Ii. Кафедраның ОҚу- әдістемелік семинары отырысында талқыланды
жүктеу/скачать 327,96 Kb.
|
метбол.
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу әдісі.
- Негізгі әдебиет
| Тәжірибешілік әдіс. Тәжірибешіліктің өтілу барысы пәннің мазмұнына тікелей бағынышты. Мұның өзі оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, төмендегі талаптарды орындау арқылы жүзеге аспақ.
алдымен оқушыға жаттығу жұмысының мақсатын, орындау ережесін алдын – ала ескертуі; жаттығудың мақамдарын үнемі өзгертіп отыруы; жаттығудың жүйелілігі. Жаттығу жұмысы әдебиет сабағында мәтіннің тақырыбын, мұратын, мазмұн құрылымын, қисынын меңгеруге машықтандырады. Зерттеу әдісі. берілетін білімнің ғылымилығын арттыру, қосымша материалдармен байыту, оқушыларды іздендіру, өз беттерімен проблема шештіру мәселелерінде тиімді. Оқушылардың өздігінен ойлануы мен іскерлігін, өз беттерінше қорытынды шығару дағдыларын жетілдіруде өте пайдалы.Зерттеу әдісін түсіндірмелі әдіспен үйлестіре пайдаланудың маңызы зор болмақ. Әдіс-тәсілдерді үйлестіре қолдану – оқушылар еңбегін ғылыми, тимді түрде ұйымдастырудың маңызды бір саласы. Негізгі әдебиет: 1.[1.7:5]; 2.[1.7:6]; 3.[1.7:9]; 4.[1.7:10] Қосымша әдебиет: 1.[1.7:12]; 2.[1.7:14]; 3.[1.7:16]; 4.[1.7:17] №9 лекция тақырыбы: Әдебиет пәнінің мұғалімі Лекция тезисі: Әдебиет пәнінің мұғалімі және оның адамдық, азаматтық, ұстаздық келбеті Әдебиеттен дәріс беретін мұғалім жер астынан асыл кен іздеген инженер-геологпен парапар немесе адам ағзасындағы кінәратты табуға бүкіл білім, тәжірибесін жұмсаған дәрігер іспеттес. Міне, мұғалім де солар сияқты шығарманың өн бойынан, шәкірт жанына нұр себер, жақсылық нышандарға жетектер, жан әлеміне ыстық леп берер, алаулаған арпалыс, ашу-кек туғызар штрих-детальдарды іздеуге тиіс. Сабақ тағдыры – мұғалім қолында. Оның биік деңгейде болуы мұғалімнің үнемі ізденісіне, шығармашылықпен еңбек етуіне байланысты. Қандай ақылды техника болмасын мұғалім орнын еш уақытта алмастыра алмайды, ол тек оның еңбегін жеңілдетіп, ойын жүзеге асыруға көмектеседі. Әсіресе, әдебиеттен дәріс беруші мұғалімнің орны мүлде ерекше. Өйткені әдебиет мұғалімі өнер туындысымен істес, оның бар нәрі мен қасиетін, эстетикалық, эмоциялық күш-қуатын оқушы ой-сезіміне әсерлі етіп тек мұғалім ғана жеткізе алады. Көркем әдебиеттің өзіндік ерекшелігін таныту үшін мұғалім әдебиеттанушы ғалым сияқты зерттеуші болуға міндетті. Онсыз көркем әдебиеттің табиғатын танып, шәкірттерді шығарманың астарлы ойына тереңдей бойлатып, эстетикалық табиғатын ашу мүмкін емес. Мұғалім зердесінде сабақтың әркез қалай өткені, оқушы болашағына сол сабағы жол ашты ма, маңыздылығы қандай болды деген сауалдар жүрген кезде ғана ол адам жанының инженері ұстаз деген ұлы атқа ие болады. Ол үшін ұстаз үнемі ізденіс үстінде болуы тиіс және сонымен бірге күн сайын өткізген әр сабағына талдау жасап, сол сабақтың оқушыға тигізген әсерін сараптап, оқушының білім алуына ықпал ету тәсілдерін ойлап отыруы қажет. Мұғалімнің жан-жақты білімді болуы, көркемдік талғамы, шығармашылық ізденісі, әдебиет сабағының сапасы, міне, осыған байланысты. Әдебиет пәні мұғаліміне тек әдебиеттану ғылымын жете білу де, зерттеушілік те жеткіліксіз. Ол арғы-бергі замандағы методика табыстарын терең игерген теоретик-методист болуға тиіс. Ол әдіс-тәсілді жете меңгеруге тиіс. Әдістеме сласында творчестволық ізденіс жасамаған мұғалім шәкірттерді әдебиет туындысына тұшындыра алмайды. Материалды есте қалдыру, оқушы бойына