­­Отан­дық­бі­лім­бе­ру­дің­еура­зиялық­жә­не­

7-бө лім. Бі лім беру философиясы мен педагогика ның философия лық мәселелері
128
да мы ды. Бұл өз ге ріс бі лім бе ру са ла сын дағ да рыс қа ұшы рат ты, 
бі лім бе ру дің клас си ка лық әдіс те рі ес кі ріп, қол да ныс қа жа ра май 
қал ды. Қо ғам да муының жа ңа ке зе ңін де бі лім бе ру дің бұ рын ғы 
па ра диг ма сы, Жа ңа За ман идеал да ры на не гіз дел ген тұл ға ны тәр-
бие леу әдіс те ме сі мен тә сі лі ығыс ты рыл ды. 
Елі міз де бі лім бе ру жүйесі нің ре фор ма сы 1995 жы лы Қа-
зақ стан Рес пуб ли ка сы ның бі лім бе ру са ла сын да ғы мем ле кет тік 
саяса ты Тұ жы рым да ма сын да жа риялан ды. Он да «жо ға ры бі лім 
тү бе гей лі қайта ұйым дас ты ры луы қа жет. Эко но ми ка лық жә не 
әлеу мет тік жағ дай лар дың өз ге ріс те рін есеп ке ала оты рып жо ға-
ры оқу орын да ры ның са нын, олар дың құ ры лы мын, ма ман дық тар 
тіз бе гін оң тай лан ды ру қа жет. Мүм кін ді гін ше, оқу мер зім де рін 
қыс қар ту ға ты рыс қан жөн, бес жыл дық мін дет ті бі рың ғай дай ын-
дық тан бас тар ту қа жет. Көп дең гейлі жүйе нің енуі ба ка лавр жә не 
ма ги стр дең гейле рін анық тау ды, ма ман дық тар мен бі лік ті лік си-
пат та ма ла ры ның ті зі мін бе кі ту ді та лап ете ді».
Тұ жы рым да ма қа был дан ған нан соң, бі лім бе ру бағ дар ла ма ла-
ры ның мұн дай диф фе рен циациясы Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы ның 
2005 – 2010 жыл дар ға ар нал ған бі лім бе ру ді да мы ту мем ле кет тік 
бағ дар ла ма сын да анық тал ды. Осы нор ма тив тік-құ қық тық құ жат-
қа сәй кес, ке ле сі дей өз ге ріс тер ді ен гі зу көз де ліп отыр: 
– жо ға ры бі лім ма ман дық та ры ның клас си фи ка то рын же тіл-
ді ру, бұл сег мен та ция ның, дисп ро пор ция ның жә не кадр лар 
даяр лауда ғы шек тен тыс қайтала ну шы лық тың ал дын алу ға 
кө мек те се ді;
– бі лім бе ру дің прог рес сив тік жүйеле рі мен тех но ло гияла-
рын, оның ішін де кре дит тік жә не қа шық тық тан оқы ту 
жүйе сін жа сау жә не ен гі зу;
– ма ги ст ра ту ра ны жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі дең гейге өт-
кі зу;
– жо ға ры жә не жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі кә сі би бі лім ді 
үш са ты лы мо дель ге ал мас ты ру: ба ка лав риат – ма ги ст ра ту-
ра – док то ран ту ра;
– құ ры лы мы мен маз мұ ны жа ғы нан ха лы қа ра лық бағ дар ла-
ма лар мен үйле се тін ба ка лав риат тың бі лім бе ру бағ дар ла-
ма ла рын жа сау;
– бі лім бе ру грант та ры ның са нын кө бейту, жа ңа кре дит тік 
жүйе нің жа ңа мо де лін жа сау ар қы лы жо ға ры бі лім ге қол 
же тім ді лік ті қам та ма сыз ету; 

129
7.2. Отан дық бі лім бе ру дің еура зиялық жә не әлем дік бі лім бе ру ке ңіс ті гі не енуі
– кә сі би кадр лар ды даяр лауға мем ле кет тік тап сы рыс ты елі-
міз дің ең үз дік оқу орын да ры бой ын ша бө лу ме ха низ мін 
ен гі зу;
– жұ мыс бе ру ші лер ді сту де нт тер ге кә сі би тә жі ри бе бе ру ге, 
тү лек тер ді жұ мыс пен қам та ма сыз ету ге ша қы ру ар қы лы 
әлеу мет тік ке ңіс тік ті да мы ту;
– нор ма тив тік-құ қық тық ак ті лер ді даяр лау жә не ғы лы ми 
ұйым дар дың жо ға ры бі лім ді ма ман даяр лау әлеуе тін арт-
ты ра тын ұйым дас ты ру шы лық-эко но ми ка лық әдіс тер ді же-
тіл ді ру.
