғымынқалай түсінесіңдер? • ақпараттықор ғаудыңжолдары қандай? М • ақпараттықорғау ұғымы; • вирусқаупіжәне оданқорғану; • антивирустық программалар; • құжатқақұпиясөз орнату. Ең алғашқы вирус 1986 жылы Пәкістанда « rain» (қазақша «Ми») деген атпен пайда болды. Компьютерлік вирус эпидемиясы желімен таратылды. (https://codeo.k / og/a parat/ .ht сайтынанқосымшамәліметтер алуғаболады.) А А АР Ең алғашқы вирус 1986 жылы Пәкістанда « rain» (қазақша «Ми») деген атпен пайда болды. Компьютерлік вирус эпидемиясы желімен таратылды. ( Р Р https://codeo.k / og/a parat/ .ht сайтынанқосымшамәліметтер алуғаболады. М М М Ең алғашқы вирус 1986 жылы Пәкістанда « rain» (қазақша «Ми») деген атпен пайда болды. Компьютерлік вирус эпидемиясы желімен таратылды. https://codeo.k / og/a parat/ .ht сайтынанқосымшамәліметтер А Ком пью тер лік ви рус тар та ри хы дер бес ком пью тер лер пай да Ком пью тер лік ви рус тар та ри хы дер бес ком пью тер лер пай да бол ған уа қыт тан бас тала ды. Вирустар жылдам тарайды әрі тез бол ған уа қыт тан бас тала ды. Вирустар жылдам тарайды әрі тез А Н он да ор на лас қан прог рам ма лық құ рал дар мен файл дар дың қан он да ор на лас қан прог рам ма лық құ рал дар мен файл дар дың қан дай өз ге ріс тер ге ұшы рай ты нын бі ле бер мей міз. дай өз ге ріс тер ге ұшы рай ты нын бі ле бер мей міз. Ком пью тер лік ви рус тар та ри хы дер бес ком пью тер лер пай да Ком пью тер лік ви рус тар та ри хы дер бес ком пью тер лер пай да бол ған уа қыт тан бас тала ды. Вирустар жылдам тарайды әрі тез бол ған уа қыт тан бас тала ды. Вирустар жылдам тарайды әрі тез - жа та мыз. Бі рақ ком пью тер ге түс кен ви рус тың сал да ры нан жа та мыз. Бі рақ ком пью тер ге түс кен ви рус тың сал да ры нан он да ор на лас қан прог рам ма лық құ рал дар мен файл дар дың қан он да ор на лас қан прог рам ма лық құ рал дар мен файл дар дың қан П ну ды жат қы зу ға бо ла ды. ну ды жат қы зу ға бо ла ды. Комп ютердівирустанқалайқорғаймыз? Комп ютердівирустанқалайқорғаймыз? Біз «ком пью тер ге ви рус түс ті» де ген сөз дер ді жиі ес тіп Біз «ком пью тер ге ви рус түс ті» де ген сөз дер ді жиі ес тіп жа та мыз. Бі рақ ком пью тер ге түс кен ви рус тың сал да ры нан жа та мыз. Бі рақ ком пью тер ге түс кен ви рус тың сал да ры нан В Ақ па рат ты қор ғау ша ра ла ры на ком пью Ақ па рат ты қор ғау ша ра ла ры на ком пью тер ді қор ғау, құ жат та рды ви рус тан қор ғау, тер ді қор ғау, құ жат та рды ви рус тан қор ғау, бұ ғат тау жә не қау іп сіз құ пия сөз дер қол да бұ ғат тау жә не қау іп сіз құ пия сөз дер қол да ну ды жат қы зу ға бо ла ды. ну ды жат қы зу ға бо ла ды. б Ақ па рат ты қор ғау Ақ па рат ты қор ғау сат сыз та ра ту дан, оны рұқ сат сыз өші ру ден, сат сыз та ра ту дан, оны рұқ сат сыз өші ру ден, рұқ сат сыз кө шір ме сін жа сау дан, бұ ғат рұқ сат сыз кө шір ме сін жа сау дан, бұ ғат тау дан қор ғау үшін жүр гі зі ле тін ша ра лар. тау дан қор ғау үшін жүр гі зі ле тін ша ра лар. Ақ па рат ты қор ғау ша ра ла