сіңіре білу - әдебиет пәні мұғалімінің өзіндік шеберлігін қажет етеді. Материалды меңгерту барысында пән мұғалімі оқушы міндетін айқын болжай білуі керек. Оқытуды ізгілендіру ұстанымының негізгі мақсаттарының бірі – адам бойындағы, образ-бейнесіндегі әдемілік әлемін көркем мәтін арқылы сезіне білуге тәрбиелеу. Өнер туындысындағы барлық барлық эстетикалық, эмоциялық қуатты шәкірт бойына дарыту үшін әдебиет мұғалімі өзі де өнерді сүйетін, бар жанымен түсінетін адам болуы парыз. Өнерді сөйлете білу үшін ол әрі актер, әрі режиссер, әрі педагог, әрі жазушы, әрі әдебиетші, демек, бесаспап адам болуы тиіс. Онсыз әдебиет мұғалімі жоқ. Оқытуды ізгілендірудің екінші сатысы – оқушыға деген ерекше құрмет. Балаларға деген сүйіспеншілігі жоқ ұстаз ұстаз емес. Пән мұғалімі балаға өсу, даму үстіндегі және де ойы, талғамы, намысы, өзіндік жан әлемі бар жан иесі деп қарауы тиіс. Оқытуды ізгілендірудің үшінші сатысы - әділеттілік пен адалдық. Абай «Ұстаздық жолдағы басты парыз - әділеттілік пен адалдық» деген болатын. Егер оған ақау түссе, бұл белгілі ортаға ғана кінәрат келтірумен шектелмейді, бүкіл қоғамға көлеңке түсіреді. Кімде-кімнің әділеті жоқ болса,, оның ұяты жоқ. Ұят – адамның сезімдік тебіренісі, адалдықтың көрсеткіші, адамшылық өлшемі. Әдебиетті оқытудағы пән мұғалімінің кемшіліктері: көркем әдебиетті өнер туындысы ретінде таныта алмауында; әдебиет сабағын өнер сабағы етіп өткізе алмауында; шығарманың көркемдік жақтарына мән бермеушілік; көркем шығарманың эстетикалық, эмоциялық жақтарына баса назар аудару. Осының негізінде әлеуметтік мазмұнын жұтаңдатып алу; шығарманың идеялық мазмұнын ашуға ғана көңіл бөліп, біржақтылыққа ұрыну; әлеуметтік проблемаларды шығарманың көркемдік элементтері, оның ішкі бейнелі құрылымы арқылы ашуға талпынбаушылық; жайдақ, жасық, нәрсіз баяндауға ұрыну; мәтінді, жазушыны сөйлету орнына боссөзділікке салыну. Әдебиетті оқытудағы формализмнен, бірсарындылықтан, бірізділіктен, сүреңсіз баяндаудан арылмайынша, әдебиет сабағы өзінің көздеген мақсатына жете алмақ емес. Оқыту – білім беру, өмірді, айналадағы табиғатты, адамды таныту, ғылым, білімнің жаңалықтарына ынталандыру, өмірге құлшындыру. Міне, әдебиет пәні мұғалімінің оқыту мақсаты да осы нысананы көздеуге тиіс. Оқушы – даму үстіндегі жеке тұлға, ал мұғалім – тұлғаның дамуына бағыт-бағдар беруші. Ол – ұстаз біліктілігінің көрінісі. Сабақ барысында мұғалім алдында өзіндік ойы мен пікірі бар даму үстіндегі субъект отырғанын, ал оқушы өз алдына түйіні шешілмеген, тақырыбы ашылмаған зерттеу объектісі тұрғанын естен шығармағаны жөн. Сонда ғана мұғалім өз мақсатына жетіп, оқытудың мақсаты мен міндетін толық жүзеге асыра алады. Мұғалім бақыты да осында. Білім - бір күнгі сабақ үстінде берілген дұрыс жауап емес, білім кез келген уақытта, қандай да болмасын таныс емес мәліметті ой әрекеті арқылы танып, оны өзінше тұжырымдаудың нәтижесінде берілетін жауап. Пән мұғалімі көбіне біріншісін талап етеді де, сол бойынша бағалайды. Және материалды дайын күйінде береді. Бұл дұрыс емес. Себебі, кейбір қабілетті оқушылар да ойланып пікір айтқаннан гөрі жаттап алып айтып береді. Өйткені соған дағдыланбаған оқушыға берілген білім сіңбейді. Жаттанды нәрсе тез ұмытылып қалады. Сондықтан оқушының өз ойларын толық жеткізе алмай қиналып тұратынын аңғарып та, көріп те жүрміз. Әдебиет пәні мұғалімі оқушы міндетінен орындаушылықты алып тастап, сабақтағы барлық әрекетті оқушының логикалық пайымдауын арттыруға