Iii республикалық студенттік ғылыми-практикалық конференциясының баяндамалар жинағЫ

Цезарь ауыстыруы

SYM(Z_m) симметриялық тобының C_m={C_k: 0km ауыстырудан тұратын

C_k: j(j+k) (mod m), 0k < m,

Цезарь ауыстыруы деп аталады.

Ауыстыру “бастапқы мәтін – шифрленген мәтін” жұп әріптерінен тұратын кесте бойынша анықталады. C₃ ауыстыруы 1-кестеде көрсетілген.

Цезарь жүйесі деп бастапқы тексттің(x₀, x₁ ,..,x_n-1) n-граммының шифрленген тексттің(y₀ ,y₁ ,...,y_n-1) n-граммына ереже бойынша түрленетін көпалфавитті ауыстыру айтылады.

y_i=C_k(x_i), 0i

Мысалы, ВЫШЛИТЕ_НОВЫЕ_УКАЗАНИЯ C₃ ауыстыруы арқылы еюыолхиврсеюивцнгкгрлб –ған айналуы

Ақпаратты қорғау мәселесі адамзат ойын ерте уақыттан мазалады. Криптография тарихы адамзат тілінің тарихымен замандас. Сонымен қатар, алғашында жазу криптографиялық жүйеде болды, оны ерте қоғамда тек таңдаулылар қолданды. Ерте Египеттің қасиетті кітаптары, Ерте Үнді кітаптары, т.б. осының мысалы.

Криптографиямен жазудың кең таралуы оның жеке ғылым ретінде таралуына әкелді. Бірінші криптожүйелер біздің заманымыздың басында кездеседі. Цезарь ауыстыруы рим императоры Гай Юлий Цезарьдің құрметіне қойылған. Ол өзінің хаттарында шифрді қолданған.

Сол кезден бастап қазіргі заманға дейін криптожүйелер даму үстінде. Қазір ақпараттық жүйеде криптографиялық әдістерді қолдану маңызды болып табылады. Қазір бұл ғылым терең зерттелу үстінде. Менің ойымша бұл ақпараттық технология дамыған заманда криптографияны білу өте маңызды. Өйткені қазіргі заманның басты негзігі мәселесі ақпарат болып табылады. Ал осы ақпаратты сыртқы жағдайлардан құпияда сақтау өте үлкен мәселе.

1. 
   Гатчин Ю.А., Коробейников А.Г. Основы криптографических алгоритмов. Учебное пособие. - СПб.: СПбГИТМО(ТУ), 2002.
   
2. 
   Кон П. Универсальная алгебра. - М.: Мир. - 1968.
   
3. 
   Коробейников А. Г. Математические основы криптографии. Учебное пособие. СПб: СПб ГИТМО (ТУ), 2002.
   

Используемые сегодня технологии дистанционного образования можно разделить на три большие категории:

• 
  неинтерактивные (печатные материалы, аудио-, видео-носители),
  
• 
  средства компьютерного обучения (электронные учебники, компьютерное тестирование и контроль знаний, новейшие средства мультимедиа),
  
• 
  видеоконференции - развитые средства телекоммуникации по аудиоканалам, видеоканалам и компьютерным сетям.
  

Видеоконференция - это компьютерная технология, которая позволяет людям видеть и слышать друг друга, обмениваться данными и совместно их обрабатывать в режиме реального времени. По разным источникам 80-85 % информации человек воспринимает зрительно, поэтому если собеседники не только слышат, но и видят друг друга, следят за жестикуляцией и мимикой собеседника, то КПД передачи информации резко повышается. Видеоконференция дополняет аудиоконференцию камерой и экраном. На экране может отображаться или один говорящий или все подключенные абоненты (экран разделяется на количество аудиторий, и каждая отображается в отдельном квадрате). Специализированная система видеоконференцсвязи (ВКС) обеспечивает работу этого оборудования.

Преимуществами такой формы дистанционного обучения являются:

снижение расходов на командировку, транспорт и проживание преподавателя,

возможность проведения учебных программ любой продолжительности – краткосрочных семинаров и тренингов, курсов повышения квалификации, базовых учебных дисциплин.

