Практиқалық сабақтардың жоспары

- дәрілік өсімдіктердің морфологиялық ерекшеліктерімен танысу

1 Тамырдың, сабақтың, жапырақтың морфологиясы

2 Өсімдік мүшелерінің метаморфозы

Әдебиет: 2, 57-121 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Тамыр өсімдік тіршілігінде қандай қызметтер атқарады?

2 Кеңістікте орналасуына қарай сабақ қандай топтарға бөлінеді?

3 Жапырақ қандай мүшенің құрамды бөлігі болып табылады?

- дәрілік өсімдіктерді зерттеудің әдістемесімен танысу;

- эфирмайлы өсімдіктердің далалық зерттеу әдістемесімен танысу.
Жоспар:

1 Эфирмайлы өсімдіктер

2 Эфирмайлы өсімдіктердің құрылыс ерекшеліктері

3 Өсімдіктің эфирмайлы мүшесі

4 Өсімдіктегі эфирмай мөлшерін анықтау әдістемесі (Гинзберг А. С. әдісі)

Әдебиет: 29, 153-157 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Қандай өсімдіктерде эфирмайлары кездеседі?

2 Өсімдіктің қандай мүшесінде эфирмайлар кездеседі?

3 Қандай климаттық жағдайда эфирмайлы өсімдіктер кең таралған?

1 Кермекті заттары бар өсімдіктер

2 Кермекті заттары бар өсімдіктердің мүшелері

3 Таннидты химиялық сапалық анықтау әдісі

4 Кермекті заттарды анатомиялық әдіспен анықтау

Әдебиет: 29, 163-166 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Қандай тұқымдастарда кермекті заттар көп мөлшерде кездеседі?

2 Өсімдіктің қандай мүшесінде кермекті заттар кездеседі?

3 Кермекті өсімдіктердің практикалық маңызы қандай?

- бояулы өсімдіктердің далалық зерттеу әдістемесімен танысу

1 Бояулы заттары бар өсімдіктер

2 Бояулы өсімдіктердің практикалық қолданылуы

3 Бояулы өсімдіктерді далалық зерттеудің инструкциясы

1 Бояулы өсімдіктерді зерттеу әдістерін атаңыз?

2 Өсімдіктің қандай мүшесінде бояулы заттар кездеседі?

3 Бояулы өсімдіктердің практикалық маңызы қандай?

- талшықты өсімдіктердің далалық зерттеу әдістемесімен танысу

1 Талшықты өсімдіктердің негізгі топтары

2 Талшықты өсімдіктерді микрохимиялық зерттеу

Әдебиет: 29, 171-185 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Талшықты деп қандай өсімдіктерді айтады?

2 Пайдалануына байланысты талшықты өсімдіктерді қандай топтарға бөледі?

3 Талшықты өсімдіктердің практикалық маңызы қандай?

- тағамдық өсімдіктердің далалық зерттеу әдістемесімен танысу

1 Тағамдық өсімдіктер

2 Өсімдіктекті тағамдық және дәмділік заттарға микроскопиялық анализ жасау

Әдебиет: 29, 189-193 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Қандай өсімдіктер тағамды өсімдіктер деп саналады?

2 Өсімдіктің қандай мүшелері тамаққа қолданылады?

3 Тағамдық өсімдіктердің практикалық маңызы қандай?

- дәрілік өсімдіктердің далалық зерттеу әдістемесімен таныстыру

1 Ғылыми медицинада қолданылатын дәрілік өсімдіктер

2 Өсімдіктерді және флораны далалық зерттеу әдістемесі

Әдебиет: 29, 211-213 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Ғылыми медицинада қолданылатын дәрілік өсімдіктерге не жатады?

2 Халық медицинасында қолданылатын дәрілік өсімдіктер.

3 Жаңа дәрілік өсімдіктерді атаңыз?

- дәрілік өсімдіктердің шикізат қоры мөлшерін анықтау әдістемесімен танысу

1 Дәрілік өсімдіктердің қор мөлшерін анықтау

2 Ресурстарды зерттеу

Әдебиет: 29, 215-219 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Дәрілік өсімдіктердің қор мөлшерін не үшін анықтайды?

2 Дәрілік өсімдіктердің қорын көбейту үшін қандай шаралар жүргізу керек?

3 Дәрілік өсімдіктердің қорларын зерттеген Қазақстан ғалымдары?

- дәрілік өсімдіктердің фенологиялық зерттеу әдістемесімен танысу

1 Дәрілік өсімдіктердің фенологиялық зерттеу әдістері

2 Өсімдік дамуының маусымдық ырғағы

Әдебиет: 23, 334-363 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Дәрілік өсімдіктердің фенологиялық зерттеу әдістерін атаңыз?

