І бөлім. Халық ауыз әдебиеті үлгілері №1. Сабақтың тақырыбы: Батырлар жыры. Ер Тарғын жырынан. Мақсаты

1. Жүн қырқу маусымы басталғанда.

2. Көшпелі киноның келуі.

3. Әуелбектің алғашқы әкесін көруі.

4. Әуелбектің қуанышы.

5. Әуелбектің атадан қалған жалғыз тұяқ екенін сезінуі

№ 125. Тақырыбы: Үш жігіт туралы хикая. Назым Хикмет.

Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

1. 
   Іздеген жетер мұратқа.
   
2. 
   Жан қиналмай, жұмыс бітпес,
   

№ 126. Тақырыбы: Акула. Лев Толстой.

№ 127. Тақырыбы: Ат пен Есек. Иван Крылов (Аударған Ыбырай Алтынсарин)

Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

№ 128. Тақырыбы: Жарты ат. Балық құрсағында. Эрих Распе.

(Аударған Оспанхан Әубәкіров)

Мақсаты: Оқушыны Эрих Распенің «Жарты ат», «Балық құрсағында» қияли әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, қиалдағы аттың екіге бөлініп қалуы, балықтың ішінде еркін әрлі – бері жүруі, яғни қиялдан шыққан әңгімесі арқылы баланы қиялдай білуге баулу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

- Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

- Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Есек атқа қандай өтініш айтады? Ат өзінің істеген қылығына неге өкінді? Мысалдан қандай ой түюге болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ат пен Есек қандай адамдардың рөлінде деп ойлайсың? Біздің арамызда осындай адамдар болуы мүмкін бе?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Эрих Распе – неміс жазушысы. Ол ХҮІІІ ғасырда өмір сүрген. Жазушы өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары негізінде жазып шыққан. Оның әңгімелері таңғажайып оқиғаларға толы.

- Атыңыздың жартысы сол жерде жайылып жүр, - дейді сарбазым.

- ... Соқ өтірікті! Сенбесеңдер, төмендегі әңгімені оқып көріңдер.

Оқулықпен жұмыс. Әңгімелерді түсініп жалғастырып оқу.

Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» таңғажайып қызықтарды кесте бойынша жазып, салыстыр. Не байқағаныңды айт.

№ 129. Тақырыбы: Телефонмен айтылған ертегілер. Джанни Родари.

(Ғажайып жаңбыр, Шоколадтан салынған жол, Алисаның арманы)

Мақсаты: Оқушыны итальян жазушысы Джанни Родаридің «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларынан «Ғажайып жаңбыр», «Шоколадтан салынған жол», «Алисаның арманы» алынған қызықты оқиғаларды түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын жетілдіру дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Эрих Распе өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары жайында не айтқан? Мюнхаузен қандай елдерде болды? Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» арасында ұқсастық бар ма?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзің қандай оқиға ойлап табар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Джанни родари – итальян жазушысы. Родаридің балаларға арналған «Чиполлиноның бастан кешкендері», «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларымен танысайық. 2. Оқулықпен жұмыс. Кластағы оқушыларды үш топқа бөліп, үш тақырыпты жеке әр қайсысы оқып, іштерінен бір оқушы шығып әңгімелеуі керек. Пьомбиноға қандай жаңбыр жауды? Кәмпиттен жауған жаңбырды көргенде балалар не істеді? Алиса туралы ертегіні оқып отырған кезде сен нені армандадың? Алисаның ішкі ойын тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімені оқығанда көз алдыңа нені елестете аласың? Ағайынды үш жігіт қыдырып жүріп неге кезікті? Әңгімеде сені не қызықтырды? Барлық бала қызығып оқитын Джанни Родаридің қандай кітаптары барын білесің? Алисаның арманы осы оқулықтан оқыған қай әңгімеге ұқсайды?

ҮІІ. Қорыту. Егер Алиса қауашықтың ішінен шыға алмаса, не болар еді деп ойлайсың? Өзіңнің осы арман-қиялыңды әңгімелеп жазып көр.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 130. Тақырыбы: Қайтпас, қайсар қалайы солдат. Ханс Кристиан Андерсен.

(Аударған Ғаббас Жұмабаев.)

Мақсаты: Оқушыны дат жазушысы Ханс Кристиан Андерсеннің «Қайтпас, қайсар қалайы солдат» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуге, ертегінің тәрбиелік мәнін аша білуге, көркем сөз ерекшелігін ұғына білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

№ 131. Тақырыбы: Киттің жұтқыншағы неге мұндай? Редьярд Киплинг.

Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Неше қалайы солдат болыпты? Олар қандай еді? Бала қалай қуанды? Оны не үшін әкелген еді? Бала қалайы солдаттарды қайда қойды? Содан кейін не болды? Қалайы солдаттың басынан кешкен оқиғаларын баяндап айтып бер.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалайы солдаттың қайсарлылығы саған ұнады ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Ағылшын жазушысы Редьярд Киплинг (1865 – 1936) балаларға арнап көптеген әңгімелер жазған. Солардың ішіндегі ең қызықтысы – жануарлар туралы әңгімелер. Оның «Джунгли» атты кітабындағы Маугли туралы мультфильмді бәрің көрген боларсыңдар. Редьярд Киплинг «Киттің жұтқыншағы неге мұндай?» әңгімесін түсініп оқып көрелік. 2. Оқулықпен жұмыс. Дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу. 3. Сөздік жұмыс. Жұтқыншақ – ауыз қуысын өңешпен жалғастыратын тамақ өтетін жол. Бағзыда – ертеде, көне заманда. Ергенек – есік. Тақа – мүлде. 4. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мәтінде Китті неге сүтқоректі деп атайды? Мәнін түсіндір. Тапқыр, өжет адам өз қалай жетіп алды? 2. Кит жейтін балықтардың аттарын жаз. (шортан, шорағай, табан, сазан, бекіре, жайын, уылдырық). Тапқыр адам Киттің өңешіне тор қойып жатып айтқан сиқырлы сөзді тауып, жазып ал. Бұл тор сүзгіні неліктен қойғанын айт. («Өңешіне дөйдің, тор сүзгіні қойдым!»).

ҮІІ. Қорыту. Сол күннен бастап не болыпты?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 132. Тақырыбы: Құмырадағы балақан. (Жапон ертегісі)

Аударған Ерғали Әбілмәжінов

Мақсаты: Оқушыны жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын дамыту, ертегінің тәрбиелік мәнін ашу.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сол күннен бастап не болыпты? Сен осы тапқыр, өжет адамның орнында болсаң не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқып көрелік. Не жайлы екен? Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып,дұрыс оқу. «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақанның Тародан өтінген сөзін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?

ҮІІ. Қорыту. Ертегіні өз ойыңмен аяқтап шық.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 133. Тақырыбы: Туған жер туралы жыр. (Қалмақ ертегісі)

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

Бәрін ұғып алыңдар, оқуға зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақан Тародан нені өтінеді.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: қалмақтың «Туған жер туралы жыр» атты ертегісін түсініп, дұрыс, жалғастырып оқу. Сөздік жұмыс. Әсілі – тегінде, шамасы. Ұжмақ – жұмақ. Зындан – жер астындағы түрме. 3. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ғұлама даналардың айтқан жорамалдарын ертегіден тауып оқы. Ертегіде айтылған қорытынды ойды тауып оқы. Сен қандай қорытынды айтар едің? 2. Императордың бауын сипаттаған тұсты дәптеріңе көшіріп жаз. (Алып дарақтар күн нұрына шомылып, жасыл сәуле шашқан жібек жапырақтарын сыбдырлата теңселеді, сирек кездесер сұлу гүлдердің өліге жан бітірер жұпар иісі бұрқырап, дүниенің бар бояуы осында кеп төгілгендей, бау іші құбыла құлпырады.)

ҮІІ. Қорыту. Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 134. Тақырыбы: Сауысқанның ұясы. Ағылшын ертегісі.)

Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1. Сынып оқушыларын топқа бөлу. Балаларды туған айлары бойынша бөлу, яғни жазда немесе көктемде, қыста немесе күзде туғандарды т.с.с. бөлуге болады. 2. Ертегі мәтінін алдын ала компьютерге теріп, бөліктерге бөліп, топқа үлестіріп беруге болады. Әр топ өзінің оқығаны бойынша түсінгенін топ ішінде талдайды, сонан соң топ ішінен біреуі оқығандарын қысқаша баяндап береді. 3. Ертегі бойынша мынадай тапсырмалар беріледі:

1. 
   Ертегіде қандай жолдар қайталанып келіп отырады? Тауып оқы.
   
2. 
   Тырна да, Қарға да, Шымшық та, Қарлығаш та, Торғай да неге үшып кетті?
   
3. 
   Мына сызбаны толтыра отырып, сауысқанның мінез құлқына сипаттама бер. Ол үшін мәтінді мұқият оқып, сауысқанның мінез-құлқын ашуға пайдаланылған автор сөздерін тауып, жазып шығыңдар.
   

• 
  Теріп жазған сөздерінен немесе сөйлемдеріңнен сауысқанның қандай мінезін байқауға болады?
  

• 
  Сауысқан құстардан не үшін көмек сұрады?
  
• 
  Сауысқанның қандай сөзі құстарға ұнамады?
  
• 
  Сауысқанның ұясы неліктен сыйықсыз болып қалды?
  
• 
  Ертегіден өзіңе қандай ой түйдің?
  
• 
  Ертегіде саған не (кім) ұнады? Неліктен ұнады?
  

№ 135. Тақырыбы: Мен не үйрендім?