бағыттау қажет. Бұған қол жеткізу үшін оқыту барысында мұғалім мына жайттарды басшылыққа алғаны жөн: әдебиетті өмір табиғатына сәйкес оқыта білу, оның идеялық-эстеикалық мән-мағынасына терең бойлата отырып қабылдату; туған әдебиеттің ұлттық сипатын, ондағы халықтың әдет-ғұрып, салт-санасының көрінісін, идеялық-адамгершілік түпкі мазмұн-мәнін түсіндіру;көркем әдебиетті оқуға деген оқушы қызығушылығын ояту, олардың бойында жоғары эстетикалық талғам қалыптастыру; сөз өнерінің ерекшеліктерін түсініп тануға, ой көзімен зерделеуге негіз болар білім дағдыларын қалыптастыру; оқушының оқу еңбегіндегі ой дербестігін дамыту; ойын сауатты айтып, жаза білуге, өзіндік ой-пікірін жүйелі айта білуге үйрету. Қазақстандағы ұлттық тәлім-тәрбиелік ой-пікірлер тарихының түп тамыры көне мәдени мұра-халықтық педагогика мен Орхон-Енисей жазуларынан бастау алып, орта ғасыр ойшылдарның парасатты тәлімгерлік ой толғаныстарымен толысып, ХІV-XIX ғасыр ақын-жыраулардың терме, толғауларында жалғасып, ал ХІХ ғасырдың екінші жартысындыа өмір сүрген қазақтың ұлы ғұлама ағартушы-демократ ұлдары: Шоқан, Абай, Ыбырай еңбектері арқылы өркен жайғанымен, шын мәнінде Қазан төңкерісіне дейін педагогика ғылымы дербес ғылымдық дәрежеге көтеріліп жетпегенін көре аламыз. Оның себептері біріншіден, Қазақстанда қоғамдық ғылымдардың сан салалаы тараулары бір-бірінен дараланып бөлініп шығып, ғылыми терминдері қалыптасып жетілмеген болатын. Екіншіден, әр ғылымның салаларын жеке ғылыми тұрғыда зерттеуші ғалымдардың жоқтығы, үшіншіден, ғылым салаларын өрісттетерлік ғылыми техникалық матриалдық базаның болмауы. Абай да, Ыбырай да, Міржақып пен Ахмет те келешегінен үміт күткен, өз халқын жан-тәнімен сүйген, хылқының мәдени көркейіп өсуі үшін бойындағы бар күш-жігерін аянбай жұмсаған нағыз патриот азаматтар еді. Бұл ғұлама ғалымдар - өз заманының ақыл-ойшылдары, ірі қоғам қайраткерлері, қазақ халқының мәдени-экономикалық дамуын, қазақтың ұлт болып бірігуін, жаппай сауатты, мәдениетті, оқыған ел болуын көксеген біртуар асыл азаматтар. А.Байтұрсынов «Тіл құралы» - қазақ тілін үйрететін оқулық, «Баяншы» - мұғалімдерге арналған методикалық кітапша, «Әліпби» кітаптарын жазды, орыс жазушыларының мысалдарын қазақ тіліне аударды; М.Дулатов «Есеп құралы» - математикадан оқу құралы, «Қирағат» - балаларға арналған оқу құралын жазып шығарды, Ы.Алтынсарин – қазақ балаларына алғаш мектеп ашты, Ырғызда қазақ қыздарына арналған мектеп-интернат ашты, «Қазақ хрестоматиясын», «Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралын» жазып шығарды. «Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім – мектептің жүрегі» - дейді Ы.Алтынсарин. Ы.Алтынсарин «Мұғалім балалармен істес болады. Бала бір нәрсені түсінбесе, оларды көкейіне қондыра алмағаны үшін өзін-өзі кінәлауға тиіс. Мұғалім балалармен сөйлескенде ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлылықпен сөйлесуі керек» - дейді. «Мектептің жаны – мұғалім. Мұғалім қандай болса, мектеп сондай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагоика, методикадан хабардар, жақсы оқыт білетін мұғалім» - дейді А.Байтұрсынов. М.Жұмабаев «Қазақтың тағдыры, келешекте ел болуы да мектебінің қандай негізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді таза, берік һәм өз жанымызға(қазақ жанына) үйлесетін негізде құра білсек, келешегіміз үшін тайынбай-ақ серттесуге болады» - деген болатын. жүктеу/скачать 327,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|