Тақырып-3. Гештальттерапевтерді оқыту 2 сағат

1.Гегшальттерапевтің кәсібі мен жеке тұлғасы.

2.Гештальттерапевті оқыту фазасы.Оқыту бағдарламасы.

3.Супервизия мен гештальттерапияны бағалаудағы эксперт

• 
  Терапияның теориялық курсы
  
• 
  Гештальт терапиядағы әдістер
  
• 
  Жеке тұлғаға бағытталған жұмыстар
  

• 
  Клиентпен және топпен жүргізілетін гештальт терапия тұрғыдағы жұмыстарға бағытталған психологиялық технологиялар;
  
• 
  Кәсіби әрекетті арттыруға көмек;
  
• 
  Өздігінен күрделі мәселелерді шешуді үйрену;
  
• 
  Өзінің және өзгенің сезімін түсіну;
  
• 
  Түрлі мастер кластар өткізу.
  

Гештальт-терапевтке фазаларды оқытуда байланыс үзу механизмдерін толықтай түсіндіреді. Фазаларға байланысты гештальт-терапевт байланыс орнатады. Фазаға байланысты гештальт-терапевт клиенттің ішкі үйлесімділігінің немесе үйлеспеуінің мәселесін түсінеді.

Гештальт терапия – адамның жеке тұлғалық дамуы мен шығармашылық потенциалын арттыруға бағытталған, жарты әлемді мойындатқан психотерапиядағы заманауи және эффективті бағыттардың бірі.

• 
  Психология, педагогика, медицина және әлеуметтік жұмыс салалары бойынша аяқталған немесе аяқталмаған жоғары білімінің болуы.
  
• 
  Бағдарламаны сәтті аяқтағаннан кейін Гештальт-терапевт сертификаты беріледі.Онда бағдарламаны құрастыратын негізгі тақырыптар мен сағат саны көрсетіледі.
  

• 
  Бағдарламаның барлық циклдарына қатысу (қандай да бір циклды босатып алған жағдайда, бағдарлама жетекшісінің келісімі бойынша қайта жүргізіледі).
  
• 
  Тренингтік сабақтар, дәріс, супервизия және терапия бойынша қажетті сағат сандарынан өту.
  

1. 
   «Гештальт терапияның негіздері» (1 жыл).
   

2. 
   «Гештальт терапия теориясы және практикасы» (2-2,5 жыл)
   

• 
  Іштей
  
• 
  Сырттай
  

Ал, іштей супервизияның жүргізілуі бірнеше деңгейлерге бөлінеді:

1. 
   Тыныштандыру – жұмыстарын енді ғана бастаған терапевттердің бойында қобалжу, қорқу сезімдері болады. Сол үшін супервизор қиын жағдайда терапевт жанынан табылады.
   
2. 
   Мақтау және өз-өзін мақтауына рұқсат беру. Жұмысын жаңадан бастаған терапевт өзін-өзі бағалау деңгейінің төмендігіне байланысты супервизорға «Мен нені дұрыс жасамадым, қай жерден қателіктер жібердім» деген сияқты сұрақтармен жүгінеді. Сондықтан, оның өзінің жұмысын төмен бағалауын дамыту үшін, оны толықтай қолдау қажет. Мысалы, сен сессия барысында мынандай жұмыстарын жақсы болды, т.б.
   
3. 
   Әңгімелеуіне және айтуына рұқсат беру. Терапевт өзін толықтай еркін ұстап, сенімді болғаннан соң, осы кезңді жүргізеді. Супервизор терапевттен «сен терапия барысында не байқадың?» деген сияқты сұрақ қойып, оның барынша ашылуына мүмкіндік береді. Егер терапевт толық ашыла алмай, өзін ыңғайсыз сезінсе, онда алдыңғы кезеңге қайта өту керек.
   
4. 
   Сұрау. Бұл кезеңде супервизор нақты сұрақтар қояды. Бірақ, алдымен терапевттің қабылдауына, эмоциясына мән беру керек. Себебі, ол өзін әлі сенімсіз ұстауы мүмкін. Сондықтан, оның деңгейін барынша анықтап, «клиент былай айтқанда, сен қандай сезімде болдың?» немесе «қандай идеяларың бар?», «клиентке осымен не істемек болдың?» т.б. сұрақтар қояды.
   
