Жауабы:
1.Түріктердің рухани мәдениеті (жазба ескерткіштері, діни наным-сенімдері)
Олар түрікше сөйлеп, көне түркі жазуымен жазған. Көне түрік әліпбиі 35 әріптен тұрған. Ол өздерінің таңбалары негізінде жасалған. Түрік жазуы п.б.: 1.V ғ. 2. 1000 жыл ерте(сақтармен байланысты, 1мың ж). Оны Батыс Түрік қағанаты мен Византия мем-ң арас. Елшілік хаттардан көруге болады.
Түрік жазуымен қатар елде соғды жазуы да болды. Оны қолданғандар: қаған кеңесшілері, елші, есепші. Атақты көпестері Сайрам, Тараз, Баласағұн қала-да тұрған. Бұл жазу түрік жазуының ығыстырылуына әсер етті.Соңғы 30-40ж. Ішінде Талас, Іле, Сыр, Ертіс өзендері бойынан ежелгі түрік жазуларының ескерт.таб. жазудан оның тек билік иесі ғана емес, орташалар-ң болғанын көреміз.Көне түркі тілінде 200 аса жәдігерлер табылған. Күнделікті тұрмыста ауызекі сөздерді қолданған. Нәтижесінде VІІІ ғ. түріктердің жазба әдебиеті п.б.
Әдеби туындылар: мақал-мәтел, жоқтау дегендерге бай. Мыс.: өлімнен ұят күшті.
«Қорқыт ата» кітабы 12 жырдың қосындысы. Қызылорда Қармақшыда ескерткіші бар. Кітап мазмұнына қарағанда Қорқыт айтты деген нақыл сөздер жиынтығы көне түрік ауыз әдеб.жинастырылған.Қорқыт кітабы жастарды тәрбиелі болуға, жер, елін қорғауға, батыр, батыл болуға шақырады. Бірлікті уағыздайды. Сонымен оларда жазба әдебиет пен әдеби тілдің жақсы дамығанын көре аламыз.
Наным-сенімдері мен діні
-Отқа табынған. Отпен аластау секілді ескі наным ел ішінде әлі сақталған.табиғатқа табынған. Қаза болған адам-ң туыстары жиналып, киіз үй тігіп, құрбан шалып, оның атын, мәйітін, заттарын бірге өртеген.
Жазда өлсе күзде, қыста болса көктемде топырағын жерлеген. Бұл мезгілге табыну.
-Күлтегін жазуынан аспан әлеміне, көкке сиынғандығын көре аламыз.
-Ұмай анаға табынған.
-Көк бөріге табынған (Оғызнама) Балаға жақсы бәйге аттарға тіл –көз тимеу үшін бөрінің тырнақ, көз, тіл сияқты мүшелерін кесіп алып, тағып қоятын. Тісі де қасиетті.
VІІІ ғ. Оңт. Қаз. Мұсылман діні етек ала бастады. Орталықтары: Сайрам, Тараз, Отырар, Йасы. Оны Сатұқ Боғра хан мемл. Дін есебінде пайд.
Достарыңызбен бөлісу: |
