Қыдыршаев indd
жүктеу/скачать 4,53 Kb. Pdf көрінісі
|
Қыдыршаев
|
А.Байтұрсынұлы Шешен сөздің «қыздырма», яки «қоздырма» деген айрықша бөлімі болады. оның қызметі – адамның жүрегін билеп, жүйесін бо - сату, қанын қыздыру, намысын келтіру, арқасын қоздыру. А.Байтұрсынұлы Сөз үйіріп әкететіндей басталып, дәлелді аяқталуы тиіс. Жақсы шешеннің міндеті осы екі тұсты мүмкіндігінше жақындату болып табылады. П.К.Честерсон Шешенге орасан сезімталдық, құбылыс атаулыны жанды қалыпта елестете білу ауадай қажетті... Шешен өз тыңдаушыларының бойын - да шалқыған шабыт, дария сезім, атқарылар іске сәйкесті құштарлық ұялатқысы келсе, ең алдымен осыны өз бойынан өткізуі тиіс. М.М.Сперанский Басымда ойым көп, бірақ шешен болмағандықтан, оларды ай - тып бере алмаймын дейтін адам - өзін-өзі түсініп алмаған адам. М.Монтень Өте жақсы сөз айтқандар – дана ғой, Білімді сөз – білімсізге сана ғой. Ж.Баласағұни Жақсының сөзі кем емес, Алуа, шекер, бал судан. Жаманның сөзі кем емес, Адам татпас зәр судан. М.Мөңкеұлы Батыр жауда керек, Шешен дауда керек. Саққұлақ шешен Шешендер сөйлегенде, Қабырғалар құлағын түреді. Қадыр Мырза Әли Нағыз шешен - өз сөзімен қылмысты, алдамшы айыпкерлерді азаматтарға жек көрсетіп, жазалап құлатады, ал өзінің дарын күшімен кінәсізді соттан және жазалаудан арашалай алады. ол жасқаншақ та жалтақ халықты ерлікке жігерлендіреді, оны адасудан алып шығады, жексұрындарға қарсы кекті тұтандыра алады, парасатты ерлерге қарсы күншілдікті өшіреді, ақырында, ол бір ауыз сөзімен, жағдай талап еткенде, адамның қандай болмасын құмарлық сезімін қоздыра да, баса да алады. Цицерон Тілдің ақылдың алдын орап отыруына жол берме. Хилон Шешеннің тағдыры – мемлекет тағдырымен төркіндес. Адам - зат баласының даналық мәйектерін толық меңгерген әрі сөздің таңғажайып қуатын өткір сезініп, даңқ тұғырына көтеріледі, көптің құрметіне бөленеді және мемлекетке бақыт әпереді, жақсылыққа кенелтеді. Цицерон Шынайы шешен, тума талант халық өмірі мен әдет-ғұрып, салт- сана дәстүрлеріне мейлінше жетік болуы керек. Цицерон Ғылым сенің керегіңді қайдан іздеп, қайдан табатыныңды көрсетіп береді. Басқасы талпыныс, ойлау, жітілік, табандылық, зейін арқылы табылады. Халықтың асыл қасиеттері, мемлекеттік шаралардың аса мәнділігі, жиналған топтың құлшыныс-зауқы шешеннің сөзіне ерекше екпін, әрлілік үстейді. Цицерон Шешен шаршы топты өрнекті ойларымен иландырады, оның 108 109 ұлылығы асқан шабытпен, құлшыныспен, пафоспен өлшенеді. де - мек, сөзінің оттылығымен, жарқылымен, күшімен, көріктілігімен баурап алады. В.Г.Белинский Шешен әр сөзін өзі қалай түсінсе, тыңдаушыға да солай ұғынықты ету керек. Сотта сөйленетін сөз өте-мөте анық болуы шарт. Тыңдаушылар еш қиындықсыз қабылдауы қажет. Сөз жоқ, мұндай шеберлікке жету үшін стильдің тазалығы мен дәлдігі және пән мен тілді терең меңгеру ләзім. П.С.Пороховщиков Көрікті кісіге сөз ерер. М.Қашқари данышпанның тілі жүрегінде, ақымақтың жүрегі тілінде. Н.Шелгунов Ей, перзентім, егер ақын болғың келсе, ақылды бол. Сөзің тілге жеңіл, көңілге қонымды болсын. Түсінуге қиын, қисынсыз сөздерді қолданудан сақтан, өзіңе түсінікті болғанмен, өзгелерге түсініксіз ауыр сөздерді пайдаланба. «Кабуснамадан» Шешен елге түсінікті болу үшін, бүкпесіз ашық болуы тиіс. В.Ключевский дана адам өз ақылына және өз қаржысына өмір сүреді. Ф.Честерфильд Ақылсыз би болмас, Сәулесіз үй болмас. Абай Шешеннің нақылы ортақ, Көсемнің ақылы ортақ. Шәкәрім Шешеннің аты шешен бе, Таңдайға дәмі үйіріліп, даугердің тауын шақпаса. Дулат Шешендік сөз суырып салма ақындықпен туыстас. Т.Кәкішев Өткір сөз иесі ойына түйгеннің бәрін айдан-анық айтып бере алатын ділмар болу керек. Әл-Фараби Кімде-кім риторика ілімінің қағидаларына бейім болса, сол ри - тор саналмақ. М.В.Ломоносов Жақынның сөзі тәтті деп, Жақыным айтты дей көрме. Надандықпен кім айтса, ондай түпсіз сөзге ерме. Абай Мәнсіз сөз бен татымсыз істің басыңа пәле әкелгеннен басқа пайдасы жоқ. Әмір Темір Адамның терең ойын, көңіл-күйдің нәзік реңктері, жан толғаныстарын, жасырын әуендерін жатық, жүйрік тілмен жеткізу үшін шешеннің биік дүниетанымы, жан-жақты көркемдік, өмірлік тәжірибесі болуы абзал. С.Негимов Шынайы шешен-жарқын тұлға. оның ойлау, сөйлеу мәнері, кескін келбеті, рухы, тәжірибесі, ішкі мәдениеті, білім өресі, дүниетанымы, талант табиғаты, жан мен тән қуаты, мінбедегі тәртібі, ым-ишараттары, дауыс ырғағы қызықтырмай қоймайды. С.Негимов Шешен тыңдаушылардың рухани дүниесін байытушы, өмірдегі, қоғамдағы алуан түрлі құбылыстарды байыбына жетіп, талдап түсіндіруші, белгілі бір ой-пікірлерді, халықтық мәселелерді жеткізуші, жан сала насихаттайтын үгітші. Бұл орайда ол - әлеуметтік- саяси тұлға. С.Негимов 110 111 Батыр жігіт жау шаншар қан шығармай, Шешен жігіт мал даулар жан шығармай. Таразысы - шешеннің тыңдаушысы, одан да өтер артынан шаң шығармай. Саққұлақ Бапанұлы Өз тыңдаушыларына ділмарлығымен ықпал етуші әр шешеннің бойында бір ақындық бар. Бисмарк жүктеу/скачать 4,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|