Инженерлік сызба

Ұсынылатын әдебиеттер 
1. 
Борисов Д.М.
Черчение.: Учебник для педагогических
2. 
Боголюбов С.К., Воинов А.В.
Черчение.: Учебник – 2-е изд., - 
М.: Машиностроение, 1981.- с. 303 с ил. 
3. 
Фролов 
С.А., 
Воинов 
А.В., 
Феоктистова 
Е.Д.
Машиностроительное черчение: Учебное пособие для втузов, 
- М.: Машиностроение, 1981. – 304 с., ил. 
4. 
Янковский К.А., Вышнепольский И.С.
Техническое черчение. 
Учебник для средних проф.тех. училищ. Изд. 4-е, перераб. И 
доп. М.: «Высш.шк.», 1976. 192 с., с ил. 
5.
Миронова Р.С., Миронов Б.Г.

Инженерная графика: Учебник 
6. 
Селивестров М.М.
Черчение: Учебник для немашиностроит. 
спец. тех. 2-е изд. – М.: Высш.шк., 1985.- 224 с., ил. 
7. 
Левицкий В.С.
Машиностроительное черчение: Учебник для 
вузов – М.: Высш. Шк., 1988. – 351 с., ил.
8. 
Бриллинг Н.С., Евсеев Ю.П.
Задания по черчению: Учеб. 
Пособие для техникумов. – 2-е изд., - М.: Стройиздат, 1984. – 
256 с., ил. 
9. 
Федоренко 
В.А., 
Шошин 
А.И.
Справочник 
по 
машиностроительному черчению. Л., 1978. 
10. 
Боголюбов С.К.
Задания по черчению. М., 1983. 
11. 
Миронова Р.С., Миронов Б.Г.
Сборник заданий для 
графических работ и упражнений по черчению. М., 19 
12.
Бахнов Ю.Н.
Сборник заданий по техническому черчению: 
Учебное пособие. 2-е изд.,- М.: Высш. Шк., 1984.- 159 с., ил. 

53 
1 қосымша 

54 
2 қосымша 

55 
2 қосымша 
(жалғасы) 
Әріптер мен сандардың өлшемдері 
(2.304-68 МЕСТ-ы бойынша) 
Қажетті өлшемдер 
Белгілену
і 
Өлшемде
р 
қатынасы 
Шрифт өлшеміне қарай 
әріптер мен сандардың 
өлшемдері 
(мм есебімен) 
2,5 
3,5 
5 
7 
10 14 
Бас әріптер мен 
сандар: 
әріптер мен сандар 
биіктігі.........................
... 
 
 
h 
- 
2.5 
3.5 
5 
7 
10 
14 
А, Ж, М, Ф, Ш, Щ, Ы, 
Ю әріптері мен 1 
санынан басқа әріптер 
мен сандардың 
ені........ 
 
 
b 
 
 
7
4
h 
1,4 
2 
2,
8 
4 
5,
7 
8 
Ж, Ф, Ш, Щ, Ы, Ю 
әріптерінің 
ені.............. 

b
1
 
 
7
6
h 
2.1 
3 
4,
3 
6 
8,
6 
12 
А, М, әріптерінің ені... 
 b
2 
7
5
 h 
1,8 
2,5 
3,
6 
5 
7 
10 
1 санының 
ені............... 
 b
3 
7
2
 h 
0,7 
1 
1,
4 
2 
2,
9 
4 
Кіші әріптер: 
б, в, д, р, у, ф 
әріптерінен басқа 
әріптердің 
биіктігі........ 
 
 
 
h
1 
 
 
 
7
5
 h 
- 
2.5 
3.
6 
5 
7 
10 
б, в, д, р, у, ф 
әріптерінің 
биіктігі....... 
 
h 
 
7
7
 h 
- 
3,5 
5 
7 
10 
14 
ж, м, т, ф, ш, щ, ы, ю 
әріптерінен басқа 
әріптердің 
ені................ 
 
 
b
4 
 
 
7
3
 h 
- 
1.5 
2.
1 
3 
4.
3 
6 
ж, т, ф, ш, щ, ы, ю 
әріптерінің
ені.............. 
 
b
5
 
 
7
5
 h 
- 
2,5 
3,
6 
5 
7 
10 
м әрібінің 
b
6
 
7
4
h 
- 
2 
2,
4 
5,
8 

56 
ені.................
8 
7 
Әріптер мен сандар 
сызықтарының 
қалыңдығы...................
. 
 
 
S 
- 
0,2
5 
0,3
5 
0,
5 
0,
7 
1 
2 
Әріптер мен 
сандардың 
арақашықтығы............
.. 
 