Видеоконференции с использованием компьютерных сетей предоставляют возможность организации самой дешевой среднего качества видеосвязи. Данный тип видеоконференций может быть использован для проведения семинаров в небольших (5-10 человек) группах, индивидуальных консультаций, обсуждения отдельных сложных вопросов изучаемого курса. Помимо передачи звука и видеоизображения компьютерные видеоконференции обеспечивают возможность совместного управления экраном компьютера: создание чертежей и рисунков на расстоянии, передачу фотографического и рукописного материала.

Видеоконференции по цифровому спутниковому каналу с использованием видеокомпрессии совмещают высокое качество передаваемого видеоизображения и низкую стоимость проведения видеоконференции (более чем на два порядка меньше, чем при использовании обычного аналогового телевизионного сигнала). Эта технология может оказаться эффективными при относительно небольшом объеме лекций (100-300 часов в год) и большом числе обучаемых (1000-5000 студентов) для проведения обзорных лекций, коллективных обсуждений итогов курсов и образовательных программ.

Для обеспечения возможности дистанционного обучения должны быть:

учебная аудитория со столами, находящийся в аудитории компьютер с процессором класса Pentium 4, оперативной памятью не менее 512 мегабайт, жестким диском не менее 80 гигабайт, качественной видеокартой, звуковой картой, веб-камерой и 2-3 микрофонами с удлинителями, подключение компьютера к Интернету по выделенной линии или ADSL-каналу со скоростью не менее 512 килобит в секунду, мультимедийный проектор, проекционный экран, квалифицированный оператор, находящийся в аудитории и обеспечивающий функционирование оборудования и помощь участникам в течение всего времени занятий, телефон для обеспечения запасной связи при возникновении технических проблем.

Помимо традиционных инструментов видеоконференцсвязи в обучении используются средства совместной работы, такие как электронная доска и демонстрация слайдшоу. Кроме того, студенты могут задавать лектору вопросы не только с помощью микрофона, но и во встроенном чате.

Для проведения лекций пока используют только симметричные видеоконференции, так как преподавателям тяжело вести лекцию без визуального контакта с аудиторией. По этой же причине лекторы пока не пользуются режимом селекторного совещания, при котором транслировать видео- и аудиосигналы на всю аудиторию могут до 3 участников конференции. Тем ни менее, такой вид групповой видеоконференции представляет широкий простор для развития обучения и, вероятно, начнет широко применяться в скором времени.

УДК 004.94

Жобаны жүзеге асырудың мақсаты – көлік жолдарында кездесетін түрлі апаттық не қарапайым жағдайларды алдын ала ЭЕМ-де математикалық түрде модельдеу арқылы, келешектегі нәтижені анықтау.

Жобаны әзірлеу барысында жол қозғалысының ережелері және жол-көлік оқиғалары туралы көптеген мәлімет жиналды. Компьютерлік модельдеу мен математикалық модельдеуді ұштастыруы қарастырылды [2,4]. Жол полициясы ұйымдарында жол қозғалысының ережелеріне арналған анықтамалық және оқыту бағдарламалары («Новая система обучения ПДД», «ПДД РК»), тестілеуді ұйымдастыратын бағдарламалық қамтасыздандырулар және оқу-әдістемелік құралдарының қолданылуы туралы мәлімет жиналды. [3] Қазіргі таңда мемлекеттік көлік инспекциясының жол-көлік оқиғалары болған жағдайдағы оқиғаға сараптама жасау кезіндегі есептеулерді жүргізу автоматтандырылмаған. Яғни мұндай бағдарламалық қамтамасыздандыру келешекте жоғарыда аталып өткен мекемелерде қолданысқа ие бола алады.

Қазіргі таңдағы күрделі жүйелерді бейнелейтін математикалық модельдердің көбісіне аналитикалық нәтижелерді анықтау қиын болып отыр. Сондықтан ықтималдық әдістері мен сандық талдау алгоритмдері қолданылады, ал бұл өз кезегінде, ЭЕМ-ді қолдануды қажет етеді.

Берілген жобаның математикалық имитационды (модельденетін) жүйесі ЭЕМ-нің көмегімен ұйымдастырылып, жүзеге асырылған. ЭЕМ-де модельдеу – бұл математикалық модельдеудің бір түрі болып табылады. [1] Ол өзге зерттеу әдістеріне қарағанда, әлдеқандай артықшылықтарға ие (бірегейлік, икемділік, үнемділік). Бұл қасиеттері елеулі түрде қазіргі заманғы ғылым мен техниканың негізгі мәселелердің бірі – күрделілік мәселесін шешуге мүмкіндік береді.

