Халықтар географиясы демография және этнография негіздері
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
12 апта. 12кредит сағат. № 12 дәріс. Тақырыбы: Американың халықтар географиясы. Мақсаты: Американың халықтар географиясын талдау Мазмұны: 1. Халқының ұдайы өсуі, мегаполистері. 2. Латын Америкасы халқының орналасуы мен таралуының басты ерекшеліктері. Әдебиеттер: Ә. Бейсенова География 169 бет ОЖСӨЖ. 2с. Тақырыбы: Латын Америкасы халқының қалыптасуы. Мазмұны: 1. Халықтың ұдайы өсуі. 2. этникалық құрамы Әдебиеттер: В.П.Максаковский География 230-232 бет СӨЖ. 2с. Мазмұны: Тақырыптарды қорытындылау. Оқулық, атлас бойынша талдау жасау Әдебиеттер: В.П. Максаковский Географическая карта мира. Практикалық сабақ. Тақырыбы: Американың халқы Мазмұны: 1. Халқының өсуіне қандай факторлар әсер етеді. 2. Нәсілдік ерекшеліктер жағынан қандай топтарға бөлінеді. 3. Халықтар арасында қандай діни сенім басым болып келеді. 4. Халықтардың орналасуында қандай ерекшеліктер бар. Әдебиеттер: В.П.Максаковский География 10 сынып 13 апта. 13кредит сағат. № 13 дәріс. Тақырыбы: Африка халықтарының географиясы. Мақсаты: Африка халықтарына сипаттама Мазмұны: 1. Африка халқының құрамы өсуі мен орналасуындағы ерекшеліктер. 2. Урбандалуы Оқулықтар: Шувалов Е.Л. География население В.П. Максаковский Географическая карта мира ОЖСӨЖ. 2с. Тақырыбы: Африка халықтарының орналасу ерекшеліктері Әдебиеттер: В.П.Максаковский География 10 сынып СӨЖ. 2с. Мазмұны: Реферат дайындау. Әдебиеттер: В.П.Максаковский Географическая карта мира Практикалық сабақ. Тақырыбы: Африка халқының тілдік этностық топтары Мазмұны: 1. Атласты пайдалана отырып тілдік топтар.а бөлу. 2. Африкадағы діндердің таралу картасын түсіру Әдебиеттер: Ә. Бейсенова География 235-236 бет 14 апта. 14кредит сағат. №14 дәріс. Тақырыбы. Австралия және мұхиттық аралдар халықтарының географиясы Мақсаты: Австралия және мұхиттық аралдар халықтарының географиясына талдау жасау Мазмұны: 1. Халық саны, жастық жыныстық құрамы 2. Халықтың кәсіптік өмір сүру сапасы Әдебиеттер: Шувалов Е.Л. География население Покшишевский География население ӨЖСӨЖ. 2с. Тақырыбы.. Австралия хәне мұхиттық аралдар халықтарының географиясы. Мазмұны: 1.Халық саны, жастық жыныстық құрамы. 2.Ұлттық құрамы тығыздығы. Әдебиеттер: Шувалов Е.Л. География население Покшишевский География население СӨЖ 2с. мазмұны: Мұхиттар мен аралдар елдерінің халқының дамуы. Әдебиеттер: Шувалов Е.Л. География население Покшишевский География население: Практикалық сабақ. Тақырыбы. Австралия және мұхиттық аралдар халқы.. Мазмұны. 1. Аралдар халқын топтастұру 2.Халықтардың орналасуына сипаттама.
Покшишевский География население 15 апта. 15кредит сағат. №15 дәріс. Тақырыбы: Ресей федерациясының халқы. Мақсаты: Ресей федерациясының халқына сипатттама Мазмұны: 1.Халық саны 2. Жастық жыныстық құрамы.
Покшишевский География население ОЖСӨЖ. 2с. Тақырыбы Ресей федерациясының халқы. Мазмұны: 1.Халық саны жастық жыныстық құрамы: Әдебиеттер: Максаковский В.П. Географическая культура. 143 – 148 б. СӨЖ 2с. Мазмұны: 1. Елтану жағдайларының концепциясы. 2 Ландшафт. 3. Морфоструктуралық концепция.
