ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ

Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

1. 
   «Кескіндеме» пәнінің көркемсурет және педагогикалық салада маман дайындауда атқаратын міндеттері.
   
2. 
   Үшөлшемділік, көлем, пішін
   
3. 
   Кескіндемедегі түстін атқаратын ролі.
   
4. 
   «Көру бұрышы», «көру нүктесі», «көкжиек сызығы», «зат жазықтығы», «картина жазықтығы», т.б. сызықтық перспектива заңдылықтары мен негізгі түсінігі.
   
5. 
   Гармония пластика заңдылықтары.
   
6. 
   Сызықтық және ауа перспективасының негізгі заңдылықтары.
   
7. 
   Тұтастық колориттік шешім.
   

Бейнелеу өнері шығармаларын көзбен көріп, көріністі – образды бейнелер арқылы бағалауға болатындықтан, оны көріністі – бейнелі /визуальды/ /лат. visualis-көрініс/ - өнер деп атайды. Бейнелеу өнері шығармалары шындықтың жансыз көшірмесі емес, ол заманның рухани мәнің, саяси, философиялық, эстетикалық, адамгершілік идеяларын мағыналы мазмұнға айналдырады, оған эмоционалды-психологиялық сипат береді. Бейнелеу өнері - өнердің бірнеше түрлерін қамтитын ұғым. Оған негізінен кескіндеме, мүсін, және графика, сән және қолданбалы өнер жатады. Сәулет өнері, қолөнері, дизайн үшін де «кеңістік», «пластикалы», «визуальды» деген түсініктер сәйкес келеді. Бейнелеу өнерінің ерекшелігі – суретшінің өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәтімен айқын көрсетуінде. Бейнелеу өнері шығармаларында ораздар кино мен театыр, музыкадағыдай уақытқа сай дамымайды. Бұған қарап, бейнелеу өнері сезінгенді, көзге шалынғанды ғана көрсетеді деуге болмайды. Ол шындықты жан – жақты бейнелей отырып, оқиғалардың өрісін айна қатесіз түсіру арқылы адам жанының барлық қалтарыстарын аша алады. Бейнелеу өнерінің көркемдік шешімдері бұған толық айғақ. Суретші образдардың, өмір құбылыстарының типтік жағын таңдап ала отырып, өзі өмір сүрген заманың тірлік - тынысын жинақтап, жан- жақты бейнелейді.

Өнер көркемдікті өмірді шынайы бейнелеуді талап етеді. Шындықты бұрмалауды көркемдік көтермейді Көркемдік қоғамның дамып отырған талғамына жауап беруі керек. Өнерге тән нанымдылық пен жағымдылық көркемдіктің негізі болып табылады.

Түс – живописьтің жаны. Сондықтан живописьшінің міндеті – картинаның жақын және алыс нүктелеріндегі түстердің айырмашылық аңғарымпаздықтан ұстай білуінде.

1. 
   Живописьтің палитрасы, «Палитра» сөзінің екі мағынасы бар: біріншісі – суретші бояуларды салып, араластыратын тақта, екіншісі – суретші жұмыста пайдаланатын бояулардың белгілі бір жиынтығы.
   

4. «Этюд» - қолға қылқалам ұстаған суретшінің белсенді пайымдауы мен ой толғауы деп айтуға болады.

Этюд салу үстіндегі жұмыстың мақсаты - өмір мен табиғаттың құбылыстарына жіті көз салып, шынайы беру, бұл құбылыстар сурет салушының бойында тудыратын сезімдерді айқындап дәлме-дәл білдіру.

Композиция (лат. «composito» – «құрастыру, шығарма») – көркем шығарманың көрінісі. Түпкі төркіні құрастыру, қиыстыру, жеке бөлшектерді бірлестіріп тұтастыру деген мағынаны білдіреді.

Композиция элементтері бірлікке ұштастырылған, бір-біріне мақсатты көркем құрылым. Пластикалық өнерді композиция көркем форма түзілімінің жеке сәттерін біріктіріп тұрады. Композиция әдістері өнердің өзіндік ереекшеліктеріне, шығарманың идеясына, авторлық ой-түйінге сәйкес туындайды. Композиция шығарманың ішкі құрылымымен бірге оның сыртқы ортамен көрермендер арасындағы қатынасында белгілейді. Бейнелеу өнеріндегі композиция шығарманың идеялық және сюжеттік тақырыптық негізін нақтыландыру барысында заттармен фигураларды кеңістікке орналастыру тәртібін, шығарма көлемін тиянақтау әрі жарықпен көлеңке ұнасымын қадағалау арқылы көрінеді. Композиция «орнықты», «айнымалы», «ашық» және «жабық» болып бөлінеді.Орнықты және ашық түрі Қайта өркендеу дәуіріндегі өнерде басымырақ қолданылады, ал айнымалы және ашық типтері барокка стилінен айқын көрініс тапты.

Суретші өз шығармасында айтпақ ойын анық және әсерлі болу үшін, онда бейнеленетін нәрселерді белгілі ретпен орналастыруға көп көңіл бөледі.

Қарапайым тілмен айтқанда, көркем шығарманың ішкі құрылымы толып жатқан бөлшектерден тұрса, композиция сол бөлшектерді өзара құрастырып, біртұтас етеді.

