«информатика»

Мастер автосодержания диалог терезесінен іске қосылады, сондай-ақ Файл-Создать-Презентации командасының көмегімен презентация түрін таңдау диалогтық терезеге кіріп, аталған презентация үлгілерінің бірін тандауға болады.

Презентация үлгісі дегеніміз — белгілі жағдайларда пайдалануға арналған слайдтар (мысалы, өнімдер сату мен қызмет көрсетулерді сату, оқыту және т.б.) жиынтығы, түс схемалары және слайд мәтіндерінің схемалары. Іс жүзінде презентация шаблоны Мастер автосодержания-мен жұмыс істегенде де колданылады, оны тандау тиісті диалог терезесінде іске асырылады (үсынылған тізімнен немссе тікелей көрсетумен .роі қажетті файл кеңейтілуі бар), яғни шебер мен үлгі презентация құруды автоматтандыру қызметін атқарады, бірақ жұмысты әр түрлі кезеңдерде бастайды.

Пайдаланушы көрсеткен параметрлер бойынша Мастер автосодержания бастапқы презентацияның белгіленген слайдтары бар схемасын құрады. Пайдаланушы бұл слайдтардың мазмұнын өз қажеттіліктеріне қарай өзгертуі керек. Тышқан шертуден (мәтін енгізу аймағы) немесе екі рет шертуден (графикалық объект аймағы) тиісті редакциялау үшін белгі-толтырулар ашылады да, пайдаланушы оларға өзінің мәтінін енгізеді немесе өзіне кажетті объектіні кірістіреді.

Презентацияны түрлі тәртіптерде қарап шығуға болады:

• 
  әдеттегі (жалпы құрылым-жоспарды, презентация сценарийін, ағымдағы слайд пен оған арналған жазбаны көрсету);
  
• 
  құрылымның (жалпы құрылымды, слайдтың кішірейтілген кескінін — миниатюраны және оған арналған жазбаларды көрсету, бұл слайдтың мәтіндік бөлігін жылдам өзгертуге мүмкұндік береді);
  
• 
  слайдтарды сұрыптау (слайдтардың бүкіл реттілігін (тізбегін) және презентациядағы олардың орналасу тәртібін өзгертуді қарап шығу);
  
• 
  слайд (ағымдағы слайдтарды қарау немесе өзгерту);
  
• 
  жазба беттері (әр слайдқа арналған жазба бетін толтыру немесе қарау үшін).
  

Презентациялардың басым көпшілігі түспен көрсетуге арналған, бірақ таратып беретін материалды, әдетте, қара-ақ тәртіпте басады, өйткені экранда тамаша көрінетін көлеңкелі құюларды, боялған объектілер мен фондарды пайдалану басылымды оқуға ыңғайсыз етеді.

Слайдтарды басылып шығарылатын түрінде бейнелеу үшін (сұр түстің градацияларын қолданумен), слайдтар тәртібінде Вид-Черно-белый командасын орындау немесе оны контекстік менюден таңдап, безендірудің қажетті нұсқасын орнату керек. Мысалы, егер Авто таңдалса, фон жасырылады да, слайдта тек мәтін мен графика көрсетіледі. Егер Черный с белой заливкой таңдалса, сұрдың барлық реңктері объектілердің құюларымен қоса жасырылады да, ақ-қара түсте бәрі басылып шығарылады.

Ақ-қара тәртібінде жұмыс істеу кезінде енгізілетін өзгерістер экрандағы презентация түстеріне әсер етпейді. Сондықтан ең тиімді нұсқа — түрлі түсті презентация жасап, тарататын материалдарды ақ-қара принтерде басып шығару керек.

Презентацияның кез келген құрауышын басып шығару үшін оны ашып, Файл-Печать командасын беріп, басылатын объектіні: слайдтарды, шығарып беретіндерді, жазбалар беттерін нсмесе құрылымды көрсету керек. Содан кейін басылуға тиісті слайдтар тобы және басылатын көшірмелер саны белгіленеді.
Бекіту сұрақтары:

1. 
   PowerPoint -тың қызметі қандай?
   
2. 
   PowerPoint -тың негізгі мүмкіндіктері қандай?
   
3. 
   Презентацияны көрсету дегеніміз не?
   