2.Экономикалық географияның құрылысы. Әдебиеттер: Саушкин Ю.Г. Экономикалық және әлеуметтік география. М.1973. 120-122 б. Әдебиеттер тізімі. Негізгі әдебиеттер. Е. Ахметов Т. Увашев Дүние жүзінің экономикалық әлеуметтік географиясы Алматы -2003 В.П. Максаковский Дүние жүзінің экономикалық әлеуметтік географиясы
В.М. Шувалов География население Москва 1985 г Ғ.А. Өтеева, С.Б. Абсалямова, А.А. Өтеева Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы Алматы-2003 В.П. Максаковский Географическая карта мира В.П. Максаковский Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы В.П. Максаковский География Ә. Бейсенова Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы, Мектеп, 2007 ж Ковальская С.А., География население СССР, М., 1989 г. Г.Түсінбеков «Қазіргі дүние географиясы», Алматы, Мектеп, 2003 ж. Урланис «Народо население», М., 1975. 3. ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ
4. Пәннің әдебиеттерімен қамтамасыз етілу картасы. Пән географияны оқыту әдістері. Кафедра география – тьютор Жұмағалиева Ж.Х. Кредит саны – 2
Глоссария Миграция-көші қон Этнос ассимиясы-шеттен қоныс аударғандар үлесі. Этногенез-ұлттардың жойылғанға дейінгі дамуы. Билингвизм-қос тілділік. Сурбандалу-қалалық маңы Рурбандалу-ауылдық маңы Контрурбандалу-қалада жұмыс істейтіндердің агломирациядан тыс қоныс аударуы Демографиялық жартыс-халық санының өсуі Мегополис-кенттену үрдісі Реэмиграция-өз ата мекеніне оралуы. Репатриант-тұтқыннан босанып еліне келуі Консалидация-1-1 не жақын туыс этникалық тобы. Ассимиляция-этникалық топтың аз санды топты өзіне қосып алуы.
Халықтар географиясы нені зерттейді. Халықтар географиясы салалары. Дамуы. Халықтар географиясы курсына әртүрлі анықтамалар берілді. Бұндай анықтамалар берілуіне 40 – 50 жылдары халықтарды зерттеу жөнінде әртүрлі піікір – таластар туа бастады. 41 жылы халықтар географиясы жөнінде бағдарламалар халықтарды географиялық оқыту элементтері, ал 50 жылы жеке ғылым саласы болу жөнінде теориялық әдістемелік сұрақтар талқыланды. Осыған байланысты ғалымдар ішінде В.В. Покчишевский халықтар географиясына мынадай анықтама берді, яғни халықтар географиясы дегеніміз – экономикалық географияның бір саласы халықтардың таралуы пункты, құрамы, халықтың әртүсрілі территорияда орналасу тығыздығы туралы оқытатын ғылым. 1971 жылдан бастап МГУ – да халықтар географиясына мынадай анықтама берілді: «халықтың құрамын, өсу динамикасын, таралуын, қалыптасу заңдылықтарын және жер шарындағы елдер мен аудандардың халықтарының таралуын зерттейді». Халықтар географиясы бірнеше салаларға бөлінеді: Халықты қамтамасыз ету географиясы. Әлеуметтік – экономикалық жағдайын көтеру. Қолдану географиясы. Тұрмыстық қызмет көрсету географиясы. Рекреациялық орны. Халықтардың демалуын ұйымдастыру. Спорт, мәдени орындар, т.б. Коммуналдық. Медицина. Экологиялық зерттеу географиясы. Антропологиялық географиясы. Жер шары халықтарының дамуы мен нәсілдерге бөлінуін зерттейді. Этнографиялық географиясы. Тарихи ғылым. Жер шары халқының даму тарихы, мәдени және тұрмыстық қалыптасуын зерттейді. Этно – демографиялық сала. Халықтардың әртүрлі территорияда таралуы, өз даму тарихын сол қалпында сақтау. 2-дәріс Халықтар саны, динамикасы. Даму заңдылықтары. Жоспар: 1. Халықтардын саны 2. Халықтардын табиғи өсімі Әрбір қоғамдық формацияда халықтардың дамуының өзінің экономикалық заңдылықтары бар. Мысалы, К.Маркс былай деген: «жұмысшы халықтар өндірістік капиталдың толығуы, өсуі, көлемі, өндірген заттарына байланысты немесе тұтынушы халықтарға қатынасы». Капиталистік дүниеде өндіріс көлемі еңбек ресурсымен анықталмайды, сатып алуымен есептеледі. Халықтардың өсуі - өндіргіш күштердің өсуі. Соңғы жылдары демографтар халықтар мекенінің заңдары демографиялық заңдарға байланысты. Бұған сәйкес теориялар 18 ғасырдың аяғында ағылшын экономисі Мальтус 1798 жылы «халықтар заңдылығына тәжірибе» деген еңбегінде көрсетті. Халықтың ұдайы өсуі адамдардың ұрпақ ауысуы нәтижесінде жүзеге асып, оның саны жастық, жыныстық құрамы өзгереді. Халықтың ұдайы өсуін 2 топқа бөлеміз: Оның бірінші типінде ұрпақтар ауысуы нәтижесінде халық санының өзгермеуі немесе кемуі байқалады. Бұл құбылыс дамыған елдерге тән. Себебі, халықтың тууы мен өсуі аз болуы халықтардың табиғи өсу көрсеткіштерінің төмен болуы. Ал екінші типінде ұрпақ ауысуы нәтижесінде халықтар санының өсуінің жоғары болуы. Туу мен табиғи өсім жоғары, өлім саны да жоғары. Бұндай көрсеткіш Азия елдеріне тән. Халықтың ұдайы өсуі туу мен өлімнің мөлшеріне байланысты. Туу мен өлім арасындағы айырма табиғи өсім деп аталады. Оның өлшем мөлшері – 1000 адамға шаққандағы промиль көрсеткішімен есептеледі. Дүние жүзі орташа есеп туу - 28‰, өлу - 10‰, табиғи өлім - 18‰. Халықтың ұдайы өсуіне бірнеше факторлар әсер етеді: Табиғи – биологиялық фактор – биологиялық құбылыстарға әсер етеді. Әлеуметтік – экономикалық фактор – халықтың тұрмыс жағдайына байланысты. Демографиялық фактор – халықтың жастық – жыныстық құрамы, ажырасу факторы. Мәдени - әлеуметтік психологиялық фактор. Соғыс және стихиялы фактор. Жалпы демографиялық хал – ахуалға мемлекеттер тарапынан жүргізілетін демографиялық саясат үлкен әсерін тигізеді. Ондай саясат біздің Қазақстанда қалыптасқан. Мысалы, 2000 жылы 17 тамызда.Қазақстан республикасының демографиялық концепциясы туралы 2001 жылы 30 қазанда Қазақстан республикасының 2001 – 2005 жылдарға арналған демографиялық даму бағдарламасы қабылданды. Онда көші – қон және демография жөніндегі агенттер қалыптасты. Дамушы елдерде 50 – 80 жылдар арасында халық өлімінің күрт азаюы, туу деңгейінің сақталуы нәтижесінде халықтың өсімі жоғары болды. Онда жер шарының 2/3 бөлігінде 25 – 30‰ шамасында өсіп, дүние жүзі халқы 60 жылдары 3 млрд. Шамасында болса, 2000 жылы 6 млрд. – тан асты. Мұны Француз демографы А. Ландри өз кезегіндегі демографиялық төңкеріс деп атады. 1960 – 2000 жылдар арасында Европа халқы 25% - ға көбейсе, Азияда - 114%, Африкада - 211%, Солтүстік Америкада - 54%, Латын Америкасында - 147% - ге көбейді. БҰҰ – ның соңғы болжамы бойынша 2000 жылы жер бетінде 6,4 – 6,5 тұрғын болды, ал 2100 жылы жер бетінде – 40 млрд. адам, 2300 жылы 1 триллион адам болды. Ал 3000 жылы 14000 триллион адам болды.
