Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
§ 3. Саясаттанудыц неггзп парадигмалары
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
§ 3. Саясаттанудыц неггзп парадигмалары Парадигма (гректщ paradeiqtw — теория, улп деген созшен) — зерчтелетш меселет шешу ушш улп реТ1вде альшган теория. Сая-сатгануда парадигма деп саяси eMipaj бейнелеуде бтьлт уйым-дастырудъщ кисынын бивдретш, элеуметпккубылыстардын 6ip тобын теориялык пайымдау улпа деп мойындаган нелзл тугыр-иамажелюж айтады. Парадигма жасау аркылы зертгсушще белг1ч1 6ip саяси кубылысты зерделеудщ fieri зп елшем!, калпы калып-тасады. Соган орай ол деректерд! ж и кап, талдайды, туежд^ред!, маглуматтарды жикактайды, жуйелейдь "Парадигма" угымын XX тсырдьщ 20 жылдарьщда ?ьшьши эде-биетке алгаш енпзген америка философы жэне когам тарихын зерттеушю! — Г. Кун. Кейш бул угым гылыммыц барлык сала-сьщца, сонын, ишнде саясатган>'да кещиен пайдалануда. Кункын ойынща, парадигма саясатты зерттеуге багыт бередь Сол багыт бойыиша з^ртгеуш! белrui i 6ip дэстурлерге, саяси идеялар мен теорияларга суйене отырып нактылы мвеелен» шешедь Ол сая-саттын барлык аарихы и 6ip парадигманыи еюнш1 парадигманы унем!ауыстырыпотыруыментус}вд1ред1. Ол ушш когамдакдлып-таекдн парадигмаларга ем1рД1Н даму барысында кайшылыкгар шыгады, олар улгая кел1п жан,а жуйел! парадигманы тудырады. Ол б!рт!ндеп ьткпалын KeHiTin, непзделед! жене алдыцгы парадигманы ыгыстырып, ауыстарады. Кешн онын вз! де осьншй кун кешед!, ягни баска пapадиг^fзмeн ауысть^рылады. Саясаттану парадигааларын жинактай келе оларды теология-лык9 натуралист1к, елеуметт!К жене тигмд! — сыни деп жуйелеуге болады. Ешц к,ыскаша солар^а токгалалык. Теологияльщ парадигма. Ол саясатты, бил1кт) кудайдыц куд1рет!мен тус1нд1ред1. Бул парадигма саяси гылымнын алгашкы дами баста ран кезен!нде пай да бол ран. О л кезде барлык алеуметпк-саяси курылыс, мемлекеткудайдын куд!ре11мен жз-салады жене дамиды дел ii-utf. Натуралисток парадигма. Ол саясатты елеуметпк сипаты жок табиги себептермен, атап айтканда гео]рафи5ШЫКортамек, био-логиял ык жене психологиял ы к ерекшел i ктермен Tyci нд»ред1. Географиялык органы н саясатка ыкпал ету! ту рал ы ертедеп ойшыддар Гиппократ, Платон, Аристотельдер атап айткан бола» тын. Алайда оны теориялык турде непздеген француз ойшьшы Ж. Болен (1529—1596) болды. Онын идеясын одан epi дамыткан 13 4. Кауымдастык, партиясы. Од адамдарды белгии 6ip саяси жод-ды устангандыгына карай емес, ортак кезкарас, уксас мудделерше орай езара катынасып, манызды мэселелерд1 талкылау уилн 6ipiKTipmefli. Мысалы, оларга "Жасылдар" партиясы, балалар-ды; малдарды, жаиуарларды коргау партиялары, согыска, ядро-лык каруга карсы козгалыстар жатады. Саяси идеологиясына кдрай партияларды 5 турге жуйелегт жур. Коммунисток партиялар мен солшыл радикалдык, багыттагы партиялар. Олар К. Маркстщ иймш басшылыкка алады. Жеке межшкЫз, тапсыз KOfaM курута тырысады. Баска партиялар коммунисте партиянын баскарушы релж мойындауы керек. Мысалы, Кытай, Солгуспк Корея, Куба, бурынты КСРО. Ба-тыста мундай партиялардын айтарлыктай салмары жок, Социаа-демокротиялык (немесе социалисте, лейбористы) партиялар. Олар Ka3ipri капиталист когамды енбекш1 халык-тынмулдесшесай удайы реформалап, езгертш отырутатырысады. Олардын басты кундылыктары: бостандык, эдыетплж. ын-тымактастык,тенд1к. Оган жататындар: Австрияньщ, Германия-нын, Швешянынсоциал-демократиялык партиялары, Улыбри-танияныц лейборист! к партиясы жэне т. б. Kaaipri кезде адамзатты айнала коршаган орта куянен-кунге нашарлап, азып-тозып бара жатканы баршага аяи. Сондыктан Еуропада соииал-демократгардын элсуметтж жэне экологиялык жашнаи жацарганиндустриялыкмэлсниетплжорнатпактаой-лары бар. Буржуазиялык,-демократиялык, партиялар. Олар XIX гасырда Еуропа мен Солтуст1к Америкадаб1р кезде яайда болды. Мынан-дай приништтерш басшылыкка алады: когамда бшнк уш:н эрка-шан ашык курес журу! керек, еюметке жалпыга б^рдей сайлау аркылы жету, парламентте кегшплж дауыс алган партия нсмесе партиялык б1рлеспк еюметп 6илейд1, баскарушы партияга (партияларга) карсы узджЫз ашык оппозиция жумыс 1стейдк Зан алдында бэрш1н де тен болганын, сез. баспасез, жиналыстар бос-тавдыгын калайды. Мысалы, Германиянынерюн демократиялык партиясы, Улыбританиянынсоииал-либералдык партиясы жэне т.б. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|