Бұл мә се ле лер 2010 жыл дың 7 жел тоқ са нын да қа был дан ған
№1118 ҚР бі лім бе ру ді да мы ту дың 2011 – 2020 жыл дар ға ар нал-
ған Мем ле кет тік бағ дар ла ма сын да, 2011 жыл дың 20 сәуі рін де 
қа был дан ған №152 Оқу үде рі сін кре дит тік тех но ло гия бой ын ша 
ұйым дас ты ру Ере же ле рін де то лық тай қа рас ты ры ла ды. Бұл мә-
се ле лер дің ше ші мі жо ға ры мек теп ті ір ге лі жа ңар ту қа жет ті лі гін 
ту ды ра ды. Бі лім бе ру жүйесі нің жа ңа руы не гіз гі мақ сат емес. Ол 
ЮНЕС КО-ның «ХХІ ға сыр ға ар нал ған ашық бі лім бе ру жүйесі» 
бағ дар ла ма сы ның ру хы на сай ке луі тиіс. Бұл бағ дар ла ма да жас-
тар дың ал ды на өмір лік ма ңы зы бар мін дет тер қой ыл ған: бі лу ді 
үйре ну, жа сауды үйре ну, бір ге тұ ру ды үйре ну. 
Осы нор ма тив тік-әдіс те ме лік құ жат тар дың не гі зін де рес пуб ли-
ка да ғы ре фор ма лар құ ры лым дық өз ге ріс тер ден жә не «жо ға ры бі-
лім» ұғы мы ның мә нін те рең де ту ден бас тал ды. Әлем дік қауым дас-
тық тың ойын ша, жо ға ры бі лім – мем ле кет тік би лік та ра пы нан та-
ғай ын дал ған уни вер си тет тер не ме се бас қа оқу орын да ры та ра пы-
нан бе рі ле тін оқы ту не ме се ғы лы ми зерт теу ге дай ын дау курс та ры.
Бі лім бе ру ді да мы ту Мем ле кет тік бағ дар ла ма сын да «әлем нің 
же тек ші ел де рін де гі жо ға ры жә не жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі 
бі лім бе ру жүйесі нің да му ына жа сал ған ана лиз бой ын ша, кадр-
лар ды даяр лаудың кре дит тік оқы ту жүйесі не не гіз дел ген үш дең-
гейлі мо де лі: ба ка лав риат – ма ги ст ра ту ра – PhD док то ран ту ра кең 
та ра ған жә не көп ші лік қа был да ған. Бұл мо дель АҚШ жә не көп-
те ген Еуро па ел де рі нің уни вер си тет те рін де тә жі ри бе ден өту де. 
Бұл жүйе икем ді әрі тиім ді, ол ака де миялық ұт қыр лық ты жә не 
өз гер ме лі ең бек на ры ғын да ғы тү лек тер дің қа жет ті лі гін қам та ма-
сыз ете ді». Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы қа зір гі уа қыт та жо ға ры жә не 
жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі бі лім бе ру жүйесі нің осын дай саяса-
тын жүр гі зіп отыр.

7-бө лім. Бі лім беру философиясы мен педагогика ның философия лық мәселелері
130
Алай да жо ға ры жә не жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі бі лім бе-
ру са ла сын да әлем дік қауым дас тық қа кі ре тін ді гі міз ді не гіз деу 
үшін Рес пуб ли ка Конс ти ту циясын да бе кі тіл ген құ қық тық не гіз-
дер жет кі лік сіз. Бұл үшін жо ға ры мек теп тің бү кіл құ ры лы мын, 
он да ғы бі лім алу үде рі сін то лық тай жа ңар ту қа жет, осы мақ сат та 
Қа зақ стан «Бо лон үде рі сі не» қа ты сып отыр. Жа ңар ту үде рі сін де
«кос мо по лит тен ді ру» бой ын ша ша ра лар ке ше ні жүр гі зі ліп, ұлт-
тық жо ға ры бі лім бе ру жүйесі ре фор ма ла нып, мем ле кет тік стан-
дарт тар қайта қа ра лып, Еуро па лық Одақ аума ғын да ғы бі лім бе ру 
жүйесі не жа қын дас ты рыл ды.