4. 
   PowerPoint -тың менюі неден тұрады?
   

Компьютерлердің немесе басқа құрылымдардың біріктірілген тобын желі деп атайды. Компьютерлерлік желілердің негізгі қызметі ресурстарды ортақ пайдалану, бір және немесе бірнеше өнеркәсіп ішінде және сырттай өзара интерактивті байланыс орнату. Ресурстар дегеніміз - берілгендер, қосымшалар, дискіжетек, принтер, манипулятор тетігі, модем сияқты сыртқы құрылғылар. Интерактивті байланыс түсінігі нақты уақыт аралығында хабарламалар алмасу процесін білдіреді.

Локальды және территорияға бөлшектенген желілер.

Локальды желі (LAN) бір ғимараттың ішінде орналасқан дербес компьютерлер мен принтерлерді байланыстырады (ғимараттардың комплексінің). Территорияға бөлшектенген желілер (WAN) алыста орналасқан бірнеше локальды желіні біріктіреді.

Локальды желілер

Локальды желілер (ЛЖ) желілердің ішіндегі ең қарапайымы дербес компьютерлердің тобын қуаты жоғары желілік сервер деп аталатын компьютермен қосады (1-сурет). Локальды желідегі барлық дербес компьютерлер желілік серверде сақталған арнайы қосымшаларды қолдамуы және ортақ кұрылғыларды принтерлерді, факстерді пайдалануы мүмкін. Локальды желідегі әрбір дербес компьютер жұмыс станциясы немесе желілік түйін деп аталады.

1-сурет. Клиент-серверлік үлгі

Локальды желілер жеке қолданушыларға өзара жеңіл және жылдам карым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Локальды желінің кейбір қызметтері:

• 
  кұжаттармен ортақ жұмыс жасау;
  
• 
  құжат алмасу процесін жеңілдету арқасында қолданушы өз жұмыс орнында отырып құжаттарды көріп шығуға, дұрыстауға, түсініктеме беруге мүмкіндік алады;
  
• 
  сервердегі өз жұмысын сақтау және архвтеу;
  
• 
  сервердегі қосымшаларға жеңіл кіру;
  
• 
  принтерлер, СD-ROM дискіжетектері, қатты дискілер және косымшалар (мысалы, мәтіндік редакторларды, мәліметтер корының программалық жабдықталуын) сияқты жоғары бағаланатын ресурстарды ортақ пайдалану жеңілденеді.
  

Аймақтық бөлшектенген желілер локальды желілер сияқты артықшылықтар бере отырып үлкен территорияны қамтиды. Көбінесе ол үшін жалпылай қызмет көрсететін, модем істемесе жоғары жылдамдығы цифрлық желі арқылы коммутацияланған телефон желісі қолданылады (PSTN,Publik Switched Telephon Network) және комплексті түрде қызмет көрсетеді (ISDN, Intergated Services Digigtal Network). ISDN көбінесе бейне немесе дыбыс түріндегі үлкен файлдарды тасымалдау қызметін атқарады (2-сурет).

Негізгі локальды желілерге модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлік желі арқылы коммутацияланған телефон желісі арқылы жасалған аймактық бөлшектенген желілердің фукционалдылығын қосу арқылы сыртқы коммутациялардың артықшылығын пайдалануға болады, оның ішінде:

• 
  хабарламаларды электрондық пошта арқылы қабылдау және жіберу (е-
  mаil);
  

• 
  Іnternet-ке кіру.
  