5. 
   Әңгімелесу. Бұл кезең терапевттің өзін кәсіби салыстыруда супервизормен диалог құруымен сипатталады. Бұл кезеңде терапевт толықтай ашылып, өз-өзіне деген сенімі артады.
   

Пайдаланғған әдебиеттер:

1. 
   Булюбаш И.Д. Руководство по гештальт-терапии / И.Д. Болюбаш. – М.: Изд-во Института психотерапии, 2004. – 768 с.
   
2. 
   Лебедева Н.М. Путешествие в Гештальт: теория и практика / Н.М. Лебедева, Е.А. Иванова. – СПб: Речь, 2005. – 560 с.
   
3. 
   Гештальттерапия. Теория и практика. – М.: Апрель Пресс, Изд-во ЭКСМО-Пресс, 2000. – 320 с.
   
4. 
   Польстер И. Интегрированная гештальт-терапия: Контуры теории и практики / Польстер И., Польстер М.. – М.: Независимая фирма «Класс», 1999 - 272 с.
   
5. 
   Таланов В.Л. Справочник практического психолога / В.Л. Таланов, Малкина-Пых И.Г. – СПб: Сова, М.: ЭКСМО, 2004. – 928 с.
   

1.Заманауи гештальт топтар мен олардың түрлері

2.Интерактивті топтық эксперименттер. Шеринг.

3.Топтық гештальттерапевтің негізгі жұмыс жағдайы

1. 
   Клиент – орталық терапия
   
2. 
   Топ – орталық терапия
   
3. 
   Шеберхана
   

1. 
   Өзін-өзі дамытуының төмендеуі, жеке тұлғаның психологиялық деңгейде күресуі, қорғансыз болуы.
   
2. 
   Топтардағы түсіну, ондағы талаптарды ескеру (топқа келуші адамдар);
   
3. 
   Бір-бірімен қарым-қатынасқа түсуде өзаралық қатынаста жетістікке жету;
   
4. 
   Топтық жағдайларға және ондағы жекеше және ұжымдық диалогты меңгеру (конфликтілерді шешу, топты ұйымдастыру).
   

1. 
   Қатысушылардың іштегі конфликтілерінің шешілуі (ішкі жан дүниесіндегі);
   
2. 
   Эмоционалды және психологиялық қысымның жойылуы және шешілуі;
   
3. 
   Эмоционалды әсер етуге мінез-құлықты бейімдеуді үйрету;
   
4. 
   Тұлғааралық байланысты тиімді орнату.
   

1. 
   Өзіндік маңыздылығына байланысты орнату (маңызды фигураны шығару);
   
2. 
   Индивидуалды өсу. Қажеттілігі мен қанағаттануына кедергі келтіріп тұрған жағадайларды өздігінен сезіну;
   
3. 
   Терапиялық көмектегі актуалды қажеттіліктерді сезіну.
   

• 
  «Мен сенің ақырын шыққан дауысыңды естігенде және жабырқаған күйіңді көргенде, мұңайдым»;
  
• 
  «Менде ұқсас жағдай болады. Соны есіме алғанда ашуландым»;
  
• 
  «Жұмыс барысында мен демалған жоқпын. Сен жылаған кезде, мен жеңілдікті сезіндім».
  

• 
  Гештальт – топ
  
• 
  Денеге бағытталған терапия тобы
  
• 
  Психодрама
  
• 
  Би терапиясының топтары
  
• 
  Өнер терапиясының тпотары
  

1. 
   Драматизация
   
2. 
   Фантазиямен жұмыс
   
3. 
   Түс көрумен жұмыс
   
4. 
   Үй жұмысы
   

1. 
   «Сана зонасы».
   

Ал, келесі кезең өзінің денесіндегі сезімдерімен бөліседі (ішкі ауру, аузының кебуі, қолының қышуы, т.б.) 1-2 мин.