Бо лон үде рі сі ая сын да өт кі зі ле тін ша ра лар дың бас ты мақ са ты 
– ғы лы ми дә ре же лер мен ма ман да ну үде рі сін рет теу, жас ма ман-
дар дың ал ған бі лім де рін әлем дік қауым дас тық та сәт ті пай да ға 
асы руы үшін за ма науи бі лім бе ру саяса тын кү шейту. Ғы лы ми дә-
ре же лер дің нақ ты, анық құ ры лы мы на өту ар қы лы ұлт тық ко мис-
сия лық ба қы лау жүйесі нің дә ре же лер ді, атақ тар ды, бі лік ті лік ті, 
курс тар мен дип лом дар ды тек се ру ісін жыл дам әрі қа те сіз орын-
дауына мүм кін дік ту ды. Мы са лы, бі рың ғай қа был дан ған «ба ка-
лавр» дә ре же сі бі рың ғай Б=180 (3) мо де лі не бағ дар ла на ды, оның 
ке ле сі дей тип те рі мен са ла ла ры бар: «Кә сіп жә не ма ман дық бой-
ын ша Б», «Кең ба за лық даяр лан ған Б», «Ғы лы ми (ака де миялық) 
бағ дар ға ие Б». Ма ги стр дә ре же сі рес пуб ли ка ның соң ғы нор ма-
тив тік құ қық тық ак ті сі не сәй кес жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі дә-
ре же бо лып та бы ла ды. Бұл – көп те ген тип тер мен са ла лар ға ие 
жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі бі лім. Ол ма ман да ну ды жал ғас ты ру 
ре тін де кә сіп тік бағ дар ды то лық ты ра тын әр түр лі не ме се өза ра 
ұқ сас са ла лар бой ын ша жан-жақ ты бі лім алу ды, «еуро па лық өл-
шем ді», док то ран ту ра ға дай ын дық ты көз дейді.
Бі лім бе ру дің жа ңа бағ дар ла ры на сәй кес, «ма ги стр» – бұл, бір 
жа ғы нан, түр лі бағ дар ла ма лар ға ар нал ған «ор тақ» атау, екін ші 
жа ғы нан, мер зім, бағ дар, маз мұн бой ын ша ең кем ба за лық та лап-
тар, бұл ло ги ка лық ой лас ты рыл ған ака де миялық дә ре же лер дің 
ті зім де ме сін қа жет ете ді. 
Жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі бі лім ді док то ран ту ра да бе ре ді. 
Док то ран ту ра инс ти ту ты ның жа ңа шыл ды ғы – док тор лық мек теп-
тер мен док тор лық ор та лық тар ды ашу, бір дең гей лі PhD док тор-
лық курс та ры на өту жә не док тор лық бағ дар ла ма лар дың уни вер-
си тет тік бі лім нің жо ғар ғы дең гейі ре тін де ық пал да суы бой ын ша 
жо ба құ ру бо лып та бы ла ды. Осы дә ре же бі лім бе ру кре дит те рін 

131
7.2. Отан дық бі лім бе ру дің еура зиялық жә не әлем дік бі лім бе ру ке ңіс ті гі не енуі
жи нақ тайт ын жә не бе ре тін құ рал ға айна луы тиіс деп жос пар ла-
нып отыр. Ол оқу бағ дар ла ма ла ры ның ұт қыр ре фор ма ла ну ына 
жә не осы кре дит тер ді пай да ла на тын тұл ға лар дың дер бес ті гі не 
мүм кін дік бе ре ді. Кре дит тік жүйе лер оқы ту бағ дар ла ма сын жү-
зе ге асы ру да оқу жүк те ме сі нің кө ле мін есеп ке ала ды, әр бір дә-
ріс пен се ми нар ға балл қой ылу ке рек ті гін қа жет ете ді. Мұн дай 
жүйеде сту дент елі міз де де, ше тел де де бір оқу ор ны нан екін ші-
сі не ер кін өте ала ды. 