Телекоммуникациялық желілердің аппараттық қамтамасыз етілуі әр түрлі типтегі компьютер, байланыс құрылғылары, абоненттік жүйе, байланыс тораптары, бірдей немесе әр түрлі деңгейдегі желілер жұмысын үйлестіруге арналған адаптерлік құрылғылардан тұрады. Телекоммуникациялық желілерде ақпаратты жіберу телефондық, телеграфтық, телевизиялық және спутниктік жүйе байланыстары арқылы жүзеге асырылады. Ақпарат алмасу барысында деректерді аналогтық және цифрлық кодтау қодданылады.

Телекоммуникациялық желілердің ақпараттық қамтамасыз етілуі — желі шешетін мәселеге бағытталған біртұтас ақпараттық қор болып табылады. Бұл қор барлық тұтынушылардың (абоненттер) ортақ пайдалануына және жеке абоненттерге арналған деректер жиыны. Онда білім базасы, автоматтандырылған деректер базасы (жергілікті және тарқатылған, қоғамдық және дербес пайдалануға арналған) қамтылған.
Бекіту сұрақтары

1. 
   Компьютерлік желі дегеніміз не?
   
2. 
   Компьютерлік желінің қандай түрлері бар?
   
3. 
   Локальді және аймақтық бөлшектенген желілер дегеніміз не? Олардың айырмашылықтары неде?
   
4. 
   Телекоммуникациялық есептеуіш желілер дегеніміз не?
   

Кез-келген компьютерлік желі:

• 
  топологиясымен;
  
• 
  хаттамаларымен;
  
• 
  интерфейсімен;
  
• 
  желілік техникалық және программалық кұралдарымен сипатталады.
  Компьютерлік желі топологиясы оның негізгі элементтерінің арасындағы құрылымдық байланысты көрсетеді.
  

Желілік программалық құралдар - компьютерлік желі жұмысын басқарады және онымен қолданушы арасында ыңғайлы ортаны қамтамасыз етеді.

Хаттамалар— желінің функционалдық элементтерінің өзара әсерлесуін көрсететін қағидалар.

Интерфейстер - желінің функционалдық элементтерін өзара қосатын құралдар. Функционалдық элементтер ретінде жеке құрылғылар немесе программалық модульдер қолданылуы мүмкін. Сондықтан да, программалық және жабдықтық интерфейстерді бөліп қарастырады.

Желіні кұру барысында оған қойылатын талаптарға сай төменде келтірілген желілік топологиялардың біреуі қолданылуы мүмкін.

Күрделі құрылым. Типтік және классикалық құрылымдардың жиынтығы.

Локальды және аймақтық бөлшектенген желілердің архитектурасымен байланысты негізгі компоненттер мен технологиялар:

• 
  Кабельдер
  
• 
  Желілік интерфейстік тақша (NIK, Network Interfase Card)
  
• 
  Концетраторлардан
  
• 
  Коммутаторлардан
  
• 
  Бағыттауыштардан (аймақтық бөлшектенген желілер)
  
• 
  Модемдерден (аймақтық болшектенген желілер) тұрады.
  

Иілгіш қос сым түріндегі кабель екі түрде кездеседі: экрандалған иілгіш кос сым (ТР, Twisted Pair) және экрандалмаған иілгіш қос сым (UTP,Unshielded Pair). Кабельдің екеуі де өзара байланған мыс сымдардан тұрады. Экрандалмаған иілгіш қос сым типті кабель өзінің арзандығымен, жұмсақтығымен, орнатуға жеңілділігімен белгілі. Бұл типті кабельдің жалғыз ғана кемшілігі электрлік сымдардағы кедерігілерге төтеп бере алмауында. Иілгіш қос сым типті кабельдер 3, 4 және 5 категориялы болып келеді. Категория номері жоғарылаған сайын ол кабель жоғарғы жылдамдықты қолдайды.

Бұл типті кабельдер теледидардың кабельдеріне ұқсас келеді. Олармен жұмыс істеу қиындық тудыратын болғандықтан, кейінгі кезде иілгіш қос сым түріндегі мен оптикалық талшықты кабельдер қолданылады.