2 Фенофаза дегеніміз не?

3 Өсімдік дамуының маусымдық ырғағын түсіндіріңіз?

- әртүрлі систематикалық топтардағы өсімдіктердің фенофаз ерекшеліктерімен таныстыру

1 Фенологиялық қисық сызықтар

2 Фенологиялық спектрлер

Әдебиет: 23, 334-363 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Феноспектр дегеніміз не?

2 Феноспектрді қалай құруға болады?

3 Фенологиялық қисық сызықтар не үшін қажет?

- интродуцент тұқымдарының сапасы және тұқым өнімділігін анықтауды үйрету

1 Тұқым өнімділігін анықтау (Зорина әдісі)

2 Тұқым сапасын анықтау

Әдебиет: 13, 222-286 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Тұқым өнімділігін анықтау әдістеріне тоқталыңыз.

2 Тұқым сапасын қандай жағдайларда анықтайды?

3 Тұқым сапасын анықтау әдістеріне тоқталыңыз.

- Қазақстандағы интродукциялық зерттеу әдістемелерімен танысу

1 Қазақстандағы интродукциялық зерттеу әдістемелерінің ерекшеліктері

1 Дәрілік өсімдіктердің фенологиялық зерттеу жиілілігі.

2 Эксперименталды журналда фенофазаларды қалай белгілейді?

3 Өсімдік дамуының маусымдық ырғағын түсіндіріңіз?

- тұқым сапасын анықтау әдістемесімен танысу

1 М.К.Фирсова әдісі

1 Тұқым сапасын қандай бояғыш заттармен анықтауға болады?

2 Тұқым сапасын қандай жағдайларда анықтайды?

3 Тұқым сапасын анықтау әдістеріне тоқталыңыз.

- фармакогностикалық анализ жасау әдістемелерімен танысу

1 Микроскопиялық техникамен танысу

2 Дәрілік өсімдік шикізатын зерттеу

Әдебиет: 26, 20-40 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Микроскопиялық техниканың негізгі мақсаттары қандай?

2 Шикізаттың диагностикасын не үшін жүргізеді?

3 Микроскопиялық зерттеу үшін шикізатты алдын-ала қалай дайындайды?

- егістік алаңқайда дәрілік өсімдіктерді орналастыру тәртібімен таныстыру

1 Тәжірбие жұмыстарын жүргізетін учаскесі (мөлдек)

2 Тәжірбие учаскесіндегі топырақты өңдеу

Әдебиет: 12, 23-48 бет.

Қайталау сұрақтары:

1 Тәжірбие учаскесінің ең кішкентай мөлшері қандай болуы мүмкін?

2 Вегетациялық зерттеуде неше рет тәжірбиені қайталау қажет?

3 Тәжірбие учаскесіндегі топырақты өңдеуді қашан жүргізу керек?

2 Тұңғиықтар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

3 Бөріқарақаттар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

4 Шамшаттар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

5 Талдар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

6 Шырмауықтар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

7 Арамсояулар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

8 Қалақайлар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

9 Қалампырлар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

10 Тарандар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

11 Көкнәрләр тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

12 Асқабақтар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

13 Құртқашаштар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

14 Асфоделалар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

15 Гиациниттер тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

16 Агавалар тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

17 Меруертгүлділер немесе ландыштар тұқымдасы

18 Қасқыржемдер тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

19 Қияқөлеңдер тұқымдасының дәрілік өсімдіктері

20 Бамбук тәрізділер тұқымдас тармағы

21 Қоңырбас тәрізділер тұқымдас тармағы

22 Тары тәрізділер тұқымдас тармағы

23 Дәрілік өсімдіктердің даму тарихы.

24 Жер шарының және Қазақстанның маңызды дәрілік өсімдіктері.

25 Қазақстандағы дәрілік өсімдіктерді зерттеулері

26 Төменгі сатыдағы дәрілік өсімдіктер

27 Жоғары сатыдағы споралы дәрілік өсімдік- тердің

28 Дәрілік өсімдіктерді жинау мерзімдерін

29 Жабайы дәрілік өсімдіктерді сақтаудың жалпы ережелерін

30 Шөлді аймағының дәрілік өсімдіктері

31 Дәрілік ретінде пайдаланатын мәдени дақылдар

32 Дала аймағының дәрілік өсімдіктері

33 Оңтүстік аймақтарының дәрілік өсімдіктеріне

34 Дәрілік өсімдіктердің зиянкестері, аурулары, олармен күресу жолдары

35 Дәрілік өсімдіктерді зерттеген Қазақстан ғалымдарының
Шеттік бақылау сұрақтары