Отан дық жо ға ры кә сіп тік бі лім бе ру жүйе сін ре фор ма лау ба-
ры сын да, Еуро па ның жо ға ры бі лім бе ру жүйесі нің жо ға ры жә не 
жо ға ры оқу ор ны нан кейін гі кә сіп тік бі лім бе ре тін оқу орын да-
рын акк ре ди та ция лау жүйе сін же тіл ді ру ге ба ғыт тал ға ны есеп ке 
алын ды. Бұл Еуро па лық Одақ қа мү ше бар лық ел дер де жә не оған 
қо сыл ған мем ле кет тер де « тәуел сіз са рап шы лар ға» де ген се нім 
коэф фи циен тін кө те ру, олар ды мой ын дау үде рі сін же ңіл де ту, бі-
лім бе ру стан дарт та ры ның тө мен деуіне қар сы тұ ру әре ке тін же-
ңіл де ту ге ба ғыт тал ған. Мұн дай ша ра лар дың ке ше ні бі лім бе ру 
ме ке ме сі нің дер бес ті гін арт ты ру ға жә не ха лы қа ра лық дең гейде 
бі лім бе ру дің са па сын ба қы лауды кү шейтуге мүм кін дік бе ре ді.
Бі лім бе ру дің құ ры лы мын жа ңа ша лан ды ру қа зақ стан дық тар-
дың бі лім алу тәр ті бі ту ра лы ойла рын өз гер туі мүм кін. Еуро па лық 
бі лім бе ру жүйесі нің стан дарт та рын мін дет теп ен гі зу қа зақ стан-
дық мә де ниет те, эко но ми ка да жә не әлеу мет тік са ла да қан ша лық-
ты по зи тив ті не ме се не га тив ті кө рі ніс бе ре тін ді гін айту қиын. Бұл 
сауал дар ға уа қыт қа на жауап бе ре ді. Қа зір ше, бұл жа ңа лық тар дың 
бі лік ті лік тің жа ңа құ ры лы мы ның ре ле ва нт ты лы ғы на мүм кін дік 
бе ре тін ді гі, жо ға ры бі лім бе ру жүйеле рі нің ық пал дас ты ғын кү-
шейтетін ді гі, оның дең гейле рі нің ара сын да «кө пір» ор на та тын ды-
ғы анық. Осы ның ар қа сын да жо ға ры бі лім ту ра лы дип лом дар дың 
«мөл дір лі гі» мен өза ра үйле сі мін қам та ма сыз ете ді, «ба ка лав риат» 
– «ма ги ст ра ту ра» құ ры лым да ры ның ара сын да ғы үз дік сіз бай ла-
ныс уни вер си тет тер ге док то ран ту ра ны қайтару ға мүм кін дік бе-
ре ді. Док то ран ту ра бағ дар ла ма ла ры ның жа қын да суы, сон дай-ақ 
икем ді, пер со нал ды, тә жі ри бе де жұ мыс жа сауға қа бі лет ті ESTS 
кре дит тік жүйесі Қа зақ стан ды әм бе бап жә не ұт қыр, оң тай лы жә не 
прог рес сив ті бі лім бе ру жүйесі бар мем ле кет ре тін де та ны ту ға жағ-
дай жа сай ды. Алай да түр лі мә де ниет тер дің мұн дай са бақ тас ты ғы 
Еура зия ке ңіс ті гін де гі бі лім бе ру дің жүйе құ раушы жә не қор ғаушы 
қыз ме ті не зиян кел тір мей ді ме? Ол бі лім бе ру ді ру ха ни лық жә не 

7-бө лім. Бі лім беру философиясы мен педагогика ның философия лық мәселелері
132
әм бе бап тық (бас ты жә не мән ді) се кіл ді эле ме нт тер ден арылт пай 
ма? Жал пы, праг ма тизм мен ру ха ни лық бір жүйеде үйле се ме? Ру-
ха ни лық тың жой ылуы қо ғам ға не алып ке ле ді? Бі лім бе ру жүйесі-
нің ке ңі нен ен гі зі ліп отыр ған ре фор ма ла ры адам ға емес, ха лы қа ра-
лық дең гейде пай да ла ну ға жа рам ды ма ман ға ар на лып отыр ған ды-
ғын те ріс ке шы ға ру ға бол майды.