ры на ком пью Ақ па рат ты қор ғау ша ра ла ры на ком пью а тік сіз сақ та лу ын қам та ма сыз ете ді. тік сіз сақ та лу ын қам та ма сыз ете ді. Ақ па рат ты қор ғау Ақ па рат ты қор ғау – ақ па рат ты рұқ – ақ па рат ты рұқ сат сыз та ра ту дан, оны рұқ сат сыз өші ру ден, сат сыз та ра ту дан, оны рұқ сат сыз өші ру ден, рұқ сат сыз кө шір ме сін жа сау дан, бұ ғат рұқ сат сыз кө шір ме сін жа сау дан, бұ ғат с Есеп теу тех ни ка сын да ақ па рат ты қор ғау Есеп теу тех ни ка сын да ақ па рат ты қор ғау тү сі ні гі ке ңі нен та рал ған. Ол ком пью тер дің тү сі ні гі ке ңі нен та рал ған. Ол ком пью тер дің жұ мыс іс теу се нім ді лі гін, де рек тер дің мүл жұ мыс іс теу се нім ді лі гін, де рек тер дің мүл тік сіз сақ та лу ын қам та ма сыз ете ді. тік сіз сақ та лу ын қам та ма сыз ете ді. п Ком пью тер де жұ мыс жа са ған кез де кез Ком пью тер де жұ мыс жа са ған кез де кез кел ген ақ па рат ты қор ғай бі лу өте ма ңыз ды. кел ген ақ па рат ты қор ғай бі лу өте ма ңыз ды. Есеп теу тех ни ка сын да ақ па рат ты қор ғау Есеп теу тех ни ка сын да ақ па рат ты қор ғау тү сі ні гі ке ңі нен та рал ған. Ол ком пью тер дің тү сі ні гі ке ңі нен та рал ған. Ол ком пью тер дің а Ком пью тер де жұ мыс жа са ған кез де кез Ком пью тер де жұ мыс жа са ған кез де кез кел ген ақ па рат ты қор ғай бі лу өте ма ңыз ды. кел ген ақ па рат ты қор ғай бі лу өте ма ңыз ды. сы ы 46 Ви рус тар дың та ра лу жол да ры: • ақ па рат та сы мал дау шы құ рыл ғы лар; • Интернет; • ком пью тер лік же лі лер. Ком пью тер дің ви рус пен за қым дан ға нын дер ке зін де анық тау үшін ви рус тар дың пай да бо луы ның не гіз гі бел гі ле рін бі лу қа жет (31-су рет). Компьютерде вирус пайда болған кезде Программалар оқыстан жұ мысын тоқтатады немесе жұ мыс істемейді Экранда бөгде символдар, хабарламалар шығады Компьютер жұмысында жиі тұрып қалулар, жаңылысу лар болады Компьютер баяу жұмыс істейді Файлдар мен бумалар жоға лады немесе олардың ішінде гілер бұрмаланады Дискі жадының немесе же дел жадының көлемі кенет тен азаяды Флешжадыдағы файлдар саны көбейеді Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері Ком пью тер лік ви рус тар дың ең көп та ра лу кө зі – Интернет. Сондықтан Интернетке кір мес бұ рын сақ та ну ша ра ла рын қол ға алу қа жет. Ви рус тан сақ та ну үшін: 1) ком пью тер ге ан ти ви рус тық прог рам ма ны ор на ту (ол Windows опе ра ция лық жүй есі нің нұс қа сы на тәу ел ді) жә не кез кел ген ақ па рат та сы мал дау шы сын ан ти ви рус тық прог рам ма мен тек се ру (32-сурет); А А А А 46 Р рам ма мен тек се ру рам ма мен тек се ру М Ви рус тан сақ та ну үшін: Ви рус тан сақ та ну үшін: 1) ком пью тер ге ан ти ви рус тық прог рам ма ны ор на ту (ол 1) ком пью тер ге ан ти ви рус тық прог рам ма ны ор на ту (ол Windows Windows М кез кел ген ақ па рат та сы мал дау шы сын ан ти ви рус тық прог кез кел ген ақ па рат та сы мал дау шы сын ан ти ви рус тық прог рам ма мен тек се ру рам ма мен тек се ру А Ком пью