№ 1 Аралық бақылау

1 Дәрілік өсімдіктер құрамына кіретін биологиялық активті заттар

2 Өсімдіктер систематикасы туралы қысқаша түсінік

3 Өсімдіктерді жинайтын орындар мен жинау мерзімдері және сақтаудың жалпы ережелері
№ 2 Аралық бақылау

1 Күрделігүлділер, Ерінгүлділер, Раушангүлділер тұқымдастарына жататын дәрілік өсімдіктердің ботаникалық сипаттамасы

2 Дәрілік ретінде пайдаланатын мәдени дақылдар

3 Дәрілік өсімдіктерді жерсіндіру

1 Дәрілік өсімдіктер туралы жалпы түсінік.

2 Дәрілік өсімдіктерді зерттеу тарихы.

3 Дәрілік өсімдіктердің жүйелік,биоморфологиялық, экологиялық, географиялық ерекшеліктері.

4 Дәрілік өсімдіктер құрамына кіретін биологиялық активті заттар.

5 Дәрілік өсімдіктердің биологиялық активті заттардың сипаттамасы.

6 Дәрілік өсімдіктер құрамына кіретін биологиялық активті заттар.

7 Биологиялық белсенді заттар.

8 Жабайы дәрілік өсімдіктерді жинау және кептіру.

9 Дәрілік өсімдіктерді жинау.

10 Биологиялық белсенді заттар жиналатын дәрілік өсімдіктердің мүшелері.

11 Дәрілік шикізатты кептіру.

12 Жабайы дәрілік өсімдіктерді сақтаудың жалпы ережелері.

13 Шикізат құрамындағы ылғал туралы салыстырмалы мағлұматтар.

14 Кептіргеннен кейін шикізаттың шығу тегі. Сақтау.

15 Дәрілік өсімдіктердің таралуы.

16 Орманда кездесетін дәрілік өсімдіктер.

17 Қылқан жапырақты ормандар.

18 Алақанды ормандарда кездесетін дәрілік өсімдіктер.

19 Ағаштармен бұталардың дәрілік мағынасы бар бөлшектері.

20 Шалғында кездесетін дәрілік өсімдіктер.

21 Сай-сала шалғындықтарда өсетін дәрілік өсімдіктер.

22 Суарма шалғындардың өсімдік қауымы.

23 Тау өсімдік қауымы.

24 Маңызды тау дәрілік өсімдіктер.

25 Шөлді аймағының дәрілік өсімдіктер.

26 Шөлдерде өсетін бағалы дәрілік өсімдіктер.

27 Шөлде өсетін дәрілік өсімдіктердің құрғақшылыққа бейімделуі.

28 Дала аймағының дәрілік өсімдіктері.

29 Солтүстік далаларында кездесетін дәрілік өсімдіктер.

30 Дәрілік ретінде пайдаланатын арамшөптер.

31 Көп жылдық дәрілік өсімдіктер.

32 Дәрілік ретінде пайдаланатын мәдени дақылдар.

33 Оңтүстік аймақтарының дәрілік өсімдіктер.

34 Дәрілік өсімдіктерді жерсіндіру.

35 Себу. Топырақты, тұқымды дайындау.

36 Тұқымның өнгіштігі.

37 Дәрілік өсімдіктерді күту.

38 Арамшөптермен күресу.

39 Дәрілік өсімдіктердің зиянкестері және аурулары, олармен күресу жолдары.

40 Әр түрлі шикізаттың дайындауының мерзімі және тәсілдері.


Өздік жұмыстарға арналған тапсырмалар
1 тапсырма Дәрілік өсімдіктер құрамына кіретін биологиялық активті заттар

Оқулық бойынша биологиялық активті заттар туралы оқу. Төмендегі жоспар бойынша қыскаша конспект жасау:

химиялық табиғаты;

қасиеттері;

дәрілік өсімдіктер өміріндегі маңызы;

медицинада және халық шаруашылығындағы қолданылуы.

Тақырып бойынша сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Дәрілік өсімдіктер өміріндегі биологиялық активті заттардың атқаратын қызметі
   

1. 
   Витаминдердің түзілуі
   

4 Суда еритін витаминдерді атаңыз.

5 Витамин тәріздес заттарды атаңыз.

6 Қандай органикалық қосылыстарды витаминдер деп атайды?

7 Витаминдер өсімдіктерде қандай қызмет атқарады?

8 Витаминдердің жіктелуі.

Дәрілік өсімдіктер құрамына кіретін биологиялық активті заттарды төмендегі кестеге толтыру

5. 
   Алкалоидтардың, гликозидтердің, органикалық қышқылдардың, илік заттардың дәрілік өсімдіктердегі маңызы.
   