Үшінші зона бойынша санаңыздағы жоспармен, естеліктермен, фантазиямен бөлісу керек. Осылайша келесі кезек қарсылас адамға беріледі.

Барлық сананың 3 зонасында болып жатқан дүниелермен бөліскен соң, осылардың ішіндегі қайсы басым болып отырғанын айту керек. Бірден 3 зона байқалуы мүмкін (мысалы, бөлмедегі шу – ішкі, біреудің оны бақылап отырғанын сезіу – орта зона, аузының құрғауы – сыртқы зона).

2. 
   «Мінез-құлықтың өзгеруі» жаттығуы
   

3. 
   «Қорғанушы және шабуылдаушы» жаттығуы
   

Гештальтты басқарушы топтағы жұмыс темпін бақылайды. Ол топқа белгілі бір жаттығулар түрлерін беруі мүмкін.

Топ сенімділікті ұялатушы жүйе болып табылады. Гештальт топтағы жаңадан келген адам басқа психокоррекциялық жұмыстағы секілді қобалжуды сезінеді. Федер (1990) пікірінше, бұл жағдайда жаттығулар жасату керек.

Гештальт терапия кезіндегі техникалық негіздері:

Көпшілік терапиялық тұрғыдағы индивидуалды және топтық әңгімелесуші барысындағы негізгі әдіс клиенттің өз проблемасын толық айтуы және басқа адамдармен байланысты проблемалармен келуі.

Ал, гештальт терапиядағы әңгімелесу барысындағы негізгі назарлар іс-әрекетке аударылады.

Мұндай ерекше жұмыс формасы келесідей ерекшеленеді:

1-ден, бұндай жұмыс түрі белгілі бір мінез-құлық, клиенттің өзін-өзі ұстау диапазонын кеңейтеді.

2-ден, белгілі бір проблеманы айта отырып, клиент өз проблемасына үңіледі.

3-ден, белгілі бір терапиялық ситуация кезінде клиент өз проблемасын шешуге тырысады.

Клиент эксперимент объекті бола отырып, өз-өзіне деген беріктігі қалыптасады, өз-өзіне есеп бере бастайды. Осы кезде субъективазациялау принципі қалыптасады. Мысалы, «Мені бір нәрсе қысады», «Оны істеуге бір нәрсе кедергі болады» деген қиыншылықтармен келеді.

А.Левицский және Ф.Перлз терапиялық топқа тән форма түрлерін қарастырады:

• 
  Басқа адамдарды өсектеу және талқылау сияқты қарым-қатынас формасынан аулақ болуға үйренеді.
  
• 
  Тікелей қарым-қатынас. Клиенттің барынша ашылуы, клиентке және оның манипуляциясына назар аудару.
  
• 
  Аутоэкспрессия – ләззат алатындай ойды айту, эмоцияны шығару.
  

1. 
   Булюбаш И.Д. Руководство по гештальт-терапии / И.Д. Болюбаш. – М.: Изд-во Института психотерапии, 2004. – 768 с.
   
2. 
   Лебедева Н.М. Путешествие в Гештальт: теория и практика / Н.М. Лебедева, Е.А. Иванова. – СПб: Речь, 2005. – 560 с.
   
3. 
   Гештальттерапия. Теория и практика. – М.: Апрель Пресс, Изд-во ЭКСМО-Пресс, 2000. – 320 с.
   
4. 
   Польстер И. Интегрированная гештальт-терапия: Контуры теории и практики / Польстер И., Польстер М.. – М.: Независимая фирма «Класс», 1999 - 272 с.
   
5. 
   Таланов В.Л. Справочник практического психолога / В.Л. Таланов, Малкина-Пых И.Г. – СПб: Сова, М.: ЭКСМО, 2004. – 928 с.
   

1.Гештальттерапиядағы мерфорамен терапиялық жұмыс.

2.Терапиялық сессиядағы фантазия және визуалды бейне.