тер лік ви рус тар дың ең көп та ра лу кө зі – Интернет. Ком пью тер лік ви рус тар дың ең көп та ра лу кө зі – Интернет. Сондықтан Интернетке кір мес бұ рын сақ та ну ша ра ла рын қол ға Сондықтан Интернетке кір мес бұ рын сақ та ну ша ра ла рын қол ға алу қа жет. алу қа жет. Ви рус тан сақ та ну үшін: Ви рус тан сақ та ну үшін: 1) ком пью тер ге ан ти ви рус тық прог рам ма ны ор на ту (ол 1) ком пью тер ге ан ти ви рус тық прог рам ма ны ор на ту (ол Н Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері Ком пью тер лік ви рус тар дың ең көп та ра лу кө зі – Интернет. Ком пью тер лік ви рус тар дың ең көп та ра лу кө зі – Интернет. Сондықтан Интернетке кір мес бұ рын сақ та ну ша ра ла рын қол ға Сондықтан Интернетке кір мес бұ рын сақ та ну ша ра ла рын қол ға - Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері П ППП Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері Комп ютерліквирустардыңпайдаболубелгілері В ВВВВВ б ббббб а а с сс п анық тау үшін ви рус тар дың пай да бо луы ның не гіз гі бел гі ле рін анық тау үшін ви рус тар дың пай да бо луы ның не гіз гі бел гі ле рін п а Ком пью тер дің ви рус пен за қым дан ға нын дер ке зін де Ком пью тер дің ви рус пен за қым дан ға нын дер ке зін де анық тау үшін ви рус тар дың пай да бо луы ның не гіз гі бел гі ле рін анық тау үшін ви рус тар дың пай да бо луы ның не гіз гі бел гі ле рін сы ы 47 2) ақ па рат тар дың қо сал қы кө шір месін жа сау (бұл жө нін де кейін то лы ғы рақ қа рас ты ра мыз); 3) ли цен зия сы жоқ прог рам ма лар ды қол дан бау; 4) ан ти ви рус тық прог рам ма ны әр дай ым жа ңар тып оты ру қа жет. Ке ңі нен та ра ған ан ти ви рус тық прог рам ма лар: Kaspersky, Dr.Web, Norton, ESET NOD32, Avast жә не т.б. (33-су рет). Комп ютердібөгдеадамдардыңпайдалануынан қалайқорғауғаболады? Ақ па рат ты қор ғау дың бір жо лы оны бөг де адам дар дың рұқ сат сыз пай да ла ны лу ынан қор ғау бо лып та бы ла ды. Мұн дай қор ғау дың ке ңі нен та рал ған тә сіл де рі нің бі рі – ком пью тер ге не ме се фай лға, бу ма ға құ пия сөз ор на ту. Құпиясөздегенімізне?Онынеүшінқолданамыз? – ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз не- месе таңбалар жиыны. Құпия сөздер ақпаратты рұқсатсыз кіруден сақтау үшін қолданылады. Антивирустықпрограмма терезесі Антивирустық программатүрлері А Р Р сақтау үшін қолданылады. М М – ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз не- месе таңбалар жиыны. Құпия сөздер ақпаратты рұқсатсыз кіруден сақтау үшін қолданылады. А қор ғау дың ке ңі нен та рал ған тә сіл де рі нің бі рі – ком пью тер ге қор ғау дың ке ңі нен та рал ған тә сіл де рі нің бі рі – ком пью тер ге не ме се фай лға, бу ма ға құ пия сөз ор на ту. не ме се фай лға, бу ма ға құ пия сөз ор на ту. Құпиясөздегенімізне?Онынеүшінқолданамыз? Құпиясөздегенімізне?