ЭЕМ-ді қолдана отырып модельдеу әдісінің ерекшеліктері мен артықшылықтарына тоқтала кететін болсақ:

1. Ойлап шығару және алдын ала жобалау кезеңдерінде модельдеуді қолдану жүйенің қызмет етуінің табыстылығын алдын ала анықтауға мүмкіндік береді, осылайша оңтайлы емес жүйелерді құруға кеткен өнімсіз шығындарды жоюға болады.

2. Жүйе және қоршаған орта параметрлерін кез келген жағдайды, оған қоса табиғи сынақтарда жүзеге асырыла алмайтын жағдайларды да бейнелеу үшін түрлендіруге болады. Осылайша күрделі зертханалық жабдықтарға және жүйені пайдалану бойынша сынақтарға деген сұраныстарды төмендетеді.

3. Зертханалық және табиғи сынақтар көмегімен жүзеге асырыла алмайтын модельдерді жасау үшін ЭЕМ-ді қолданудан жүйені сынаудың ұзақтығы минуттарға дейін қысқарады, ал шынайы объектіде күндер мен айларға созылады.

4. Модельдеу әдістерінің көмегімен шын жағдайларды бейнелейтін қажетті ақпарат жылдам арада және керекті көлемде, оның элементтерінің ықтималды табиғатын есепке ала отырып, жасанды жолмен алынуы мүмкін.

Әзірленген жобада жаяу жүргіншілерді соғып кетуі, басып озуға байланысты көлік жолдарында орын алатын жағдайлар модельденеді. Қажетті деректер енгізілгеннен кейін, төмендегі кестелерді [2] қолданып, сәйкес нәтиже экранға шығарылады.

Жаяу жүргіншілерді соғып кетуіне байланысты жағдайларда келесі кесте пайдаланылады:

Басып озуға байланысты жағдайларды қарастырғанда келесі кестені қолданамыз:

Қорытындылай келесек, берілген жобада қарастырылатын компьютерлік бағдарлама апаттық жағдайды алдын ала модельдеу арқылы, математикалық формулалар мен заңдарды қолданып, көліктің берілген саны мен қозғалу жылдамдығын біле отырып, жағдайдың соңғы нәтижесін анықтау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Осы есептеулерді жасағаннан кейін, көлік жолындағы қатысушылардың жол ережелерін бұзушылығын анықтап, тиісті шаралар қолдануға және апаттық жағдайдың алдын алуға мүмкіндік береді.

1. Безбородова Г.Б. Моделирование движения автомобиля. – Киев: Вища школа, 1978. 168 с.

2.Пупкин А.Л. Пособие для подготовки к экзамену в Госавтоинспекции по «Правилам дорожного движения» и «Основам безопасности дорожного движения». ­ М.: Ливр, 1995.

3. http://www.zholpolice.kz

УДК 004.588
АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ ПӘНІ БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ АНЫҚТАМАЛЫҚ СӨЗДІК
Букаева С.Е., Жунусова А.К., Туякова З.А.

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, Павлодар
Ғылыми жетекші ­– Оспанова Н.Н.
Қазіргі XXI ғасырда адамдардың күнделікті өмірінде емхана, теміржол, білім беру, экономика және т.б. сияқты салаларда компьютерлік бағдарламалар мен бағдарламалық қамсыздандырулар, сонымен бірге ақпараттық жүйелер қолданылады.

Оқыту үрдісінде компьютерлік және интернет технологияларды қолдану қазіргі таңда тиімді және оңтайлы болып табылады. Ақпараттық технологиялар интерактивті тақтамен жұмыс жасағанда, мультимедиялық және он-лайн сабақтарды өткізгенде, жаңа материалды меңгеруде және басқа да оқу үрдістерінде қолданылады.

Анықтамалық сөздікті жасаудың мақсаты ­­­ «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәнінен студенттерге арналған қазақ тіліндегі көмекші оқу құралы ретінде анықтамалық сөздікті құрастыру. Заманауи технологиялар күннен күнге дамып жатыр, онымен қоса жаңа терминдер пайда болады. Қазақ тілінің терминология саласын қарастырылып жатқан пәннің терминдерімен толықтыра отырып кеңейту.