3.Гештальттерапияда түспен жұмыс жасаудың негізгі бағыттары

1. 
   Категория немесе контекст
   
2. 
   Нақты категорияның ішіндегі объект
   
3. 
   Процесс. Бұны объект қандай функциямен жүзеге асырады?
   
4. 
   Бұл процестегі шынайы жағдайдың қосымшасы немесе олардың қиылысуы.
   

Метафорамен жұмыс жасаудағы тиімді және ұтымды жақтары:

1. 
   Мұнда психолог қысымнан арылады, монологты диалогқа айналдырады, «Мен қазір саған бір қызықты әңгіме айтамын». Осы кездегі алдыңыздағы пациент сізді әңгімені айтушы фигура ретінде қабылдайды. Ал, өзін-өзі бір бейнеге айналдырады.
   
2. 
   Клиентті диагностикалауда бойындағы психологиялық қиындығына байланысты ауқымды материал жинақталады. Яғни, әңгімені талқылауы (ертегіні, егер бала болса), оқуы, суретке мінездемесі, таңдалған сюжеті, бұның барлығы тұлғаның психологиялық күйінің маңыздылығына байланысты ақпарат береді.
   
3. 
   Метафора сіздің психотерапиялық жұмысыңыздың жалғасуын қалыптасады. Психотерапия ол жан дүниенің ішкі жағдайын өңдейді. Көбінесе, суретке байланысты жұмыстар. Себебі, сурет тұлға санасындағы проекция. Сол себепті, оның сана-сезімімен жұмыс жасалады.
   
4. 
   Метафораның өзіндік құндылығы бар. Себебі, бұл тұлғаның өмірінде болып жатқан жағдайларға қайғыруы, қиындықтар мен конфликтілердің шешілуі. Метафорадағы сюжет арқылы, ондағы кейіпкерлерді толықтай меңгерту және оның қажеттісін тұлға өмірінде қолдана білу.
   

1. 
   өз эмоциясын көрсете білуі;
   
2. 
   өзін-өзі реттеп ашулануы және өзі үшін не маңызды екенін түсінуі;
   
3. 
   позитивті жағына өзгеруі;
   
4. 
   өздігінен интерпретациялау;
   
5. 
   өз сезімімен байланысқа түседі.
   

Мысалы,

Негізінде, фигура және фон тек қана қабылдауға байланысты.

Бұл жағдайда адам :

1. 
   Құлауының негізгі себебін іздеп, жапырақты табуы мүмкін. Яғни, себеп – жапырақ – ол фигура болып табылады. Ал, көше, күз, су, былғанған костюм, айналадағы адамдар – фон болып есептеледі.
   
2. 
   Өзінің назарын батпақты судың суықтығын сезінген денесіне аударады. Бұл жағдайда фигура – ол өзінің денесінің суықтығын сезінуі және денсаулыққа зиян бұл жағдайдан шығу жолын іздеуі. Ал, қалғандары – фон.
   
3. 
   Батпақты судың қолайсыз жерде пайда болғанына ашулануы. Егер бұл, бұл жерде болмаса - мұндай жағдайда да орын алмас еді деп ойлайды. Нәтижесінде, батпақты су – фигура, ал былғанған киім, жапырақ, көше – фон.
   
4. 
   Айналасындағылардан көмек күтуі, іздеуі (кім көмектеседі екен...). Онда жақын келе жатқан адам - фигура, ал қалғанының бәрі – фон.
   

Осы жағдайлардың барлығының негізі ол – қажеттілік болып табылады.

Өмір метафорасы – «метафора» - гр. тілінен аударғанда – ауысу деген мағынаны білдіреді.(1994, Михельсон). Ортақ белгілеріне байланысты бір затты екінші затпен салыстыру негізінде ауыспалы мағынада қолданылатын сөздер немесе бейнелер.

Тәжірибе жүзінде метафорамен психотерапияның барлық бағыттарында жұмыс жүргізіледі.

Клиент терапевтке өзінің мәселесін немесе сол кездегі күйін жеткізу үшін, мынадай метафораларды жиі қолданады:

• 
  « Мен өзімнің бойымда белгілі бір ауыртпашылықты сезінемін...»
  
