Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
§ 2. Бшпктщ кызме-rrepi мен Ж1ктслу{
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
§ 2. Бшпктщ кызме-rrepi мен Ж1ктслу{ Саяси блшктшезшдж кызметтер! болады. Оган жататындар; когамныц саяси жуйесш калыптастыру; оныц саяси емгрш уйымдастыру (ол мемлекет пен котам, таптар мен топтар, ассоциация-лар, саяси институттар, мемлекетпк баскару органдары мен аппаратуры, партиялар, азаматтар жэне т. б. арасындагы катынастарды камтиды); ер турл! денгейдсг! когам мен мемлекетпн кперш баскару; еюмет органдары, саяси емес процестерге басшылык жасау; саяси жэне баска катынастарды бакылау женетуптсп ксл-генде, бел rijii 6ip когамга сейкес баскарудыц турш. саяси TepTimi жэне мемлекетпк курылысты (монархиялык, республикалык), ашык не жабык (баска мсмлекстгсрден окшауланып, коршаула-нып алган, автаркиялык) когамды куру, когамдык тэртш пен турактылыкты колдау; дау-дамай, шиелсжстерд! ашып, оларга шек кою жэне дер кезшде шешу; когамдык кслзамгс, меммсгс K.'.iv жэне т. б. Когамда бкгик езара тыгыз байланыстагы 3 децгейде уйымдас-тмрылмл, жумыс 1стейдк 1) жогары орталык саяси институттар, мемлекетпк мекемелер мен уйымдар, саяси партиялар мен когам- 48
Бшик меселссш карасгыртанда саяси бшиктш "субъеклсГ жене "иелж етушг' деген угымдарга назар аударуга тура келедь Субъект деп ic-ерскетп жасаушы, объект! езгертуии жеке адам, елеуметпк топ, тап, партия, мемлекетп айтады. Саяси битпкп жузеге асыру уилн арнайы уйымдар мен мекемелер куры-лып. субъект оларга екшпк бсредь Олар билж-п колланушы, коргаушы, "иел!к етушГ болып есептеледь Баска сезбсн айткаи-да, субъект бил!кт! "иел!К етушшер" аркылы журпзедь Сондыктан муньпусшбейтш адамдар бшикке "иелжетуиилердГ бшиктш ез!мен шатастырады немесе "мелис етушллердГ бшпк субъек-rici-нентеуелстз деп санайды. Мысалы, мундай адамдар кез келген uieHeyHiKTi, уйым немесе мекеменш, саяси, еюмшшк, шаруашы-лык бастыктарын бшик иес! деп угады. Олардын ic-ерекеттер! туралы шагым арыз беруге болмайтын сиякты кершед!. Мундай туешк субъект! енжарлыкка, керенаулыкка екелш соктыралы, бшиктсн шетгепледк Олар ез тагдырын белсенд! турде ез! тешет! н мумкшш!лтнс сетм! азаяды. Бил!кт!нсубъект!сше жеке адам немесе партиялар, уйымдар жене т. б. жатады дед! к. Б!рак олар 6epi б1рдей бил!к журпзе алмайды, Сондыктан мундай кукык адамдардын, ужымдардын, партиялардын, таптардын, топтардын белпл! 6ip бел1г!не гана бсрЦтедь Будан келш бшпк етуге сешм бшшру маселеа туады. Демократиялык саяси жуйсойдагыдай ез iciH аткаруы ушш, едетге, мемлекетпк бшнкт! зан шыгарушы, аткарушы, сотбшпп етзп уш тармакка белед!. Онын непзш салушы агылшын ойшылы ДжонЛокк(]б32—17М) пен француз галммы Ш. Л. Монтескье (1689-1753) болды. Зац шыгарушы бил\к (парламент) зан шыгарумен, оны бекпу, озгерту немесе жоюмен айналысады. Ол зан кабылдайды, салык салуды аныктайды, уюметп тагайындайды, бюджетг! бекпедь согыс ашып жене армияны камтамасыз етедь сауданы ретгейдк 4— 1016 49 сотты\йымластырады, халыкаралыккел^ехмшарттарды кабылдайды, саясаттын манызды jlukj жене сырткы багытын айкын-дайды. Онын жумысына конституция атынан ерекше органдар (констатуциялык кадагалау, конституииялыксот) бакылау жа-сайяы. Аткорушы 6ш//с/сСоттык бш1к адамдардын кукыгын коргайды, занды бурма-лаушылыктан сактайды, парламент не президент кабылдаган зан-дардан, конституциялык жаргылардын сейкесппн аиыктайды. Оны халык немесе eKinerri мекемелер калыптастырады. Ол зан шыгарушы немесе аткарушы бшикке теуелс!з. вз жумысынла тек занды гана басшылыкка алады. Егержогаргы сот мемлекетп к органный немесе кызмет адамынын шеопмш консгитуаияга карсы десе, ол шеилм толыгымен куш»и жояды. Соттын манызды приншптершежариялылык, айыпкердш езш коргауга жене сот уюмш буздыру туралы шагым арызберуге кукыгы жатады. Bipa3 елдерде соттын теуелаздти жене едЦдтн камтамасыз ету yiuiH антберген одшсот курылады. Мундай жагдайда сот процесшде судьяларга тэуелегз, арнаулы ант бергеи азаматтар-дан туратын казылар алкасы катысады. Олар айыпкердин кшесы женшде шеилм кабылдайды. Сонын непзшде судьялар yKiM шы-гарады. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|