Та рих қа сүйен сек, бір жа ғы нан, ре фор ма лар қа жет, екін ші 
жа ғы нан, мұн дай кү тіл ме ген ре фор ма лар көп сауал дар ға се беп 
бо ла ды, олар дың бар лы ғы на жауап та бу мүм кін емес. Біз де гі бі-
лім бе ру жүйе сін де гі ре фор ма лар да нақ ты жауап тар ды та лап ете-
тін бір қа тар жал пы әрі же ке сауал дар дың тууына се беп бол ды. 
Олар дың ішін де гі кей бі реуле рі мы на лар:
– ака де миялық жә не ғы лы ми дә ре же лер мен атақ тар ды бе ру-
дің бұ рын ғы жүйе сін өз гер ту дің не қа же ті бар?
– «ба за лық» жә не «кә сі би» жо ға ры бі лім ұғым да ры ның, ма ги с- 
т ра ту ра ның «са ла лық» жә не «ғы лы ми-пе да го ги ка лық» фор-
ма ла ры ның фор мальды-маз мұн дық айыр ма шы лы ғы не де?
– PhD ака де миялық дә ре же сі мен ғы лым кан ди да ты ғы лы ми 
дә ре же сін тең дес ті ру дің нор ма тив тік-құ қық тық не гіз де рі 
қан дай?
– ма ги стр лер мен ғы лым кан ди дат та ры нан та лап еті ле тін 
оқу бағ дар ла ма ла ры мен док то ран ту ра да ғы ғы лы ми-бі лік-
ті лік та лап та ры ның айыр ма шы лы ғы не де?
– қан дай нор ма тив тік-құ қық тық ере же лер мен ғы лы ми-бі-
лік ті лік та лап та ры ның не гі зін де PhD ака де миялық дә ре же-
сі нің иеле рі не ғы лым док то ры дә ре же сі жә не қауым дас ты-
рыл ған про фес сор ғы лы ми ата ғы бе рі ле ді?
Бұл сұ рақ тар ға жауап бе ру үшін бір қа тар мә се ле лер ге на зар 
ау дар ған жөн. Қа зір гі ха лы қа ра лық бі лім бе ру ке ңіс ті гін де Қа зақ-
стан тұ рақ ты орын иеле ну үшін елі міз де отан дық жә не әлем дік 
мә де ниет тің гу ма нис тік дәс түр ле рін сақ тайт ын жә не жаң ғыр та-
тын бі лім бе ру жүйесі ор науы тиіс. Бұл әлеу мет тік-гу ма ни тар лық 
пән дер ді мо дуль дік түр де үйре ту қа жет ті лі гін ту ды ра ды. Ұлт тық 
бі лім бе ру жүйесі нің мек теп тік тип те рі мен бі лім бе ру бағ дар ла-
ма ла ры икем ді жә не ашық бо луы тиіс. Ол өзін-өзі же тіл ді ре ала-
тын, ба тыс тық мо дель дерге сәй кес тен ген бо луы ке рек, со ны мен 
бір уа қыт та ол қа зақ ағар ту шы лық тә жі ри бе сін ара лас эко но ми-
ка лы ашық де мок ра тиялық қо ғам ның сұ ра ныс та ры мен үй лес ті ре 
алуы қа жет. Ака де миялық дә ре же лер мен ғы лы ми атақ тар ды бе-

133
7.2. Отан дық бі лім бе ру дің еура зиялық жә не әлем дік бі лім бе ру ке ңіс ті гі не енуі
ру дің жа ңа жүйесі не өту ар қы лы бұл мін дет тер ше ші ле ме, мұ-
ның қа же ті бар ма?
Жо ға ры бі лім бе ру мо де лі нің бұ лай ша түр лен ді рі луі жо ға ры 
бі лім ге де ген жап пай сұ ра ныс ар тып отыр ған сәт те, ха лық тың 
өзі нің бү кіл өмі рі бой ын да кез кел ген уа қыт та жо ға ры бі лім алу-
ды бас тау ға жә не аяқ тауға де ген мүм кін ші лі гін қам та ма сыз ету ге 
ба ғыт тал ған. Мұн дай ди вер си фи ка ция елі міз де гі жо ға ры бі лім ге 
де ген үл кен сұ ра ныс қа жауап бол ды, оның рес пуб ли ка ны әлеу-
мет тік-мә де ни жә не эко но ми ка лық да мы ту үшін ма ңы зы зор.
Мұн дай мә се ле лер дің та быс ты ше ші мі жо ға ры оқу орын да рын-
да әлеу мет тік-гу ма ни тар лық пән дер ді мо дуль дік оқы ту ды тұ жы-
рым да ма лық не гіз деу ге ар нал ған ин но ва циялық әдіс ті та лап ете ді. 