Онынеүшінқолданамыз? А – ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз не- Н Ақ па рат ты қор ғау дың бір жо лы оны бөг де адам дар дың Ақ па рат ты қор ғау дың бір жо лы оны бөг де адам дар дың рұқ сат сыз пай да ла ны лу ынан қор ғау бо лып та бы ла ды. Мұн дай рұқ сат сыз пай да ла ны лу ынан қор ғау бо лып та бы ла ды. Мұн дай қор ғау дың ке ңі нен та рал ған тә сіл де рі нің бі рі – ком пью тер ге қор ғау дың ке ңі нен та рал ған тә сіл де рі нің бі рі – ком пью тер ге не ме се фай лға, бу ма ға құ пия сөз ор на ту. не ме се фай лға, бу ма ға құ пия сөз ор на ту. - Ақ па рат ты қор ғау дың бір жо лы оны бөг де адам дар дың Ақ па рат ты қор ғау дың бір жо лы оны бөг де адам дар дың П Ке ңі нен та ра ған ан ти ви рус тық прог рам ма лар: Kaspersky, Ке ңі нен та ра ған ан ти ви рус тық прог рам ма лар: Kaspersky, Dr.Web, Norton, ESET NOD32, Avast жә не т.б. Dr.Web, Norton, ESET NOD32, Avast жә не т.б. Комп ютердібөгдеадамдардыңпайдалануынан Комп ютердібөгдеадамдардыңпайдалануынан В 3) ли цен зия сы жоқ прог рам ма лар ды қол дан бау; 3) ли цен зия сы жоқ прог рам ма лар ды қол дан бау; 4) ан ти ви рус тық прог рам ма ны әр дай ым жа ңар тып оты ру 4) ан ти ви рус тық прог рам ма ны әр дай ым жа ңар тып оты ру Ке ңі нен та ра ған ан ти ви рус тық прог рам ма лар: Kaspersky, Ке ңі нен та ра ған ан ти ви рус тық прог рам ма лар: Kaspersky, Dr.Web, Norton, ESET NOD32, Avast жә не т.б. Dr.Web, Norton, ESET NOD32, Avast жә не т.б. б 2) ақ па рат тар дың қо сал қы кө шір месін жа сау ( 2) ақ па рат тар дың қо сал қы кө шір месін жа сау ( кейін то лы ғы рақ қа рас ты ра мыз кейін то лы ғы рақ қа рас ты ра мыз ); ); 3) ли цен зия сы жоқ прог рам ма лар ды қол дан бау; 3) ли цен зия сы жоқ прог рам ма лар ды қол дан бау; а 2) ақ па рат тар дың қо сал қы кө шір месін жа сау ( 2) ақ па рат тар дың қо сал қы кө шір месін жа сау ( Антивирустық Антивирустық программатүрлері программатүрлері с Антивирустық Антивирустық с сс па сс сс ы ы ы ыы 48 Комп ютергеқұпиясөзорнату Ком пью тер ге құ пия сөз ор на ту үшін Іс ке қо су (Пуск) ⇒ Бас қа ру тақ та сы (Па нель уп рав ле ния) ⇒ Қолда ну шы лар дың тір кеу жаз ба ла ры (Учет ные за пи си поль зо ва те лей) ⇒ Құ пия сөз ор на ту (Соз да ние па ро ля) ⇒ Еске түсіру (Подс каз ка) ко ман да ла рын орын дай мыз (34-су рет). Нә ти же сін де Құ пия сөз құ ру те ре зе сі пай да бо ла ды. Осы те ре зе де құ пия сөз ді екі рет жа за мыз. Со ндайақ осы те ре зе де нұс қау лық (подс каз ка) ба тыр ма сы бар. Бұл ба тыр мада құ пия сөз ді ұмы тып қал ған жағ дай да ес ке тү сі ру ге ар нал ған сөз бо луы мүм кін. Құ пия сөз ді мұ қи ят ес те сақ тау қа жет, ұмы тып қал мас үшін оны қау іп сіз жер ге сақ тап, жа зып қою қа жет. Ал нұс қау лық қа жа зы ла тын сөз ді жаз бау ға да бо ла ды. Одан кей ін Құ пия сөз құ ру ба тыр ма сын ба са мыз (35-су- рет). Нә ти же сін де ком пью тер кез кел ген қолда ну шы лар дың кі руі нен құ пия сөз ар қы лы қор ға ла ды. М • құ пия сөз де ке мін де 10-нан ас там сим вол бол ға ны жөн әріп термен қа тар сан- дар ды да қол дан ған дұ рыс құ пия сөз ге өз де рің ту ра лы мә лі мет тер ді ен гіз бе ген де рің