Оптикалық талшықты кабельдер пакет түріндегі деректерді 10, 100 немесе 1000 Мбит/с жылдамдықпен өткізеді. Деректер оптикалық талшықтар арқылы импульстар түрінде жіберіледі. Ол электр сымдарындағы кедергілерден қорғауды және деректерді алыс қашыктыққа жіберуді жақсы қамтамасыз ететіндіктен, көбінесе орталық магистральдық желілерде қолданылады.

Желілік интерфейстік тақташа (NIK, Network Interfase Card) дербес және портативті компьютерлерге қойылады. Олар локальды желідегі басқа құрылымдармен байланысты қамтамасыз етеді. Өнім шығарушыларға әртүрлі талап қоятын дербес компьютерлерге арналған желілік тақшалардың түрлері көп.

Қазіргі замандағы желілік тақташалар (желілік адаптерлер) өнімділікті арттыруда, желідегі трафикке жауап беру кезіндегі үстемділікті анықтауда, трафик мониторингісінде үлкен рөл атқарады. Олар орталық станциядан алыстан екпіндету немесе конфигурацияларды алыстан өзгерту сияқты қызмет атқарады.

Желіні физикалық құру

Физикалық құру үшін мынадай кұрылғылар қолданылады: қайталаушылар, концентраторлар.

Ақпараттар немесе электр сигналдары желі бойына кабельдің бір шетінен екінші шетіне өтуі арқылы тарайды. Мұндай да ештеңке қолданбаса, сигнал кабельдің бір шетіне барып шағылады. Ал сигнал шағылғанда басқа компьютерлер байланыса алмайды. Сол себепті кабельдің әр шеттеріне терминатор (terminators) деген құрылғыларды орнатады, олардың жұмысы осы сигналдарды шағылыстырмай, өзіне сіңіріп алу.

1-сурет. Қайталаушы

Желінің тәртіптіленген кабельдік конфигурациясына кіретін барлық ДК-лер концентратор арқылы байланысады. Концетратор (Һаb) — көп кірісті құрылғы, жұмысы бірнеше ДК-лерді, яғни физикалиқ сегменттерді біріктіреді.

Желіні құру үшін концентраторлардан бастап орталық түйіннің қызметін атқаратын күрделі кұрылымдар және әртүрлі стандарттар қолданылады (Etherent, Fast Etherent, Gigabit Etherent, FDDI). Стектік, өсіруші концентраторлар желіні біртіндеп ұзартуға мүмкіндік береді. Олар бір біріне кабельдер арқылы қосылады да бір концентратор сияқты жұмыс істейді.

Олар бір желілік сегменттің аймағын колдай отырып, өздеріне қосылған қолданушыларға бір жіберу жолағын ұсынады. Порттарды кірістіруді пайдаланатын концентратор немесе сегментелінген концентраторлар қолдаушыларға концентратордың ішкі төрт сегментінің бірін ұсыну арқылы проблемаларды шешеді (SuperStack II PS Hub). Мұндай үрді жіберу жолағын колданушылар арасында дұрыс бөлуге және желіге түсетін ауырлықты теңдендіруге жол ашады.

Қосжылдамдықты концентраторлар (dual speed) желілік сегметтерді ортақ пайдаланатып казіргі заманғы желілерде қолданылып жүр. Олар бар арналарды Etherent 10 Мбит/с қолдай отырып, жаңадан пайда болған арналарды (Fast Etherent 100 Мбит/с) түсінеді және конфигурацияны қолдан икемдемей-ақ олардың қосылу жылдамдығын автоматты түрде қабылдайды. Бұл, мысалы, Etherent-тен Fast Etherent-ке өткен кезде қосылыстарды жаңалауды жеңілдетеді.

Сонымен қатар, концентраторлар кабельдерді қосқан кезде конфигурацияларды өзгерту, бұзылуларды табу, орталықтан басқару сияқты амалдарды орындауды жеңілдететін орталық нүктенің рөлін атқарады.