Хасанов М. Ғылым теориясы indd
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| Зенонға
жа ра ты лыс тың бір лі гі ту ра лы (зат тар дың көп ті гі не қар сы) қы рық дә лел де ме жә не оның өз- гер мейт ін ді гі ту ра лы (қоз ға лыс қа қар сы) бес дә лел де ме тән деп көр се ті ле ді. Олар дың біз ге то ғы зы ға на жет ті. Бар лық уа қыт тар- да Зе нон ның апо рий ле рі – қоз ға лыс тың қай шы лық ты та би ға ты ту ра лы дә лел де ме ле рі ке ңі нен та ны мал бол ды. Мы са лы, он да «қоз ға лыс та ғы де не бар лық қа шық тық ты жү ріп өту ден бұ рын ба сын да жол дың жар ты сын өтуі тиіс, кейін жар ты ның жар ты сын, осы лай ша со ңы на дейін жал ға са бе ре ді де ген не гіз де қоз ға лыс бас та ла ал май ды. Алай да бұл – сан ды рақ. Сон дық тан қоз ға лыс жоқ» де лін ген. Зе нон ның дә лел де ме ле рі «дұ рыс ма ғы на» тұр ғы сы нан алып қа ра ған да қай шы лық қа то лы, алай да олар ды жа рам сыз деп алып 29 2.4. Ан ти ка лық ло ги ка жә не ан ти ка лық ма те ма ти ка тас тау ға да бол майды, се бе бі фор ма сы жа ғы нан да, маз мұ ны жа- ғы нан да апо рий ле рі сол за ман ның ма те ма ти ка лық стан дарт та- ры на сәй кес кел ді. Зе нон ның апо рий ле рін бө лік тер ге бө ліп, қо- ры тын ды дан сіл те ме лер ге қа рай жыл жи оты рып оның өз тұ жы- рым да ры на не гіз етіп ал ған бас тап қы ере же лер ді қайта құ ру ға бо ла ды. Ежел гі Гре кияда элеат тар ға дейін-ақ ір ге лі фи ло со фия- лық ұсы ныс тар ма те ма ти ка лық қа ғи да лар ға сүйене тін. Олар дың ішін де бас ты орын да ке ле сі ак си ома лар тұр ды: – кез кел ген, тіп ті өте ұсақ бол са да, алай да со зы лып жат қан кө лем нің ауқы мы шек сіз үл кен бо луы тиіс; – кез кел ген, тіп ті өте үл кен бол са да, алай да со зы лып ор на- лас па ған кө лем нің ауқы мы әр қа шан нөл ге тең жә не еш қа- шан шек сіз бо ла ал май ды. Жал пы фи ло со фия лық ұсы ныс тар дың ір ге лі ма те ма ти ка- лық заң дар мен ты ғыз бай ла ны сы ның ар қа сын да Зе нон ның фи- ло со фия лық та ным ға бер ген сер пі ні ма те ма ти ка лық бі лім дер дің бұ рын ғы жүйесі не ық пал ет ті. Бұ ған дейін ақи қат деп са нал ған ма те ма ти ка лық мы сал дар дың бар лы ғы зе нон дық құ ры лым дар да қай шы лық ты бо лып кө рін ді. Зе нон ның пай ым даула ры шек сіз- дік тің та би ға тын, үз дік сіз бен үз дік ті нің ара сын да ғы қа ты нас ты, т.с.с. қайта қа рас ты ру ға мәж бүр ет ті. Олар ма те ма тик тер дің на- за рын өз қыз мет те рі нің ір ге сі нің бе рік сіз ді гі не ау дар ды жә не сол ар қы лы осы ғы лым ның да му ына ық пал ет ті. Ке рі бай ла ныс қа да, яғ ни ма те ма ти ка ның на тур фи ло со фияны қа лып тас ты ру да ғы рө лі не де на зар ау дар ған жөн. Зе нон ның апо- рий ле рі шек сіз гео мет рия лық прог рес сияның жиын ты ғын та бу- мен бай ла ныс ты де лін ген. Ма те ма ти ка ның әрі қа рай да му ын да ма те ма ти ка лық бі лім ді абст рак ция лау дең гейі нің жо ға ры лауы үл кен ма ңыз ға ие бол ды. Мұ ны элеат тық тар дың ғы лы ми зерт теу ле рі бас та ды, олар ең ал- ғаш ж а на ма дә лел де ме лер ді («ке рі ден бас тап») қол дан ды, мұн да ере же нің өзі емес, оған қар сы бол жам ның ма ғы на сыз ды ғы дә- лел де не ді. Осы ар қы лы ма те ма ти ка ны де дук тив ті ғы лым ре тін де қа лып тас ты ру ға қа дам жа сал ды жә не оның ак си ома лық құ ры лы- мы үшін ал ғы шарт тар жа сал ды. Элеат тық тар дың фи ло со фия лық пай ым даула ры, бір жа ғы нан, ма те ма ти ка ның ма ңыз ды әдіс те ме- лік мә се ле ле рін жа ңа ша қа рас ты ру ға қуат ты түрт кі бол са, екін- ші жа ғы нан, ма те ма ти ка лық бі лім дер ді не гіз деу дің са па лы жа ңа фор ма сы ның тууына се беп ші бол ды. 2-бө лім. ғы лым ның пай да болуы және оның тарихи даму ке зең дері 30 Зе нон ма те ма ти ка лық теория лар да ғы іш кі қа ра ма-қай шы лық - тар ды аш ты. Осы дан соң ма те ма ти ка ның бар лы ғы на кү мән пай- да бол ды. Зе нон тап қан қа ра ма-қай шы лық тар қан дай әдіс тер мен ше шіл ді? Бұл жағ дай дан шы ғу дың ең қа ра пай ым жо лы – абст рак- ция дан бас тар тып, се зі ну ар қы лы тек се ру ге өту. Со фист жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|