Іі. Негізгі бөлім Жасушаның тіршілік циклі, құрылысы
Май қышқылдары синтезіндегі бірінші циклдың
жүктеу/скачать 3,57 Mb.
|
лекции по основам биохимии и синтезу БАВ
- Бұл бет үшін навигация:
- Пальмитоил-АТБ (С 16 ) тузілгенге дейін мұндай анаболалық реакциялар сериясы созыла береді
- Жасуша теориясы
- Ген теориясы
| 6. Май қышқылдары синтезіндегі бірінші циклдың ақырғы кезеңі НАДФ-Н сутегі есебінен кротонил-АТБ тотықсызданып, бутирил АТБ-ға айналуы:
Сонымен, циклдың бірінші сатысында ацетил-КоА-нын екі молекуласынан бутирил-АТБ түзіледі, ол май қышқылының қаңқасы болады. Май қышқылдары синтезінің екінші циклында бутирил-АТБ мен малонил-АТБ конденсацияланады да, β-кетокапронил-АТБ түзіледі, онда енді 6 көміртегі атомы бар. Пальмитоил-АТБ (С16) тузілгенге дейін мұндай анаболалық реакциялар сериясы созыла береді, бұл кезде циклдар қайталанып отырады және әр циклда тізбек көміртегінің екі атомына ұзарады. Жануарлар ұлпасында бұл процесс пальмитоил-АТБ-деацилаза ферментінің әсер етуімен аяқталады, ол фермент пальмитоил-АТБ-ні пальмитин қышқылына және АТБ-ға гидролиздейді. 7 фермент және HS-АТБ қатысуы нәтижесінде іске асатын пальмитин қышқылы синтезінің жиынтық реакциясын темендегідей түрде көрсетуге болады: Жасуша теориясы Жасуша тіршіліктің негізгі бірлігі. Жасуша теориясы бойынша барлық тірі организмдер бір немесе одан да көп жасушалардан құралады немесе олардың түзген заттарынан құралады. Мысалы, бақалшық, сүйек және тері. Жаңа жасуша алдыңғысынан жасуша бөлінуі арқылы пайда болады және көпжасушалы организмдердің денесіндегі әрбір жасуша ұрықтанған аналық жасушадан, яғни жалғыз бір жасушадан шығады. Бұған қоса жасуша организмдегі адам санасы жетпес зор процесстердің негізгі бөлігі саналады.[3] Ген теориясы Биологиялық форма мен функция мирастың негізгі бірлігі болып табылатын гендерден бастау алады және келесі ұрпаққа да осы гендер арқылы өтеді. Организмнің ішкі ортасына деген физиологиялық бейімділік оның гендерінде код түрінде жазулы болуы және оның ұрпағына тұқым қуалауы мүмкін емес. Сан алуан организмдер - бактериялар, өсімдіктер, жануарлар және саңырауқұлақтарда ДНҚ-ның көшірілу мен протеиндерге аударылу механизмдерінің бір-бірінен аумайтыны таңдай қақтырады. Мысалы, адам ДНҚ-сы салынған бактерия сәйкес протеиндерді түзеді. Организмдегі немесе жасушадағы гендердің жиынтығы оның геномы болмақ. Ол бір я болмаса одан да көп хромосомаларда сақталады. Хромосома - организмге байланысты мыңдаған гендер код түрінде жазулы болатын жалғыз,ұзын ДНҚ шүйкесі. Ген белсендік танытқан жағдайда ДНҚ кодтары транскрипция арқылы геннің РНҚ көшірмесіне өтеді. Кейіннен рибосома РНҚ трансляциясын жасап құрамдас(структурал) протеин немесе каталитик протеин түзіп шығарады. Жасуша – тірі ағзалардың эдементарлық құрылымдық функционалдық бірлігі. Бір жасушалы тірі ағзаларға тән барлық тіршілік әрекеттерін көбею, қоректену, зір шығару, зат алмасу, тыныс алу, т.б. орындауға қабілетті, өз алдына жеке бірлік болып табылады. Көп жасушалы ағзаларда жасушалар жіктерліп, түрлі ұлпалар мен мүшелер қалыптастыруға және сол ұлпалар мен мүшелерде түрлі қызмет атқаруға арнайы бағытталады. Жасуша құрылымының екі типін ажыратады: Прокариоттық Эукариоттық Бір жасушалы ағза Эволюциялық даму процесінде прокариоттар өте ертеректе пайда болған, ядросы жоқ ағзалар. Олардың генетикалық материалы сақина тәрізді хромосомада шоғырланып цитоплазмада бос күйінде орналасқан. Ядро қалыптасып, генетикалық материалдың цитоплазмадан бөлініп, ядро ішіне орналасудың үлкен фундаментальдық, жалпыбиологиялық, эволюциялық мәні болды, бұл жағдай эукариоттық жасушаларды қалыптастырды. Эукариоттық жасушалардың негізгі құрылым элементтері ядро мен цитоплазма және мембрана. Цитоплазмада жасушаішілік алуан түрлі, маңызды қызмет атқаратын құрылымдар органойдтар орналасқан. Ядро мен жасуша өздерін қоршаған ортадан ядролық, жасушалық, мембраналық арқылы бөлінеді. Некоторые не участвующие в метаболизме структуры тела, в частности раковины, жемчужины или минеральная основа костей, образованы не клетками, а продуктами их секреции. Другие, например древесина, кора, рога, волосы и наружный слой кожи, – не секреторного происхождения, а образованы из мертвых клеток. Колороватка секілді кішкене ағзалардың өзі де бірнеше жүздеген жасушалардан тұрады. Адам ағзасымен салыстыру барысында адамда шамамен 1014 жасуша бар екені анықталған және ол әрбір секундта өліп, жаңа эротроциттер арқылы жанданып отыратыны анықталған. Әдетте адам, жануар мен өсімдіктер клеткасының өлшемі 5 тен 20 мкм дейін жететін болған. Қарапайым бактериалды жасушаның өлшемі – шамамен 2 мкм, ал белгілі бактерилардың ұзындығы – 0,2 мкм дейін жететіні анықталған. Кейбір карапайым жасушалардың өзіде қарапйым жағдайда бірнеше сантиметрге дейін жетуі мүмкін, себебі оларда әрқашанда көп ядро болады. Ең үлкен жасуша ол ұрпак бермейтін құстардың жұмыртқасы болып табылады. Сол ең үлкен жұмыртқаның иесінің атауы бұрындары оліп кеткен эпионариус құсыныкі екен. Ондағы жұмыртканың сарыуызның салмағы 3,5 кг дейін жеткен, ал казіргі ең үлкен құс страустың жұмырткасының саруызының салмағы шамамен 0,5 кг жетеді екен. Жасушаның көптігі жануарлар мен өсімдіктердің көлеміне тура әсер етеді. Мысалы, піл мен тышқанның жасушалары барлығы бірдей, мұндағы пілдің көлемінің үлкендігі оның жасушаларының көлемінің үлкен деген сөзі емес, пілде тышқанға қарағанда жасушалар саны көп. Клетканың құрылысы Бұрын сонды жасушаны тек кана протоплазмадан тұратын тірі субстанция ретінде қарастылып келген. Уақыт өте келе жасушаның құрамында әртүрлі косылыстар бар екені анықтал,ан сәтте, ондай пікір мүлдем жокка шығарылды. Химиялық құрамы. Әдетте жасушаның 70–80 % су және ондағы еріген тұздар мен томенмолекулалы органикалық қосылыстардан тұрады. Көбінесе жасуша құрамында белоктар мен нуклейн қышқылдарынанн тұрады. Кейбір белоктар жасушасның құрылымы, ал кейбіреулері негізгі ферменттер, катализаторлар, химиялық реакциялардың жылдамдығын удетуші заттар болып табылады. Нуклейн қышқылдары жасушада ұрпактық информацияны жынаатушы қызметін атқарады. Көбінесе, жасушада кор ретінде жинакталып тұрған заттар болады. Өсімтал клеткалар көбінесе крахмалды корда сактайды, себебі ол полимерді коміртектік типі саналады. Бұлшық ет пен бауырда гликоген сакталады. Коп кор ретінде сакталатындарға майларда жатады. Бірак кейбір майлар ағзада мүлдем басмқа кызмет атқарады. Белоктар жасушада әдетте кор ретінде сакталмайды. қарапайым тірі жасуша схемасы «ТИПИЧНАЯ» РАСТИТЕЛЬНАЯ КЛЕТКА – схематически изображены основные клеточные структуры. Клетканың негізгі бөліктері. Кейбір клеткалар, атап айтканда өсімді және бактериалы көбінесе сырткы кабаты болады. Жо,ары өсімдіктерде ол целлюлозадан турады. Сыртқы қабат өсімдіктерді сыртқы факторлардан, табиғи жағдайлардан қорғап турады. Бактериалар ызғарлы жерлерде бекініп, өзіне корғаныс жасап алуға бейім. Сол жасушалық қорғасыныс кабатының әлсіреуін пинициаллиннің әсер етуімен түсіндіріледі. Себебі, бактериалық клеткалардың құрамы тұз концентрацияларынан және томен молкулалы косылыстардан тұрады. Пенициллин бактерия жасушаларының бірден тарап кетпеуі үшін сыртқы корғаныс кабатын жойып жібереді. Ал бұл өз алдына бактериялардың көбейіп кетпеуіне көмектеседі. Клеткалық кабаттар мен капсулалар метабализмге катыспайды. Демек, оларды сырткы жасушаның көмекші бөлігі ретінде карастыруға болады. Негізінен жасуша уш негізгі бөліктен турады: клеткалық кабаттың ішінде клеткалык мембрана болды. Мембрананы гетерогенді материал деп аталатын цитоплазмадан тұрады. Цитоплазмаға дөңгелек ядро орналаскан. «Жасушалар биофизикасы»: Жасуша және жасушааралық құрылымның физика – химиялық қасиетін Зат және энергия алмасу заңдылықтарын Жасуша қызметінің физикалық механизмін (биопотенциалдың пайда болуын, бұлшық еттердің жиырылуын, нерв импульстарының таралуын және т.б.) қарастырады. Клеткалық мембрана жүктеу/скачать 3,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|