жөн бас әріп тер ді де, кі ші әріп- тер ді де қол дан ған дұ рыс. А А А А 48 Р Р ен гіз бе ген де рің жөн бас әріп тер ді де, кі ші әріп- тер ді де қол дан ған дұ рыс. М әріп термен қа тар сан- дар ды да қол дан ған дұ рыс құ пия сөз ге өз де рің ту ра лы мә лі мет тер ді ен гіз бе ген де рің жөн А А құ пия сөз де ке мін де 10-нан ас там сим вол бол ға ны жөн әріп термен қа тар сан- дар ды да қол дан ған Н те ре зе де нұс қау лық (подс каз ка) ба тыр ма сы бар те ре зе де нұс қау лық (подс каз ка) ба тыр ма сы бар Н Н М құ пия сөз де ке мін де 10-нан ас там сим вол - Осы те ре зе де құ пия сөз ді екі рет жа за мыз. Со ндайақ осы Осы те ре зе де құ пия сөз ді екі рет жа за мыз. Со ндайақ осы - те ре зе де нұс қау лық (подс каз ка) ба тыр ма сы бар те ре зе де нұс қау лық (подс каз ка) ба тыр ма сы бар П (Па нель уп рав ле ния) (Па нель уп рав ле ния) (Учет ные за пи си поль зо ва те лей) (Учет ные за пи си поль зо ва те лей) ⇒ ⇒ Еске түсіру Еске түсіру . Нә ти же сін де . Нә ти же сін де Осы те ре зе де құ пия сөз ді екі рет жа за мыз. Со ндайақ осы Осы те ре зе де құ пия сөз ді екі рет жа за мыз. Со ндайақ осы В Комп ютергеқұпиясөзорнату Комп ютергеқұпиясөзорнату Ком пью тер ге құ пия сөз ор на ту үшін Ком пью тер ге құ пия сөз ор на ту үшін (Па нель уп рав ле ния) (Па нель уп рав ле ния) (Учет ные за пи си поль зо ва те лей) (Учет ные за пи си поль зо ва те лей) б Комп ютергеқұпиясөзорнату Комп ютергеқұпиясөзорнату с с ы ы ы 49 Ком пью тер де гі прог рам ма лар ар қы лы құ рыл ған құ жат тар ды құ пия сөз ор на ту ар қы лы қор ғау ға бо ла ды, ол әр түр лі жол дар мен орын да луы мүм кін. Мы са лы, мә тін дік жә не сан дық ақ па рат тар ды өң деу ге ар нал ған прог рам ма (Microsoft Word жә не Microsoft Excel) ар қы лы құ рыл ған құ жат тар ға құ пия сөз ор на ту оны сақ тау ке зін де жү зе ге асы ры ла ды. Құ жат қа құ пия сөз ор на ту үшін: Файл ⇒ Мағлұмат (Све де ния) ⇒ Құ жат ты қор ғау (За щи тить до ку мент) ⇒ Құ пия сөз бен шифр лау (За шиф ро вать па ро лем) ко ман да сын орын дай мыз (36-су рет). Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын таң да ған да Құ жат ты шифр лау (Шиф ро ва ние до ку мен та) сұх бат тық те ре зе сі пай да бо ла ды. Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді те ріп, сұ рал ған кез де та ғы бір рет те ре міз (37-су рет). Құ жат ты құ пия сөз шифр лау ынан шы ға ру үшін құ жат ты ашып, Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді ен гі зе міз. Со дан соң Файл ⇒ Мағлұмат ⇒ Құ жат ты қор ғау ⇒ Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын орын дай мыз. Құ пия сөз жо ла ғы ның маз мұ нын өшіріп, OK ба тыр ма сын ба са мыз да, құ жат ты қай та сақ тай мыз. Құпиясөзқұру А А өшіріп, OK ба тыр ма сын ба са мыз да, құ жат ты қай та сақ тай мыз. өшіріп, OK ба тыр ма сын ба са мыз да, құ жат ты қай та сақ тай мыз. Р ашып, ашып, Файл Файл ⇒ ⇒ Мағлұмат Мағлұмат ко ман да сын орын дай мыз. ко ман да сын орын дай мыз. өшіріп, OK ба тыр ма сын ба са мыз да, құ жат ты қай та сақ тай мыз. өшіріп, OK ба тыр ма сын ба са мыз да, құ жат ты қай та сақ тай мыз. М бо ла ды. Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді те ріп, сұ рал ған кез де бо ла ды. Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді те ріп, сұ рал ған кез де та ғы бір рет те ре міз та ғы бір рет те ре міз Құ жат ты құ пия сөз шифр лау ынан шы ға ру үшін құ жат ты Құ жат ты құ пия сөз шифр лау ынан шы ға ру үшін құ жат ты Құ пия сөз Құ пия сөз Мағлұмат Мағлұмат А (За шиф ро вать па ро лем) ко ман да сын орын дай мыз (За шиф ро вать па ро лем) ко ман да сын орын дай мыз Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын таң да ған да Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын таң да ған да (Шиф ро ва ние до ку мен та) сұх бат тық те ре зе сі пай да (Шиф ро ва ние до ку мен та) сұх бат тық те ре зе сі пай да бо ла ды. Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді те ріп, сұ рал ған кез де бо ла ды. Құ пия сөз жо ла ғы на құ пия сөз ді те ріп, сұ рал ған кез де та ғы бір рет те ре міз та ғы бір рет те ре міз Н Құ жат қа құ пия сөз ор на ту үшін: Құ жат қа құ пия сөз ор на ту үшін: Құ жат ты қор ғау Құ жат ты қор ғау (За шиф ро вать па ро лем) ко ман да сын орын дай мыз (За шиф ро вать па ро лем) ко ман да сын орын дай мыз Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын таң да ған да Құ пия сөз бен шифр лау ко ман да сын таң да ған да - ор на ту оны сақ тау ке зін де жү зе ге асы ры ла ды. ор на ту оны сақ тау ке зін де жү зе ге асы ры ла ды. Құ жат қа құ пия сөз ор на ту үшін: Құ жат қа құ пия сөз ор на ту үшін: П тар ды құ пия сөз ор на ту ар қы лы қор ғау ға бо ла ды, ол әр түр лі тар ды құ пия сөз ор на ту ар қы лы қор ғау ға бо ла ды, ол әр түр лі жол дар мен орын да луы мүм кін. Мы са лы, мә тін дік жә не сан дық жол дар мен орын да луы мүм кін. Мы са лы, мә тін дік жә не сан дық ақ па рат тар ды өң деу ге ар нал ған прог рам ма (Microsoft Word ақ па рат тар ды өң деу ге ар нал ған прог рам ма (Microsoft Word жә не Microsoft Excel) ар қы лы құ рыл ған құ жат тар ға құ пия сөз жә не Microsoft Excel) ар қы лы құ рыл ған құ жат тар ға құ пия сөз ор на ту оны сақ тау ке зін де жү зе ге асы ры ла ды. ор на ту оны сақ тау ке зін де жү зе ге асы ры ла ды. В Ком пью тер де гі прог рам ма лар ар қы лы құ рыл ған құ жат Ком пью тер де гі прог рам ма лар ар қы лы құ рыл ған құ жат тар ды құ пия сөз ор на ту ар қы лы қор ғау ға бо ла ды, ол әр түр лі тар ды құ пия сөз ор на ту ар қы лы қор ғау ға бо ла ды, ол әр түр лі жол дар мен орын да луы мүм кін. Мы са лы, мә тін дік жә не сан дық жол дар мен орын да луы мүм кін. Мы са лы, мә тін дік жә не сан дық б Құпиясөзқұру Құпиясөзқұру а па сы ы 50 Құ пия сөз ор на ту мұ ра ғат тау прог рам ма ла ры ар қы лы да жү зе ге асы ры ла ды. Бұл прог рам ма ның жұ мы сы мен кейінірек та ны са тын бо ла мыз. М – құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту. Кең та- раған мұрағаттау программалары – А , Р, A . Құпиясөзорнатукомандасы Құпиясөзенгізу А А А А 50 Р Р Р Р раған мұрағаттау программалары – А , Р, A . М Құ пия сөз ор на ту мұ ра ғат тау прог рам ма ла ры ар қы лы да Құ пия сөз ор на ту мұ ра ғат тау прог рам ма ла ры ар қы лы да жү зе ге асы ры ла ды. Бұл прог рам ма ның жұ мы сы мен кейінірек жү зе ге асы ры ла ды. Бұл прог рам ма ның жұ мы сы мен кейінірек та ны са тын бо ла мыз. та ны са тын бо ла мыз. М М А Құ пия сөз ор на ту мұ ра ғат тау прог рам ма ла ры ар қы лы да Құ пия сөз ор на ту мұ ра ғат тау прог рам ма ла ры ар қы лы да жү зе ге асы ры ла ды. Бұл прог рам ма ның жұ мы сы мен кейінірек жү зе ге асы ры ла ды. Бұл прог рам ма ның жұ мы сы мен кейінірек Н В Құпиясөзорнатукомандасы Құпиясөзорнатукомандасы б б Құпиясөзорнатукомандасы Құпиясөзорнатукомандасы сы ы 51 Б 1. Ақ па рат ты қор ғау де ге ні міз не? 2. Ви рус де ге ні міз не? 3. Құ пия сөз де ге ні міз не? 4. Құ жат тар ға қор ға ныс қа лай ор на ты ла ды? 5. Құ пия сөз ор на ту дың ма ңы зы қан дай? Т 1. Неліктен ақпаратты қорғау керек? 2. Неге антивирустық программаларды үнемі жаңартып отыру қажет? 3. Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? 4. Не себепті Интернет вирустардың таралу көзі болып та былады? 5. Неліктен құжаттарды мұрағаттаймыз? Т 1. Ком пью тер лік жә не био ло гия лық ви рус тар ды са лыс ты рың дар. Қай вирус қауіптірек? Компьютерлік вирус Биологиялық вирус Ұқсастығы 2. Тақырыптың басты идеясын айтыңдар. 3. Өздерің қандай антивирустық программаны қолдана сыңдар? 1. Бү гін гі та қы рып қа қа тыс ты не гіз гі ұғым дар ды дәп тер ле рі ңе жа зың дар. № Атауы Қыз ме ті Б Т Т А А Р Р Р Р Р Р Р Р РР № М Бү Бү гін гін гі та гі та ле ле рі рі ңе жа ңе жа зың зың ММ М М М М № М А Тақырыптың басты идеясын айтыңдар. Тақырыптың басты идеясын айтыңдар. Өздерің қандай антивирустық программаны қолдана Өздерің қандай антивирустық программаны қолдана сыңдар? сыңдар? А гі та гі та қы қы А Н Н Тақырыптың басты идеясын айтыңдар. Тақырыптың басты идеясын айтыңдар. Өздерің қандай антивирустық программаны қолдана Өздерің қандай антивирустық программаны қолдана - -- - - П дар. Қай вирус қауіптірек? дар. Қай вирус қауіптірек? ПП П Ұқсастығы П В не био не био ло ло гия гия лық ви лық ви дар. Қай вирус қауіптірек? дар. Қай вирус қауіптірек? ВВ б Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? Не себепті Интернет вирустардың таралу көзі болып та Не себепті Интернет вирустардың таралу көзі болып та Неліктен құжаттарды мұрағаттаймыз? Неліктен құжаттарды мұрағаттаймыз? б ббб а Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? Не себепті Интернет вирустардың таралу көзі болып та Не себепті Интернет вирустардың таралу көзі болып та с Неге антивирустық программаларды үнемі жаңартып Неге антивирустық программаларды үнемі жаңартып Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? Не үшін құпия сөзге жеке мәліметтерді енгізбейміз? п п Т пп ас с ы ы ыыы 52 2. Сөз жұм бақ ты ше шің дер. 1 в 2 и 3 р 4 у 5 с 1) Вирусқа қарсы программа. 