Халықтардың этникалық құрамы. Халықтар классификациясы. Халықтардың топтарға бөлінуі оның тарихи даму белгілеріне байланысты: тіліне, шаруашылығына, мәдениетіне және территориясына байланысты. Бұны этникалық немесе этнос деп атайды. Тайпа – ең бірінші этникалық қоғам. Өндіргіш күштің ең төмеңгі даму кезеңінде қалыптасты. Қоғамдық еңбек бөлінісі пайда болуымен халықтылық пайда болды. Ең жоғарғы этникалық қоғам ұлттылық. Территорияда ұлттылық өз территориясы және әдеби тілдерімен ерекшеленеді. Мысалы, француз әдеби тілі Парижде, ағылшын тілі Лондонда. Жер шарында қазіргі кезеңде 2 мыңдай әр түрлі халықтар тұрады. Бұлар бірден – бір саны және этникалық белгілері бойынша ажыратылады. Дүние жүзі бойынша халық этникалық белгілеріне байланысты бірнеше тілдік семьяларға бөлінеді. Жер шары халқының жартысынан көбі тоғыз тілде сөйлей алады. Ең кең тарағандары: ағылшын, испан, орыс, француз, араб, неміс, қытай, хинди, жапон. Географиялық принцип бойынша белгілі бір территорияда тұратын халықтардың кейбір этникалық белгілері тығыздығына сәйкес келеді. Бұндай территорияны тарихи этнографиялық облыстар деп атайды. 4-дәріс. Халықтардың нәсілдік топтары Жоспар: Халықтардың нәсілдік топтарға бөлінуі Дүние жүзі халықтарының түрі әртүрлі. Бұндай айырмашылық тұқымнан тұқымға беріліп отырады. Антропологтар бұндай айырмашылықты өздеріміз өмір сүретін ортасына байланысты деп есептейді. Мысалы, қара тері адамда жер шарының экваторлық белдеулерінде, бұйра шашты бұл адамдардың күннін көзінен күйіп кетуінен сақтайды. Әрбір нәсіл өкілдерінің дене құрылысы, шашының, терісінің түс, көзінің, бас сүйегінің пішіні сияқты тұқым қуалап берілетін ерекшелігі. Ақ нәсіл өкілдерінің терісі ақ, мұрыны ұзынырақ, сары нәсіл адамдарының жақ сүйегі шығыңқы, көз қиығы ерекше түрде терісі сары келеді. Қара нәсілге жататын негрлердің терісі қара, мұрны жалпақ, шаштары бұйра. Бұндай әртүрлілік экологиялық және әлеуметтік жағдайға байланысты. Адамзатты 3 негізігі нәсілге бөледі: Европоидтық – ақ Монголоидтық – сары Экваторлық типтес негроидты. Әрбір нәсіл дамуында әр түрлі тармақтарға бөлінеді. Мысалы, Европоидтар 2 тармаққа – солтүстік және оңтүстік; Монголоидты – азиялық, американдық; Негроидты – африкандық, мұхиттық. Шекарада нәсілдік қалыптасудың аралық типтері 3 – ке бөлінеді: ежелгі орта ғасыр жаңа кезең Африкада негроид Европоид нәсілі ежелден эфиоп, судан типтес. Ежелгі аралық форма Европалық мұхиттық тармақтарға экваторлық нәсілге оңтүстік Үндістанда монголоид мұхиттық тармақпен экологиялық нәсілге. Аралық формалары халықтары полинезияның, жапондардың. Орта ғасырларда және қазіргі уақытта жер шарында аралас типтер. Оған орта азиялық оңтүстік Сібір типі. Аралас формалы мулат метись. Латын Америкасында көптеген елдерде санақ жүргізіледі, нәсілге жататындар есептелмейді. 30% үнді – европалық, 95% урал семьясы Европоид нәсілге жатады. 5-дәріс. Еңбек ресурстары және оның қолданылуы. Жоспар: Еңбек ресурстары туралы түсінік. Еңбек ресурстарының өсу динамикасы. жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||