«Ин но ва ция» тер ми ні ла тын ті лі нен ау дар ған да «жа ңа ру, жа-
ңа шыл дық не ме се өз ге ріс» де ген ма ғы на ны бе ре ді. Қа зір гі кез де-
гі оның анық та ма ла ры түр лі ма ғы на лық реңк тер ге ие. Ғы лы ми 
зерт теу лер де бұл ұғым ХІХ ға сыр дан бе рі қол да ны ла ды, ол бір 
мә де ниет тің кей бір эле ме нт те рін бас қа сы на ен гі зу де ген ді біл ді-
ре ді. ХХ ға сыр дың ба сын да бі лім нің жа ңа са ла сы – ин но ва ти ка 
– жа ңа ашы лу лар ту ра лы ғы лым пай да бол ды. Бұл ғы лым ма те-
ри ал дық өн ді ріс са ла сын да ғы тех ни ка лық жа ңа лық тар дың заң-
ды лық та рын зерт тей ді. Пе да го ги ка лық ин но ва циялық үде ріс тер 
өт кен ға сыр дың 50-жыл да рын да Ба тыс та ғы ар найы зерт теу та қы-
ры бы на ай нал ды. Пе да го ги ка да ин но ва ция – бі лім бе ру дің жә не 
тәр бие леу дің маз мұ нын, мақ сат та рын, әдіс те рі мен фор ма ла рын 
жа ңар ту, оқы ту шы мен оқу шы ның қыз ме тін жа ңа ша ұйым дас ты-
ру де ген ді біл ді ре ді. 
Со ны мен, бұл тер мин нің (ұғым ның) бі рың ғай анық та ма сы жоқ 
жә не бо луы мүм кін емес, се бе бі ол қол да ны лу аясы ның ке ңеюіне 
бай ла ныс ты жа ңа ма ғы на мен то лы ғып оты ра ды. Ин но ва цияның 
маз мұ ны на тұ рақ ты түр де ене тін дер: бел гі лі бір жа ңа лық ты ғы лы-
ми-теория лық бі лу, іс ке асы ру ға дай ын жа ңа тиім ді бі лім бе ру тех-
но ло гияла ры не ме се тех но ло гиялық си пат тау тү рін де орын дал ған 
ин но ва циялық пе да го ги ка лық тә жі ри бе жо ба сы. Ин но ва цияның 
осын дай анық та ма сы нан ке ліп шы ғып, Қа зақ стан Бо лон дек ла ра-
циясы на қо сыл ған нан бе рі отан дық бі лім бе ру жүйе сін де ин но ва-
циялық өз ге ріс тер орын ал ға нын атап көр се ту ге бо ла ды. 
Мұн дай өз ге ріс тер бі лім бе ру са ла сын да жа ңа бағ дар лар ды 
үне мі із деп оты ру қа жет ті гін ту ды ра ды. Бі лім бе ру дің кре дит тік 
тех но ло гиясы на өт пес тен бұ рын, бі лім бе ру дің ба за лық ба ғы ты 

7-бө лім. Бі лім беру философиясы мен педагогика ның философия лық мәселелері
134
«өмір ге дай ын дайт ын» бі лім ді, дағ ды лар ды, ақ па рат тық жә не 
әлеу мет тік қа бі лет ті қа лып тас ты ру ға ба ғыт тал ды. Ен ді әлеу мет-
тік жә не же ке қа жет ті лік тер дің те пе-тең ді гін ор на та тын тұл ға ға 
ық пал ету тех но ло гияла ры мен әдіс те рін құ ру ға на зар ауда ры ла 
бас та ды. Бұл әдіс сту де нт тер ге кә сі би жә не әлеу мет тік са ла да 
өзін-өзі же тіл ді ру ге, қо ғам ға жыл дам бейім де лу ге мүм кін дік бе-
ре тін өзін-өзі да мы ту ме ха низ мін ор на та ды. 
Клас си ка лық уни вер си тет тен зерт теу уни вер си те ті не өту жағ-
дайын да сту де нт тің өкі лет ті лі гін қа лып тас ты ру – күр де лі үде ріс. 
