Ііі халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
сап сөзімен тіркесіп, әскердің қанша екенін, яғни санын білдіріп тұр. Сап
жүктеу/скачать 7,21 Mb. Pdf көрінісі
|
3 том (1)
| сап
сөзімен тіркесіп, әскердің қанша екенін, яғни санын білдіріп тұр. Сап нумертиві келесі бөлімде сөз болады. Қазақ тіліне араб – парсы тілдерінен енген сөздер негізінен жалпыхалақтық тілге сіңіп, жымдасып кеткен. Бұл жөнінде Абай шығармаларының тілін зерттеген Р.сыздықова: «Олардың (араб- парсы сөздерінің) едәуір бөлігі – қазақтың жалпы халықтық тіліне сіңісіп, қалыптасып, ертеден қолданылып келе жатқандар» [3,74] (айқындап қойған біз) дей келіп, қазақ тілін арабыланған топқа жатқызады. 226 Міне, осы айтылғандар тұрғандар тұрғысынан аталымыш жырлар лексикадағы кірме қабаттың тілдік – тарихтық сипатың, жалпы тарихи –лексикологиялық аспектлерін ашып көрсету мәселесі ғылыми ерекше мән ала түседі. Н.И.Ильминский бұл сөздің екі мағынасын көрсеткен: оның бірі –ең жақсы барқыт, екіншісі –ең мықты болат. Сөз мағынасын зерттеуші Р. Сыздықовқа бұл сөздің бес түрлі мағынасын Жоғарыда айтып кеткендей, батырлар жарында араб - иран сөздері өте көп, жалпы саны 600- ге жуық. Жырда абиыр, әбзел, ғафіл, ғазыл, ғазат, ғазал, ғибрат, жамал, захмет, заһар, зинәт, лыпа, мазар т.б көптеген араб сөздері: абал, апжал, арзу, баһар, пайтахат, бартол, бейіт, дәркер, хурсанит, найсап сияқты парсы сөздері кездеседі. Келтірілген деректерден қырғыз тілінде берен лексемасының негізгі (тура) мағынасы аңға салатын бүркіт сияқты құс түрімен, жалпы аңшылықпен байланысты екенін, ауыс мағынасында оның тек батырға қатысты ғана емес, сондай-ақ әлде бір мықты асыл зат ұғымында, кейде тіпті әйел затында қаратыла да айтылатынын көреміз. Ол –қазақ тілінде де солай көп мәнді сөз. Мысалы, болат, қару, сауыт (көбе), батыр, мата атауы, «Ақылды асыл адам» ұғымы сияқты бірнеше мағынада қолданылады. Ал біз зерттеп отырған батырлар жырларында жүктеу/скачать 7,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|