Оны бірінші рет байқап, өз шығармасында бейнелеген – Италиян суретшісі Леонардо да Винчи.

Перспектива заңдылығының ашылғаны бейнелеу өнеріндегі елеулі оқиға болды. Ол картинада тереңдік пен кеңістікті дәл бейнелеуге мүмкіндік береді. Бейнелеу өнерінің көркемдігін, әсерлігін арттыруға ықпал етеді.

Бояу түсі. Ол живопистік шығарманың басты бейнелеу құралы, дегенмен бояу түсі графика мен мүсін өнерінде сирек болса да пайдаланылады. Ал қолөнер бұйымдарында бояу түсі мәндік мағыналы рәмізге ие. Ақ - кіршіксіз тазалықтың, ұлылықтың, бақыттың қуаныштың белгісі. Қара – жердің, берекенің нышаны. Көк – аспан, мәңгілік белгісі. Қызыл – оттың, күннің рәмізі. Сары – ақыл, парасаттың, қайғы-мұңның белгісі.

Бояулар қарқыны живопистік шығармадағы бояулар екпінділігін аңғартады. Бояу түсінің гамасы (гр. gamma) – бейнелеу өнерімен сәндік қол өнер шығармаларында бір бірімен байланысты бояу реңдерімен үйлесімділікте болады. Табиғат қоршаған ортадағы сұлулық бояу нақышымен қымбат. Олардың көркі ең алдымен түрлі түсті реңімен байланысты айқындалады. Түр-түсті арнайы зерттейтін ғылым «түр-түстану» ғылымы деп аталады. Түр-түстің шартты түрде толып жатқан қоғамның символикалары мен әр халықтың әдет ғұрып, салт-санасына қатысты қолданыстары бар. Табиғаттағы әр алуан түр-түстерді адам баласы екі жолмен танып біледі. Біріншісі – ғылыми жолмен, екіншісі – халықтық дәстүр-тәжірибе бойынша. Әсіресе бейнелеу өнерінде түр-түс бейнелеудің басты құралы болып табылады.

Түс живописьтің ең басты құралы болып табылады, яғни живопись шығармасында оның көркемдік құралдарының негізін жарық және көлеңкемен бірлікте түс құрайды.

Нақ түстік қатынастарды дұрыс алу реалистік живописьтің негізі болып саналады. Негізінде суретші бояумен көркем шығарма жазуда заттардың түсін ғана емес, олардың өзара түстік үйлесімділігін де зерттейді.

Түстер жылы, суық болып екіге бөлінеді. Сары, қызыл, қызғылт, қызғылт сары – жылы түстерге жатады. Ол күзгі кешкі

шапақтың піскен нарт алманың түстері. Көк, күлгін, көгілдір түстер – суық түске жатады. Олар аспанның қарлы даладағы кешкі ымырттың түсі. Жылы түске де суық түске де жататын түстер бар. Мәселен жасыл түс. Бояуларды бір-біріне қосу арқылы суретші жаңа түс табады. Түстердің саны жетеу болғанымен реңдер саны көп.

Живописьте басты нәрсе – түс. Өйткені дүниенің бар байлығы мен сұлулығын сол түс қана бере алады. Суретші заттың қасиеті мен бояуын сол түс арқылы бере алды.

Живописьтің таза мағынасы – бояу арқылы жазық бетіне бейнелеу деген сөз. Музыка үшін 7 нота қандай рөл атқарса, живопись үшін ең қою қалың бояудан ең нәзік реңдерге дейін сондай рөл атқарады. Суреттің белгілі бір әсері көңіл күйдің түпкі ойын білдіреді. Түс – живописьтегі ең басты нәрсе. Әр қилы суретшінің картиналарын салыстыра қарасақ, олардың түстік рең талдау жағынан өте – мөте түрліше екенін көреміз.

Живописьтік шығарманың өте ұтымды, көз тартарлық, сезім терберлік болуы және түстердің өзара үйлесіп, жарасымды шығуы оның колориті болады. Суретшінің колориті әншінің даусы сияқты. Әр суретшіні колоритіне қарап бірден ажыратуға болады. Нағыз колоритте түстерді бірдей зат болмауға тиіс, өйткені әр зат түсін таңдайды. Қашанда әр суретшінің өз колориті болады. Колоритті үйренуге болмайды, ол айрықша табылған дарын, тек сол дарын өзіңде бар болса ғана оны дамытуға болады. Колориттік дарынсыз суреттің колориттік шешімі де болмақ емес, суреттің жақсы құрастырылып, жақсы ойланып салынуы мүмкін емес, оның сезімге де әсері шамалы болады. Суреттің байыбына бармай жатып-ақ көруші суретшінің колорит құралдары арқылы берген көңіл күйін түсіне алады. Суреттегі түстер қайта үйлесіп келгенде суретші колоритінің құпиясы оның шеберлігіне байланысты. Колорит әдемілігі кенептегі түс пен реңнің орналасуына сәйкес, сол түс пен реңнің әр алуан әрі топтасып келуінен көрінбек. Бірте-бірте қайшы келді-ау деген түстердің өзін суретші бояуларының үйлесім табуы үшін біртұтас жүйеге келтіріледі.