Төмендегі кестені толтыру:

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Кестені толтыру

Тұқымдас: Rosaceae гүл есебі

Кестені толтыру

Тұқымдас: Solanaceae гүл есебі

Кестені толтыру

Гүл есебі (Fabaceae)

Кестені толтыру

Гүл есебі (Fabaceae)

1. 
   Әметов Ә.Ә. Ботаника. – Алматы: Дәуір, 2005 – 512 бет.
   
2. 
   Мәкенова М. Ботаника курсының практикумы /оқу құралы/,- Ы. Алтынсарин атындағы Қазақстан білім академиясының Республикалық баспа кабинеті.- Алматы. 2000 ж., 236 бет.
   
3. 
   Хржановский В.Г., Пономаренко С.Ф. Практикум по курсу общей ботаники. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Агропромиздат, 1989. – 416 с.
   
4. 
   Абдрахманұлы О. Өсімдіктер систематикасы. Төменгі сатыдағы өсімдіктер. Алматы: - «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, 2003. – 440 б.
   
5. 
   Пастушенков Л.В., Пастушенков А.Л., Пастушенков В.Л. Лекарственные растения: Использование в народной медицине и быту. – Л.: Лениздат, 1990. – 384 с.
   
6. 
   Іскендиров Ә. Қазақстанның дәрілік өсімдіктері.-Алматы: Қазақстан, 1982-188 б.
   
7. 
   Гончарова Т.А. Энциклопедия лекарственных растений (лечение травами): В 2-х тт.т.1.-М.: 1998
   
8. 
   Соколов С.Я., Замотаев И.П. Справочник по лекарственным растениям: (Фитотерапия).-Алма-Ата: Казахстан, 1991. - 416с.
   
9. 
   Чиков П.С. Лекарственные растения: Справочник.-2-е изд., перераб. И доп.-М.: Агропромиздат, 1989. 431 с.
   
10. 
    Кукенов М.К. Ботаническое ресурсоведение Казахстана. - Алматы: Ғылым, 1999, 160 с.
    
11. 
    Солодухин Е.Д. Аптека в лесу. – М.: Агропромиздат, 1989.- 351 с.
    
12. 
    Рабинович А.Л. Лекарственные растения на приусадебном участке. -М.: 1989.
    
13. 
    Кокенов М.К., Әдекенов С.М., Рақымов К.Д., Исамбаев Ә.И., Сауранбаев Б.Н. Қазақстанның дәрілік өсімдіктері және оның қолданылуы. - Алматы: Ғылым, 1988. 286.б.
    
14. 
    Мухитдинов Н., Паршина Г., Мырзакулов П. Расширение ассортимента лекарственных растений – возможность сохранения природных ресурсов.// Поиск сер.естеств.техн.наук, № 1 2001. С-59-79
    

16 Ареалы лекарственных и родственных им растений СССР. Атлас. – Ленинград: Изд-во Ленин. ун. 1983.

17 Атлас лекарственных растений СССР/гл.ред. Ципин.–М. Медиз, 1962.–703 с.

18 Байтенов М.С. Флора Казахстана в 2-х т.–Алматы: Ғылым, 2001.– т.2.– 280 с.

19 Флора Казахстана. Изд. АН КазССР. - Алма – Ата, 1964. – с.440-442.

20 Ресурсы лекарственных растений. - М., 1984.

21 Флора Казахстана. Под ред. Павлов Н.П. т. 1-9. Алма-Ата, 1956 – 1967.

22 Государственная Фармакопея СССР. XI издание. М., Медицина, 1990.

23 Бейдеман И.Н. Изучение фенологии растений. Полевая геоботаника. - Л.: Изд. АН СССР, 1960, т.2, с.334-363.

24 Фирсова М.К. Методы определения качества семян. - Москва: 1959. -224 с.

25 Работнив Т.А. Жизненный цикл многолетних травянистых растений. –М.: Ленинград, 1997. с. 14-27.

26 Долгова А.А., Ладыгина Е.Я. Руководство практическим занятием по фармокогнозии. - М.: Медицина, 1977. – 255с.

27 Терпило Н.И. Анатомический атлас лекарственных растений. - Киев. 1961. – 360 с.

28 Красная книга Казахской ССР. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. Ч.2. Растение. – Алма-Ата: Кайнар. 1981. – 260 с.

29 Методика полевого исследования сырьевых растений. Ботанический институт им. В.Л.Комарова АН СССР. -М.: 1948. – 250 с.

30 Атлас ареалов и ресурсов лекарственных растений СССР. - М., 1962. с.288-290.