ХР қайтымды және қайтымсыз болады. Реакцияға қатысқан заттардың біреуі немесе барлығы таусылғанша бір бағытта жүретін реакцияларды қайтымсыз реакциялар дейді. Оларға жататын реакциялар:
a) Нәтижесінде тұнба түзетін:
NaCl + AgNO3 = AgCl↓ + NaNO3
б) Газ бөлінетін:
Na2S + 2HCI = 2NaCI + H2S↑
в) Су түзілетін реакция:
H3PO4 + 3NaOH = Na3PO4 + 3H2O
ХР қайтымды- бір мезгілде екі бағытта жүреді. Қайтымды реакцияларда тура реакция мен кері реакцияның жылдамдықтары теніскен күнді химиялық тепе- тендік дейді қайтымды реакциялар теңдеулеріндегі әрекеттесуші заттармен реакция нәтижесінде шыққан заттардың арасында қарама- қарсы стрелка қояды.
H2 + Y2 2HY
Vтура = К тура [Н2]·[У2]
Vтура = К тура [Н2]·[У2]
Vкері = К кері [ НУ ]²
Бір кезде тура реакция мен кері реакцияның
жылдамдығы бір-біріне тең болады: VT = Vk
Кт · [ Н2 ][ У2 ] = Кк · [НУ]²
Ктпт = Кк / KT = [НУ]² / [H2]·[Y2]
Тепе-теңдік кезінде ХР тоқтап қалмайды, тек бастапқы алынған және түзілген заттардың концентрациялары тұрақты болады.
Ктпт – химиялық тепе-теңдік константасы.
Vk = VT V Τ TПТ τ
Гомогенді жүйе:
Гомогенді жүйе:
αА + βВ сС + dД
Тура реакцияның жылдамдығы:
Vтура = К тура · СА α · СВ β
Кері реакцияның жылдамдығы:
Vкері = К кері · Сс · Сd
Белгілі уақыт кезінде t = t ТПТ онда V тура = V кері
