|
Теориялық
|
Ғылыми танымның теориялық деңгейі рационалды моменттің — түсініктердің, теориялардың, заңдардың және басқа да формалардың және «ойлау операцияларының»басымдығымен сипатталады
|
Бұл деңгейде зерделенетін объектілерге, эмпирикалық білім деректерін өңдеу жолымен құбылыстарға тән неғұрлым терең Елеулі жақтары, байланыстары, заңдылықтары ашылады. Бұл өңдеу «жоғары ретті» абстракция жүйелерінің көмегімен жүзеге асырылады — ұғымдар, ой-пікірлер, заңдар, Санаттар, қағидаттар және т.б. сияқты
|
Индукция (лат. inductio) – логикасы нақтыдан жалпыға ауысатын ғылыми таным формасы. Яғни, жалпы ереже жекелеген ережелерден логикалық жолдармен шығарылады. Индуктивті зерттеу тәсілінде заттардың осы және басқа классы туралы жалпы білімдер алу үшін бұл класстың жеке құрамдарын оқу керек және осы класс заттарына тән маңызды белгілерді табу керек.
Абстракциялау – нақты сипаттар мен объектілер қасиетін оймен анықтаудан тұратын ғылыми таным әдісі. Абстракциялаудың арқасында зерттейтін құбылыстың жалпы және маңызды сипаты мен қасиеттерін бөліп көрсету мүмкін болады.
Модельдеу – көрнекілік, объективтілік принциптері бойынша жауапты - логикалық ойлау негізінде таным объектісінің моделін зерттеуде мәні бар ғылыми таным әдісі.
|
Эмпирикалық деңгей теориялық негіз ретінде әрекет етеді. Гипотезалар мен теориялар эмпирикалық деңгейде алынған ғылыми фактілерді, статистикалық деректерді теориялық ұғыну процесінде қалыптасады. Сонымен қатар, теориялық ойлау сезімдік-көрнекі бейнелерге (оның ішінде схемалар, графиктер және т. б.) сүйенеді. п.), олармен зерттеудің эмпирикалық деңгейі бар.
Эмпирикалық зерттеу, бақылаулар мен эксперименттердің көмегімен жаңа деректерді анықтай отырып, теориялық танымды ынталандырады (оларды жалпылайды және түсіндіреді), оның алдына жаңа күрделі есептер қояды. Екінші жағынан, теориялық таным эмпирия Базасында өзінің жаңа мазмұнын дамыта және нақтылай отырып, эмпирикалық таным үшін жаңа, неғұрлым кең көкжиектер ашады, оны жаңа фактілерді іздеуге бағыттайды және бағыттайды, оның әдістері мен құралдарын жетілдіруге ықпал етеді және т. б.
Өз кезегінде, ғылыми танымның эмпирикалық деңгейі теориялық деңгейдегі жетістіктерсіз өмір сүре алмайды. Эмпирикалық зерттеу әдетте осы зерттеудің бағытын анықтайтын, қолданылатын әдістерді негіздейтін және негіздейтін белгілі бір теориялық конструкцияға сүйенеді.
|
|
Эмпирикалық
|
Ғылыми танымның эмпирикалық деңгейі нақты бар, сезімдік қабылданатын объектілерді тікелей зерттеумен сипатталады.
|
Бұл деңгейде бақылау жүргізу, әртүрлі өлшемдерді орындау, эксперименттерді жеткізу жолымен зерттелетін объектілер, құбылыстар туралы ақпаратты жинақтау процесі жүзеге асырылады.
|
1) бақылау – объективті шынайылықты арнайы түрде қабылдау;
2) суреттеу – объектілер туралы мәліметті табиғи және жасанды тілдің көмегімен бекіту;
3) өлшеу – объектілерді ұқсас қасиеттері немесе белгілері бойынша салыстыру;
|
|