Жо ға ры оқу ор нын да ғы бі лім бе ру жүйесі нің транс фор ма циясы 
– заң ды құ бы лыс, пос тин ду ст риал ды да му жағ дайын да клас си-
ка лық ка пи та лизм «ака де миялық ка пи та лизм ге» ауыса ды, оның 
бас ты қоз ғаушы кү ші – бі лім жә не ақ па рат. «Ака де миялық ка пи-
та лизм нің» ая сын да зерт теу уни вер си те ті нің бас ты мін де ті сим-
вол дық жә не мо не та лық ка пи тал ды арт ты ру бо лып та бы ла ды. 
Осы орай да, бі лім бе ру сим вол дық жә не мо не та лық ка пи тал-
ды қа лай арт ты ра ды де ген сауал туады. Бұл ті ке лей не ме се түр лі 
құ рал дар дың кө ме гі мен жүз ге асы ры луы мүм кін. Осы кез де біз-
дің ал ды мыз да не іс теу ке рек, не ден бас тау ке рек жә не жа ңа лық-
ты пай да ға асы ру ме ха ни зм де рі қан дай де ген «мәң гі» сауал дар 
тұ ра ды. Ең ал ды мен, сту де нт тер дің жал пы өкі лет ті лі гін құ ру дан 
бас тау қа жет. Осы үде ріс тің тиім ді лі гін арт ты ру үшін мо дуль дік 
оқы ту дың бү кіл қуа тын пай да ла ну қа жет. Алай да мұ ны қа лай жү-
зе ге асы ру ға бо ла ды?
Мо дуль дік оқы ту ды түр лі не гіз де құ ру ға бо ла ды. Әлеу мет тік-
гу ма ни тар лы пән дер ді мо дуль дік оқы ту үшін бі лім бе ру фи ло со-
фиясы өнім ді бо лып та бы ла ды. Ол әлеу мет тік-гу ма ни тар лық жа ра-
ты лы станым дық-тех ни ка лық бі лім ді да мы ту ло ги ка сын көр се те ді.
Бі лім бе ру фи ло со фиясы дер бес зерт теу ба ғы ты ре тін де ХХ ға-
сыр дың 40-жыл да рын да қа лып тас ты. Ко лум бия уни вер си те тін де 
(АҚШ) бі лім бе ру дің фи ло со фия лық мә се ле ле рі мен, фи ло соф тар 
мен пе да го ги ка теоре тик те рі нің ара сын да бай ла ныс ор на ту мен, кол-
ледж дер мен уни вер си тет тер де бі лім бе ру фи ло со фиясы бой ын ша 
оқу курс та рын даяр лаумен, бі лім бе ру бағ дар ла ма ла ры ның фи ло со-
фия лық са рап та ма сы мен айна лы са тын зерт теу ші лер то бы пай да бол-
ды. Өт кен ға сыр дың ор та сы нан бас тап бі лім бе ру фи ло со фиясы бү кіл 
ба тыс еуро па лық ел дер де гі оқы ту жүйе сін де ма ңыз ды орын ды ал ды.
За ма науи өр ке ниет жа ңа ақ па рат тық да му дең гейіне жет ті, 
он да же тек ші әлем дік бе та лыс әлеу мет тік жә не мә де ни үде ріс-

135
7.2. Отан дық бі лім бе ру дің еура зиялық жә не әлем дік бі лім бе ру ке ңіс ті гі не енуі
тер дің жа һан да нуы бо лып та бы ла ды. Алай да жа һан да ну өзі нің 
оң тұс та ры мен қа тар, бір не ше ке рі си пат тар ға да ие, бұ лар әлем-
дік қауым дас тық қа әлеу мет тік, эко но ми ка лық, эко ло гиялық жә не 
ру ха ни-әдеп тік дағ да рыс алып кел ді. 
БҰҰ-ның 1992 жы лы Рио-де-Жа ней ро да өт кен кон фе рен ция-
сын да за ма науи өр ке ниет ті тұ рақ ты да мы ту ст ра те гиясы қа был-
дан ды, оған сәй кес ХХІ ға сыр дың да му бо ла ша ғын ба сып оза тын 
бі лім бе ру тұ жы рым да ма сы ның қа жет ті гі айт ыл ды. ЮНЕС КО-
ның «ХХІ ға сыр дың ашық бі лім бе ру жүйесі» бағ дар ла ма сын да 
жас тар дың ал ды на өмір лік ма ңы зы бар ке ле сі мін дет тер қой ыла-
ды: 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: