Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд

сыида куш коллануга суйенш. жалгыз езх баскаргысы келедь Де­мократиялык жетети болса, алдагы максатгы белплегенде жэне оны icKe асырганда каемцдагы адамдарды катынастырып, олар-мен акылдаса отырып шешед!.
Тур(не карай "формальды", "формальсыз" деп белш жур. Формалъды жетекшг белпленген ережелер аркылы басшылык opbiHFa тагайындалады. Формальсыз жетекшЫ катысушылар оздер1 тандайды. Ондай серкслер, едетге, юшкентай топтарга тэн келедь Ал уйымдаскан улксн топтарда, елбетте, формальды бас-шылар болады. Мысалы, эскербасшылары, кестодак, корпора­ция басшылары жэне т. б. Саяси кауымдастыктыц жогаргы куры-лымы — ук1мст болып есептелед!.
Саяси серкенщ жумысы мынандай кезендерден туратын уш кызмегп аткарады:

1. 
   "диагностикалык" мвдет: саяси серкелер калыптасайын деп келс жаткан жардайды зерттсу аркылы оган бага береди ягни "диаг­ноз" кояды;
   
2. 
   саясатты белплеу: жетекшт ез табыныц, жактастарыныц максатына сай шешшетшдей саясатты тауып, соны орынаауга тап-сырмаберш;
   
3. 
   icKe тарту: жетекин езшщ белплеген саясатын icKe асы-руга тырысады. Ол ушш езподтобы, жактастары оныц ic-эрекет жоспарын колдауы керек. Соныцаркдсында оны жузеге асыруга жумылдырылады.
   

Когам болган сон, оныц езше тэн киыншылыктары, кайшы-лыктары болмай коймайды. Оларды мемлекет бай кап, дер кезшде шара колданып, ерютетпеугетырысадьь Б1ракбук1п месслеоцай шекнле бермейдь Кейде массленштуйи-н шешишейдерткс айка­ла басгайды. Муны керген саяси серкелер 6ipiHiui байкдп, мэселеш котеред». Олар жагдайды езгертудщ жолын Kepcereuj. Егер олар­дын усыиган жолы кепшшк журтгыц кеншнен шыгып, колдау галса, когамдык козгалыс пайда болуы мумкш. Оны баскаратын серкелердщ шыгуы езшен-ез! TyciHiicri. Мундай козралыстардыц epici аукымды болып, тубегейл! жепстдктерге жетсс, когамныц саяси мздениет1нде айтарлыктай озгер1стер де болуы ыктимал.
Элеумегпк жуйенщ кдндай субъекттс1 болмасын — жеке тулга, адамдартобы, партия,тап, халык майданы немесетагы баекд уйым-дар сиякты когамдык курамалар —жетекии болаалады. Жетск-цшнктщ купи ез жактастарынынтупкшкп максат муддесш icKe асьгра бьлувде.
Саяси серке адамдардын кец1л-куйш, ой-арманын, умгпн, умтылысын, зерул iriH кай сетге болмасын мултжаз сезтп оты-руы керек. Ол баскаларга жакьш жолдасындай каран, халыктыц муктаждыгын канагатгандырарлыкгай камкоршыл болса, калын. журтоны шсксез сешмге болейдь
Нагыз саяси серке шиеленк, кикишндерд! деркезвдетуеше бшш, ер1стстпей, уакытыцда жоябьтомен сипатлалады. Одан да жаксысы саяси дау-жанжаддардыцалды нала бшгеш жен. Саяси теж1рибеде дау-дамайга катысушылардыц езш-оз! устауынын б1ркатар дестурл* турлер! бар. Оган шепну, бесекелест: таптап, басьт тастау, ымырага кслу жатады.
Нагыз серке осыныц 6epiH есепке алады. Ол шиелешет! шешудщ ец колайлы recim — оган катысушылардыц кай жагы болмасын угыста болатындай жагдайды вдеспру керсктлпйе олар­дын кездерш жепазс бглудс. Ол ушш жетекип саяси кикшжщге катысушылардыц назарын тек езшщ гана емес, сонымен катар басканыцда пайласын ойлайтындай жагдай тудырады. TinTi, киын жагдай болса ол, тым болмаса, саяси тепе-тенд1кп сактауга ты­рысады.
Когамдык процеетт баскаруга катысушььтардыцбвр16ip-6ipinc барынша катал, сын кезбен карайды. Б1ракодан орымсыз куд1к, шубэлану немесе кызганшактык тумауытик:. 9лемд1к теж1рибсде саясаттын кайсыб1р субъекта болмасын когамдык-саяси кажетлшг}, пацдалылыгы бар деген ушм бар. 9p6ip субъект, кдн-дай ресмитулга не топ болсын_: егер оныню-орекет! зан/а сейкес келмегещи'п немесе когамга зиян келтлрелндей кузыретс1зд1п делелденбесе_: саяси кызметкс еркш араласа алады.
Серкенщ pojii ecipecc 03repicTi дэу!р, е'гпел! кезецде зор бо­лады. Мундай жагдайда оган нактылы максатгарды дурыс TyciHin, жылдам шешш кабылдаугатура келедь Сомысымеи кезгетусад.
Саяси серкеге кандай кызметтер лайыкты? Оларды цишнде непзплер! мыналар: белгш б1ртоптынкезкарастарынескеру, б]ДД|ру жене коргау; когампын муддесш езшен жогары кою; ic-ерекетгерд! уйымдастыра биту; бiлiмдiлiк; карегенщк; шешендк; саяси медениетплт, едептшж, ез1л-ослакты туеше 6inyi; езтне назараударабЫушинкжэнет. б.
Сонымен катар эр турл1 деу1р, елеумегпк топтар мен татар ер турл! кдсиеттер1 бар жетеюшлердг калайды. Айталык, футбол комавддсынын капитаныиа 6ip кдеиеттер жарасса, гылыми ужым-

126
1.27

ды баскдруга олар ынкайсыз болуы мумкш, ал саяси уйымдарга жетекшшж етугс yuiihuii касистгер кажетболады.
Саяси кайраткерлсрдшмертебеа (статус) б1рдей болганмен. олар оз релш ер турл! Tycinyi мумкш. Б1реулср1 шын мошндеп саяси серке болса, б1разы соларга уксампаз болады.
Уксампаздар езжен артык. акылдырак б!реудш ролш ойнай-ды. Ондай саяси канраткерлер ен аддымен калай да ж уртка унау, сонын аркасында 03i не пайдалы саяси бейнс (имидж) жасау yniii 1 кдм жейдк Ол халыкарасында кентараган ой-шк1рлерд| жылдам кагып алады, онын ойынан соз! жуйр!к келедк Мундай адамды кебше популистами атайды. Ол курдел*; меселслерш сырттай кара-ганда тартымды урандармен туспцируге тырысады. Одетте, оз баг-дарламасына токталмай, карсы жакгы, саяси бесекелесш аяусыз сынайдьь Сайлау алдында орындалу, орьщдалмауына карамай уеле берпш келедк
Саяси серксл^кп соз еткенде к,огамныц цазгаушы кушшеток-талмауга болмайды. Коптеген шетелдердш галымдары ондай кушке улы тулгаларлы жаткы зады. Мысалы, Американынфелса-фашысы Дж. Дьюи: "Когам езшщ дамуында улы косемдерден серпш, козкаушы куш альт, 6ip сатьщан екшил сатыга кетерьпедь Сондыктан ол кездейсок себептерге байланысты дамиды" деп па-йымдайды. Сол елдшфелсафашысы Синди Хук "Тарихтагы ба­тыр" деген енбепнде тарих улы адамдардын енбегшш неттокеанде дамиды жене оган тек серкелер гана есер ете алады деп есептейд». Фрейд батырга табыну жастык шактан калыптасады деген бола-ган. Хук сонын сезш кайталап, бала сн алдымсн ага-анасынан, одан сон муг&шм немесе крйган сурактарына жауап берстш бас­ка адамнан тэуелд! келедь Сондыктан тобыр езш бастайтын кееемд! 1здейд1. Ол отбасында еке кандай рол аткарса, когамда серке сондай рол ажарады деп тужырымдайды.
Шетелдердебуган жакын "элиталар"теориясыбар. Ол жонвде 6i3 бурыныраксоз еткем^з.
Марксистер тарихтын козгаушы куш! халык дейдь Шын меншде,,улы тулгалар белгш жагдайда шешуцп рол аткараты-нын жокка шыгаруга болмайды. Сонымен катар ол объективт жагдайды ез бет»мсн калай болса солай езгертс алмайды.
Улы тулгаларды шеказ дер!птеу жеке баска табынуга екелш соктырады. Ол азаматгардын демократиялык кукыктары таптал-ган елдерде дамиды. Тарих керсеткемей, кандай басшы болма-сын онын акыл-ойы миллиондаган адамдардын тож1рибесше жетпейд!.
Жеке баска табыну кебше б1рпартиялык еюмишпк кезшде б1ркатар социалисток елдерде етек алды. Мысалы, оларра жата-тындар; Сталин, Мао-Цзс-Дун, Ким-Ир-Сен, БрозТито, Энвер Ходжа жене т. б. Жеке баска табынушылыктумауы ушш демок-ратияныбарынша дамыту, адамзатшк, кукыктыкмемлекетп ор-нату кажст.

Бакмлау жене езж-оз1 тексеругс ариалгап сурактар

1. Саяси элита легешьпз не? Ол не ушж керек?
2. Когам ламуындагы саясн элитанын рол! неле?

3. 
   
   ^{9 - т а р а у. адам ЖЭНЕ саясат. саясат СУБЪЕКТ1ЛЕР!}
   
   Саяси злиталар жешнде канлай теориялар бар, олардын ерекше-
   
4. 
   К.огамнын тубегейл! езгеру жаглайында саяси элитанын кызме-Т1нде ти1мд| багьптарга нелерд! жаткызасыз?
   
5. 
   К,аз1р1'1 Казакстан элитасыпа к^мдерд! жаткызар ешшз? *
   
6. 
   Топ бастаушы (лидер) болу yiuin кандай касиетгер керек? Неге байланысты олардын рол1 арта тусед!?
   
7. 
   Саяси лилердш кызметгер1 кандай?
   
8. 
   ЛидерД1Н баскарушыдан айырмасы неде?
   
9. 
   Казакстанга кандай лидер керек деп ойлайсыз?
   

жүктеу/скачать 7,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: