Химиялық байланыс туралы негізгі көзқарастар. Коваленттік байланыс. Химиялық байланыс түрлері
жүктеу/скачать 144,22 Kb.
|
5-апÑа ХимиÑлÑÒ Ð±Ð°Ð¹Ð»Ð°Ð½ÑÑ
49, Жүнісжан А.Ж.-6
| s-орбиталь 3p-орбитальдар sp3-орбитальдар
Сурет 1. Көміртек атомының sp3-гибридтенуі. Метан молекуласы түзілгенде sp3-гибридті орбитальдарының төбелері сутек атомындағы s-орбитальдарымен қабысады. sp2 –Гибридтелу – бір s- және екі р- орбитальдары қатысатын гибридтену түрі 2 сурет. s-орбиталь р-орбитальдар sp2-орбитальдар Сурет 2 Көміртек атомының орбитальдарының sp2-гибридтенуі sp2 - гибридтелу. Бұл жағдайда гибридтелуге (барлығы үш орбиталь) қатысады. Бір жазықтықта арасында 1200 бұрышпен орналасқан үш sp2 гибридтелген орбитальдар түзіледі. sp2 – гибридтелген көміртегі атомдары бір-бірімен қос байланыс арқылы байланысады. Көміртек атомы sp2 – гибридтелген күйінде көршілес көміртегі атомымен үш σ-байланыс және бір π-байланыс түзеді. σ- және π- қабысуы орбитальдар өзара sp2-гибридтелуі (тригиональды конфигурация). Сурет 3 Этилен молекуласындағы сигма және пи-байланыстарының түзілуі Егер гибридтелуге s- және бір р-орбиталі қатысса, бұл sp-гибридтелу деп аталады (4 сурет). s-орбиталь p-орбиталь sp-орбитальдар Сурет 4 Ацетилен молекуласындағы sp-Гибридтелген көміртек атомының орбитальдары sp-Гибридтелу (сызықтық) гибридті sp-орбитальдары екі σ-байланысының түзілуіне қатысады. Гибридтелуге қатыспаған екі р-орбитальдары жазықтықта өзара пендикуляр орналасадыда пи- байланыстар түзеді. sp2 - гибридтелу Мысалы, BCl3, BF3 т.б. Донорлы акцепторлы және сутекті байланыс. Донорлы –акцепторлы байланыс дайын молекулалардың әрекеттесуі нәтижесінде түзіледі. Молекуланың біреуіндегі атомның дайын қос электроны болады–ол донор, ал екінші молекуладағы атом орбиталі бос болады –ол акцептор. NH3 + HCL = NH4CL Сутекті байланыс. Бұл типті байланыс түзуге химиялық қосылыстардағы сутек қатысады. H..+ O + .H = H O H Металдық байланыс. Металдық кристалдық торлардың түйіндерінде металл атомдар немесе иондары орналасқан, олардың арасымен бұл атомдарға ортақ электрондар еркін қозғалып жүреді . Ядролық реакциялар және жасанды радиоактивтілік Ядролық реакциялар - қарапайым бӛлшектердің атом ядроларымен әрекеттесуі (α - бөлшек, γ - квант т.б). Ядроның бөлшектерді ұстап қалу нәтижесінде тұрақсыз ядро жаңа изотоп пен жаңа элементтердің түзілуі арқылы жүреді. Э.Резерфорд 1919 жылы алғашқы рет бір элементтің екінші элементке айналуын іске асырды. Азотты оттекке айналдыру реакциясын зерттеп, азоттан оттек алды: Қазіргі уақытта жарылатын бөлшектердің реакцияларын өте үлкен жылдамдықпен айдайтын циклотронда, фазотронда, синхрофазотронда жүргізеді. Ядролық реакциялар нәтижесінде тұрақты, сол сияқты радиоактивті изотоптар түзілуі мүмкін. Жасанды радиоактивтіліктің табиғи радиоактивтіліктен ешқандай айырмашылығы жоқ. Табиғи және радиоактивті элементтердің изотоптары өздерінің табиғатына , радиоактивті сәулелердің түріне, жартылай ыдырау периодына, сәулелену энергиясының және бірдей химиялық қасиеттерінің ерекшеліктеріне қарай ғылым мен техникада кең қолданыс тапқан. γ -сәулесін бӛліп шығаратын 60Со, 187Сs, 170Tm т.б изотоптар (қаттылығы мен өте жоғары өту қабілетімен ) металдардың дефектоскопиясы мен құймаларда кендердің, мұнайлы қабаттардың және табиғи газдардың кен орындарын табуда кӛп қолданылады. Медицинада ісік ауруларын емдеуде γ-терапияда қолданылады. Радиоактиті изотоптар металдың диффузиясы, машинаның бөлшектерін тазарту, қоймадағы сұйықтықтардың кӛлемін ӛлшеуде, конвейерде өндірілетін өнімнің мөлшерін бақылауда, ұрықты уландыру және т.б процестерді анықтау үшін қолданылады. Радиоактивті өнімдеу әдісі химия саласында, яғни реакцияның жылдамдығын, заттың құрылысын, күрделі қосылыстарда элементтердің алмасу мүмкіндігін, қиын еритін заттардың ерігіштігін, басқа да процестерде тұнбаның пайда болуын зерттеуде қолдану кең өріс алған. Радиоактивті изотоптар белгілі элементтің жылжуы мен аккумуляциясын қадағалауға мүмкіндік береді. Бұл кӛптеген ауруларды емдеу барысында бақылау жұмыстарын жүргізуге, алмасу және тамақтану процестерін қадағалауға сонымен қатар т.б зерттеулерге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 144,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|