2) Вирустардың таралу көзі. 3) Құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту үдерісі. 4) Ақпаратты ... – ақпаратты рұқсатсыз таратудан, рұқсатсыз көшір месін жасаудан, бұғаттаудан қорғау үшін жүргізілетін шаралар. 5) Ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз немесе таңбалар жиыны. 1. Ком пью тер де орын даң дар. 1) Жұ мыс үс те лі нен ан ти ви рус тық прог рам ма ны та бың дар. 2) Ком пью тер ді ви рус қа тек се рің дер. 3) Дис кі дегі за қым дан ған файл дар ды өші рің дер. 2. Ком пью тер ге «ин фор ма ти ка» сө зі мен құ пия сөз ор на тың дар. 3. «Ақ па рат тық қау іп сіз дік» ту ра лы құ жат дай ын даң дар жә не оған құ пия сөз ор на тың дар (https://kk.wikipedia. org/wiki/Ақпараттық_қауіпсіздік сайтынан қосымша мәліметтер алуға болады). Б 1. Қалай ойлайсыңдар? Вирус таратушыларды заңмен жаза лауға бола ма? 2. Атааналарың сендердің компьютерлеріңді қарамас үшін құпия сөз орнатқандарың дұрыс па? Б А А А А 52 РМ лауға бола ма? лауға бола ма? 2. 2. Ата Ата аналарың сендердің компьютерлеріңді қарамас аналарың сендердің компьютерлеріңді қарамас үшін құпия сөз орнатқандарың дұрыс па? үшін құпия сөз орнатқандарың дұрыс па? А мәліметтер алуға болады). мәліметтер алуға болады). А Қалай ойлайсыңдар? Вирус таратушыларды заңмен жаза Қалай ойлайсыңдар? Вирус таратушыларды заңмен жаза лауға бола ма? лауға бола ма? аналарың сендердің компьютерлеріңді қарамас аналарың сендердің компьютерлеріңді қарамас А Н не оған құ не оған құ org/wiki/Ақпараттық_қауіпсіздік сайтынан қосымша org/wiki/Ақпараттық_қауіпсіздік сайтынан қосымша мәліметтер алуға болады). мәліметтер алуға болады). Н Н - тық қау тық қау не оған құ не оған құ пия сөз ор пия сөз ор П ді ви ді ви рус рус қым қым дан дан ған файл ған файл ге «ин ге «ин фор фор ма ма тық қау тық қау іп іп сіз сіз В де орын де орын даң даң дар. дар. нен ан нен ан ти ти ви ви рус рус тық прог тық прог рус рус қа тек қа тек се се рің рің ған файл ған файл б месін жасаудан, бұғаттаудан қорғау үшін жүргізілетін шаралар. месін жасаудан, бұғаттаудан қорғау үшін жүргізілетін шаралар. Ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз немесе таңбалар Ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз немесе таңбалар бб а Құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту үдерісі. Құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту үдерісі. – ақпаратты рұқсатсыз таратудан, рұқсатсыз көшір – ақпаратты рұқсатсыз таратудан, рұқсатсыз көшір месін жасаудан, бұғаттаудан қорғау үшін жүргізілетін шаралар. месін жасаудан, бұғаттаудан қорғау үшін жүргізілетін шаралар. Ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз немесе таңбалар Ақпараттарды қорғауға арналған жасырын сөз немесе таңбалар с Құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту үдерісі. Құжаттың ақпараттық өлшемін кішірейту үдерісі. – ақпаратты рұқсатсыз таратудан, рұқсатсыз көшір – ақпаратты рұқсатсыз таратудан, рұқсатсыз көшір па аа сы ы |