Жобаның әзірлену кезеңінде оқыту үрдісінде қажетті қазақ тіліндегі оқу материалдарының тапшылығы байқалды. Ақпараттық жүйелер мамандығында оқып жатқандықтан, осы курста меңгерген жаңа білімді тәжірибе жүзінде қолдана отырып, бұл электрондық анықтамалық сөздік «Web-технология» мен «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәндерінен алынған білімдер нәтижесінде жасалынды.

Жалпы ақпараттық қауіпсіздікті жеке тұлғаның, мекеменің, мемлекеттің өмірлік мәнді қызығушылықтарының ішкі және сыртқы қауіптерден қорғауының жағдайы деп түсінуге болады. Көптеген ұйымдар мен мекемелерде түрлі жағдайларға, мысалы бәсекелестердің, қаскүнемдердің және өзге де сыртқы объектілердің кері әрекеттеріне байланысты өндірісте материалдық және моральдық шығындарға әкеліп соқтырады. Осыны болдырмау үшін ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, құпия және құнды ақпаратты қорғау бүгінгі күні аса маңызды.

Электрондық анықтамалық сөздік HTML (Javascript) тілінің көмегімен әзірленген. Фреймдер, батырмалар, формалар, каскадты стиль кестесі және тағы да басқа құралдар қолданылды.

Сөздікте барлығы 38 термин қамтылған. Келешекте әзірленген электрондық анымқтамалық сөздік жаңа терминдермен толықтырылатын болады. Қазіргі таңда «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәні бойынша мемлекеттік тілде оқу материалы жоқтың қасы. Сондықтан жоғарыда аталып өткен пәнге байланысты ұғымдарды пайдаланушылар мен студенттердің тез арада және кез келген уақытта меңгеруі үшін өте қолайлы да тиімді сөздік болып табылады.

Электрондық анықтамалық сөздіктің интерфейсі 1-суретте көрсетілген.

1-сурет ­ Бастапқы бет

Қорытындылай келсек, қазіргі білім беру және оқыту салаларында қазақ тіліндегі түрлі дидактикалық құралдар, демонстрациялық материалдар, электрондық плакаттар және оқулықтар қолданылады. Әзірленген электрондық анықтамалық сөздік жоғарыда аталып өткен құралдар мен материалдардың қатарына енеді. Осылайша интернет және бағдарламалық технологиялардағы қазақ тіліндегі ресурстар толықтырылып, осы пәнді оқитын студенттерге жаңа көмекші оқу құралын қолдану мүмкіндігі пайда болады.
Әдебиет

1.Бидайбеков Е.Ы. Создание и использование образовательных электронных изданий и ресурсов / Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. – Алматы: Білім, 2002. 134с.

2. Ярочкин В.И. Информационная безопасность. М.: Академический Проект, 2005. 544 с.

3. http://html.manual.ru

УДК 517.51
О пользе внедрения инновационных систем GPS мониторинга движущихся объектов на предприятиях Республики Казахстан
Васильев А.О.

Северо-Казахстанский государственный университет им. М.Козыбаева, Петропавловск
Научный руководитель – Куликов В.П.
Ни для кого не секрет, что на сегодняшний день автомобиль является таким же эффективным инструментом управления производственным процессом, как и персональный компьютер. Как правило, при проектировании инфраструктуры, крупные производственные предприятия уделяют огромное внимание проблеме быстрой доставки предметов производства из одного пункта в другой. Чем эффективнее налажена работа транспортного отдела, тем меньше затрат несет предприятие. Республика Казахстан занимает 9 место в мире по занимаемой территории. При плотности населения 6,02 чел./км² остро встает вопрос о межрегиональных транспортных коммуникациях. В связи с тем, что большое количество предприятий имеют филиалы в разных городах Республики Казахстан, транспортные расходы компаний составляют основную часть затрат.

Транспортный поток предприятия можно сравнить с трубой горячей воды в ванной комнате– если по дороге от центральной водонапорной станции до крана образовалась течь, можно поставить под сомнение удобство утреннего душа. Аналогично, на предприятии с нарушенной структурой транспортного сообщения можно поставить под сомнение его эффективность. Чаще всего под нарушением транспортной инфраструктуры понимают слишком большие затраты на обслуживание автомобиля и нарушение норм доставки, таких как температура, уровень вибрации, шума, перегрузки связанные с резким разгоном или торможением автомобиля. Очевидно, что человеческий фактор является ключевым в данной проблеме и многие крупные предприятия как в Республике Казахстан, так и за рубежом заинтересованы в снижении транспортных расходов. В связи с этим в последнее время все большую популярность начали приобретать системы GPS мониторинга движущихся объектов.

