Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ясына сай зерттеуге жасалған соны қадам болды. Әрине, Е. Ысмайы- лов пен З. Шашкиннің «Абайдың поэтикасы» («Әдебиет майданы», 1934, №11-12) мақаласы айтары мол, ғылыми-зерттеушілік сипаты айқын, әдеби-теориялық ой-пікірді жоғары деңгейге көтерген еңбек болды. «Авторлар Абай поэтикасын үш жүйеге бөле қараған. Әуелі – Абайдың қазақ өлеңіне қосқан жаңа өрнектеріне, екінші – көркемдік амал- дарына, үшінші – Абай өлеңдерінің дыбыстық, яғни әуендік жүйелеріне назар аударған». Мақалада орыс әдебиеттану ғылымындағы қалып- тасқан теориялық талдау жасауды басшылыққа ала отырғанымен, ав- торлар ұлттық әдеби-теориялық ой- пікірдің қол жеткізген ізденістерін де кеңінен пайдаланған. Еңбектегі «Абайдың көріктеу заңы», «Да- уыс ырғағы туралы» деп аталатын тарауларындағы ақын қол данған көркемдік тәсілдерге теория лық тал- дау жасау барысында, А. Байтұр- сыновтың «Әдебиет танытқы шын- дағы» терминдік атаулардың қа зақша баламалары түгелге жуық пайдала- нуы көп жайды аңғартады. Теориялық жағынан талдап және тұжырым- дап бермегенімен, М. С. Силь - ченконың «Абай – реалист ақын» («Қазақ әдебиеті», 1934, №30), «Абайдың реализмі» («Әдебиет майданы», 1934, №11-12) аталатын мақалаларының әдеби-теориялық ой-пікірдегі жаңашылдығын жоққа шығаруға болмас. Кейінгі зерттеу- лерде ғылыми шешілген сыншыл реализм терминінің Абай шы ғар- машылығына байланысты ай ты- луының өзі соны ізденістер жаса- лып жатқанына тағы бір мысал. Абайды ғылыми жолмен танудағы осындай құнды материалдардың жарық көруі, оларда оң көзқарастағы ой-пікірлердің жинақталуы қазақ әдебиеттану ғылымында тұңғыш монографияның жазылуына негіз болды. Ол – Ғ. Тоғжановтың «Абай» (1935) атты монографиясы еді. Профессор Т. Кәкішев айтқандай, «ғылыми эстетикалық еңбектен көрі социологиялық арқауы басым мо нографиялық очерктік» сипаты басым болғандықтан да Абай шы- ғармашылығының барлық пробле- маларын шешіп бермегенімен, өзіне дейінгі абайтану саласындағы ой- пікірді жүйелеуге деген ұмтылысы ұлттық әдебиеттану ғылымының бір табысы екенін айтпауға болмайды. Ақын мұрасына деген социологиялық көзқарас кейде тұрпайы социологизм- ге дейін ұласып, белгілі бір пробле- маны ғана сөз етіп келген мақалалар мен әдеби шолу дәрежесінен аса ал- май келген оқу құралдарындағы тал- дауларды жинақтай отырып ғылы ми- зерттеушілік ой-пікірге жеке ақын шығармашылығын монография лық тұрғыда тексерудің алғашқы үл- гісін көрсетіп берді. Ғ. Тоғжанов өз Ре по зи то ри й Ка рГ У |