• 
  « Менің ойымша, менің төзімім таусылды...»
  
• 
  « Мен өзімді бөлшектеп тастаған сияқты сезінемін...»
  
• 
  « Менің жан дүнием құлазып, бойымды қорқыныш жаулап алды...»
  

Сондықтан, жұмыстың басында клиентке өзінің өмірі жайлы ертегі құрастыруын сұрау қажет. Немесе өзінің өміріне ұқсас кейіпкердің өмірін баяндап беруін сұрау.

Адамдардың өмірді қалай қабылдайтынына байланысты қолданылатын метафоралар:

• 
  « өмір бұл – күрес » (бітпейтін, қатал т.б)
  
• 
  « өмір бұл – ойын » (шексіз, түрлі т.б)
  
• 
  « өмір бұл – би » (фламенко, степ т.б)
  
• 
  « өмір бұл – жол » (саяхат т.б)
  
• 
  « өмір бұл – мектеп » (мәңгілік, үлкен, қатыгез т.б)
  
• 
  « өмір бұл – сынақ »
  
• 
  « өмір бұл – әңгіме » (тарих, повест, ертегі, роман т.б)
  
• 
  « өмір бұл – өлім »
  
• 
  « өмір бұл – түс » (жағымды, жағымсыз т.б)
  

Түс көруге байланысты Фрейдтің « Түс көруді талдау » кітабы бар.

Ф.Перлз түс көрумен жұмыс жасауды жүзеге асыруда 4 этапты ұсынған. Олар:

1 – ші этап, клиентке өзінің түсін белгілі бір әңгіме ретінде баяндап беруі ұсынылады. Ал, терапевт оны жазбаша немесе ойша есте сақтайды.

2 – ші этап, « Түс көрудің жандануы ». Яғни, клиент түсін осы шақта баяндау арқылы , сол түстегі сезімдері мен күйін сезінуі қажет.

3 – ші этап, түсті қойылым арқылы көрсету. Яғни, оның кейіпкерлерін, заттарды т.б түстегідей орналастыру.

4 – ші этап, қойылымды ойнау. Қойылым кейіпкерлерімен қарым – қатынасқа түседі, ролін сомдайды.
Пайдаланғған әдебиеттер:

1. 
   Булюбаш И.Д. Руководство по гештальт-терапии / И.Д. Болюбаш. – М.: Изд-во Института психотерапии, 2004. – 768 с.
   
2. 
   Лебедева Н.М. Путешествие в Гештальт: теория и практика / Н.М. Лебедева, Е.А. Иванова. – СПб: Речь, 2005. – 560 с.
   
3. 
   Гештальттерапия. Теория и практика. – М.: Апрель Пресс, Изд-во ЭКСМО-Пресс, 2000. – 320 с.
   
4. 
   Польстер И. Интегрированная гештальт-терапия: Контуры теории и практики / Польстер И., Польстер М.. – М.: Независимая фирма «Класс», 1999 - 272 с.
   
5. 
   Таланов В.Л. Справочник практического психолога / В.Л. Таланов, Малкина-Пых И.Г. – СПб: Сова, М.: ЭКСМО, 2004. – 928 с.
   

1.Гештальт-тұрғыдан кеңес беруді ұйымдастыру

2.Гештальттерапияның кеңес берудегі ерекшелігі

3.Гештальт-тұрғыда кеңес берудің тиімділігі мен нәтижесі.

Гештальт терапиялық кеңес берудің мақсаты – қоршаған ортаның қолдауына жүгіне бермей, тәуелсіз болуға көмектесу. Перлз,гештальт – кеңестің негізгі мақсаты ретінде, мәселе неге және қалай пайда болды деген сұраққа емес,ол түлғаға қалай әсер етіп жатыр,тұлға оны қалай өткеріп жатыр деген сұрақтарға жауап беру деп қарастырған.Гештальт кеңеске, клиент экзистенционалды кризиске түскен кезде келеді. Гештальт кеңес көбінесе, өзі туралы жақсы білетін, бірақ тұлға ретінде өспеген адамдар үшін тиімді.