Спутниковый мониторинг транспорта — это уникальная система спутникового мониторинга и управления подвижными объектами, построенная на основе систем спутниковой навигации, оборудования и технологий сотовой или радиосвязи, вычислительной техники и цифровых карт. Спутниковый мониторинг транспорта используется для решения задач транспортной логистики в системах управления перевозками и автоматизированных системах управления автопарком, а также для контроля состояния перевозимых объектов.

Система спутникового мониторинга транспорта традиционно включает следующие компоненты, представленные на рисунке 1:[1,2]

• 
  транспортное средство, оборудованное GPS/ГЛОНАСС контроллером или трекером, который получает данные от спутников и передаёт их на сервер мониторинга посредством GSM, CDMA или реже спутниковой и УКВ связи. Очень редко используются контроллеры, которые накапливают данные во внутренней памяти устройства. Затем эти данные переносятся на сервер по проводным каналам, либо через Bluetooth или Wi-Fi;
  
• 
  сервер с программным обеспечением для приёма, хранения, обработки и анализа данных;
  
• 
  клиентское приложение для удобного визуального отображения информации об объектах, построения графиков, вывода отчетов.
  

Рисунок 1 Общая схема функционирования системы мониторинга подвижных объектов

• 
  датчик расхода топлива;
  
• 
  датчик нагрузки на оси ТС;
  
• 
  датчик нагрузки на оси ТС;
  
• 
  датчик уровня топлива в баке;
  
• 
  датчик открывания двери или капота;
  
• 
  датчик наличия пассажира (такси);
  
• 
  датчик температурs в рефрижераторе;
  
• 
  факт работы или простоя спецмеханизмов (поворот стрелы крана, работы бетоносмесителя);
  
• 
  тревожная кнопка.
  

• 
  мониторинг направления и скорости движения транспортного средства, показателей датчиков и других приборов в реальном времени;
  
• 
  учёт статистики использования транспортного средства, включая пройденного километража, расхода топлива, скорости движения, времени работы механизмов;
  
• 
  контроль соответствия фактического маршрута плановому (позволяет повысить дисциплину водителей, избежать случаев нецелевого использования транспортного средства, «накрутки» спидометра);
  
• 
  контроль показателей датчиков топлива (позволяет избежать случаев слива ГСМ);
  
• 
  контроль геозоны (позволяет контролировать нахождение транспортного средства в заданных границах).
  

По оценкам экспертов, внедрение данного вида инновационных информационных систем позволяет сократить затраты на использование горюче-смазочных материалов на 25%.[3] Кроме того система позволяет заранее проложить оптимальный маршрут следования для водителя, что снижает пробег автотранспортного средства в среднем на 15-18%. В таблице 1 представлен расчет ежемесячной финансовой прибыли для предприятия после установки системы мониторинга на один автомобиль.

1. 
   Lassen iQ GPS Receiver System Designer Reference Manual. February 2005. Trimble Navigation Limited. 15 July 2005. .
   
2. 
   Wikipedia the free encyclopedia. Global Positioning System. [WWW document]. URL http://en.wikipedia.org/wiki/GPS
   
3. 
   Справочный портал Navi39. GPS ГЛОНАСС Мониторинг транспорта, http://navi39.ru/solutions/gps-.html
   

УДК 681.3.004

• 
  Создание автоматизированной системы экспериментальных исследований (АСЭИ) теплового двигателя, позволяющей осуществлять сбор и обработку результатов непрерывных наблюдений параметров элементов с использованием системы сбора данных Compact Field Point;
  
• 
  Разработка автоматизированного лабораторного практикума (АЛП) и приложения в среде Lab View для автоматизации сбора и мониторинга параметров.
  
• 
  Составление энергетического баланса при работе теплового двигателя в различных режимах, соответствующим реальным условиям эксплуатации.
  

Средой программирования виртуальных моделей была выбрана среда графического программирования LabVIEW и использованы технологии компании National Instruments.