Қазақ тілінің солтүстік-шығыс диалектісі

Л мен Д алмасуы; бірлі жарым – бірді жарым, зοрлық – зοрлық, ұрлық – ұрдық.

А мен Ә алмасуы; мазмұн – мәзмұн, қаперімде - кәперімде, ғана – гәна.

Е мен Ә алмасуы: себеп – сәбәп, лезде – ләзде, кесе – кәсе т.с.с.

ә) Лексикалық ерекшеліктер: айылдап келу – ауылшылап қыдырып келу, ақзу ақзοн- ақ шыт, ақ мұрт- етіктің ішкі ұлтаны, әскере -өте, аса, бοрми- бұршақ, жүгері, дүбіраяқ- ерте туған төл, жамбыл-үлкен қοрған, жарандық – саты, қалқан, жοян-зοр. Жұмшыл – ұйымшыл, күләпәрә-әсем бөрік, кілет- қοйма, құлдау- өзен т.б.
Қазақ тілінің оңтүстік диалектісі. Сәрсен Аманжолов қазақ тілінің оңтүстік диалектісін бұрынғы үйсін, қаңлы, дулат және жалайыр тайпаларының тілі деп атайды. Ежелден бері бұл одақтар Жетісу, Сырдария және Алатау алқаптарында, яғни қазіргі Алматы, Талдықорған, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарында мекен еткен. Солтүстік батысында - Алшын тайпаларының одағы, оңтүстігінде - өзбектер мен қырғыздар. Моңғол шапқыншылығына дейін де, одан кейін де, XVI ғасырда да, олар Қазақ хандығына кірген кезде бұл тайпалық бірлестіктер Ұлы жүз деп аталды.
Оңтүстік диалектінің негізгі фонетикалық ерекшеліктері.

С мен Ш алмасуы: мысық – мышық, есек – ешек, масқара – машқара.

Ш мен Ч алмасуы:шұқырау - чұқырау, шана – чана, шеге – чеге, шикі – чикі, шүберек – чүберек. Бұл өзгешелік Қазақстанның шығыс аудандарында да кездеседі.

Д мен Л алмасуы: теңдік – теңлік, тыңда – тыңла, маңдай – маңлай, аңдамау – аңламау.

Б мен п алмасуы: бοлат – пοлат, бітіру – пітіру, бейнет – пейнет, бақыр – пақыр, байқау – пайқау.

Ң мен н ауысуы: ертең – ертен, өлең - өлен, көбең – көбен, қалың – қалын т.б.