а 
- 
0,5 
0,7 
1 
1,
4 
2 
2,
5 

57 
3 қосымша 
Машина жасауда жиі қолданылатын материалдар 
қимасының графикалық белгіленуі
(2.306-68 МЕСТ-нан алынған) 
Материал 
Белгіленуі 
Металдар мен қатты құймалар 
Металл емес материалдар, соның ішінде 
талшықты бірқалыпты құймалар және 
тығыздалған плиталар 
Ағаш 
а) талшықтарға көлденең 
б) талшықтарды бойлай 
Фанера 
Әйнек және басқа мөлдір материалдар 
Сұйықтықтар 
Ескерту. Ағаш пен фанераның белгіленуі (орталық сызығынан басқа) 
қолмен орындалады. 

58 
4 қосымша 
Сапасы жағынан қарапайым көміртекті болат маркісінің
шамамен қолданылуы 
(380-71 МЕСТ бойынша шығарылған) 
Болат маркасы 
Бұйым түрі 
Ст 1 
Ст 2 
Тойтарма шегелер, шплинттер 
Ст 3 
Болттар, гайкалар, шайбалар 
Ст 4 
Қармақ, кронштейн, қақпақтар 
Ст 5 
Ст 6 
Корпустар, тяга, рычаг, ось, маховиктер және т.б. 
Ескерту: 
1. Болат маркілерінің белгіленуіндегі сандар көміртек
мөлшерінің орта шамамен 0,1 пайыз екендігін көрсетеді. 
2. Шартты белгілену үлгісі: 
Ст. 3 МЕСТ 380-71
Сапалы конструкциялық көміртекті болат маркісінің
шамамен қолданылуы 
(1050-74 МЕСТ бойынша шығарылған) 
Болат маркасы 
Бұйым түрі 
0,5 
10 
Штампыланған және иілген тетікбөлшектер 
15, 20, 25, 
30 
Болттар, гайкалар, шпилька, муфта, поршень, ось, 
білік, саусақ және т.б. 
35, 40, 45,
50, 55 және б. 
Коленвалдар, тісті дөңгелектер, цептік 
берілістердегі жұлдызшалар, шток, червяктар және 
т.б. 
60Г 
65Г 
Жоғары серпімділікті қажет ететін тетікбөлшектер 
(серіппе және т.б.) 
Ескерту: 
1. Болат маркілерінің белгіленуіндегі екі орынды сандар 
көміртек мөлшерінің орта шамамен 0,01 пайыз екендігін, ал «Г» әрпі 
құрамында
марганецтің бар екендігін көрсетеді. 
2. Шартты белгілену үлгісі: 
Сталь 45 МЕСТ 1050-74
Сталь 65Г МЕСТ 1050-74

59 
Балқытылған алюминий маркілерінің қолданылуы 
(2685-75 МЕСТ, 21631-76 МЕСТ, 4784-74 МЕСТ
бойынша шығарылған) 
Құйма маркілері 
Бұйым түрі 
2685-75 МЕСТ 
АЛ1 
АЛ2 
АЛ3 
...... 
АЛ7 
АЛ8 
Әртүрлі пішіндегі 
тетікбөлшектерді құю 
4784-74 МЕСТ 
АК4 
АК6 
АД1 
Д12 
Әртүрлі пішінде иілген және 
штампланған тетікбөлшектер 
21631-76 МЕСТ 
А7 
АД1 
Д12 
Д16Б 
Штампланған тетікбөлшектер 
Ескерту: 
1. Балқытылған алюминий маркілері белгіленуіндегі «Л» әрпі 
оның құюға арналған екендігін; «К» әрпі алюминий құймасын иіуге және 
штамплауға болады;
«Д» әрпі алюминий мен оның құймалары деформацияланады дегенді 
білдіреді.
Сандар құйманың шартты түрдегі нөмірі. 
2. Шартты белгілену үлгісі: 
АЛ3 МЕСТ 2685-75 
АК6 МЕСТ 4784-74
Металл емес материалдардың (полимерлер) қолданылуы 
Материал атауы мен 
маркісі 
МЕСТ немесе 
техникалық 
шарттылықтар 
Бұйым түрлері 
Полиэтилен: 
20306, 21006 
МЕСТ 
16338-77 
Клапан, золотник 
Полиуретан: 
ПУ-1 
ТУ
МХП/215-52 
Тегіршік, насос тетікбөлшектері, 
тығыздауыш, дыбыс және жылу 
изоляциялау қондырғылары 
Винипласт: 
ВН, ВП, ВНЭ 
МЕСТ 
9639-71 
Түтікшелер, кран және вентиль 
корпустары 
Фторпласт: 
4Д 
МЕСТ 
14906-77 
Жең, 
прокладка, 
подшипник 
вкладыштері 
Полистирол 
Д, Т 
МЕСТ 
20282-74 
Маховиктер, 
кнопка, 
қақпақ, 
втулка 

60 
Көлемі 3,75. Таралымы 100 дана. Офсет қағазы. 
Тапсырыс № 
99.

 
 
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік 
университетінің баспа орталығы. 
Орал қаласы, Сарайшық көшесі, 34.