нарық, сенің қамыңды жеп, қамқорлық жасаймыз. Тамақпен және бас- панамен, біліммен, ем-доммен, жүмыспен және жұмыссыздыққа төле- нетін жәрдемақымен қамтамасыз етеміз. Зейнетақы мен сақтандыру пұлын төлейміз, сені қорғаймыз». Романтикалық әдебиет индивидуумды мемлекет пен нарыққа қар- сы күресуші кейпінде көп бейнелейді, бірақ бұл - өтірік. Мемлекет пен нар ы қ- индивидуумның әкесі мен шешесі, ол тек солардың арқасында 309
ТӨРТІНШІ БӨЛІМ ғана тіршілік етеді. Нарық бізге жүмыс, сақтандыру пұлы мен зейнета- қы береді. Мамандық алу үшін оқу керек болса, мемлекеттік колледж- дер мен түрлі институттардың есігі ашық тұрады. Өз ісімізді ашқымыз келсе, банк несие бермекші. Үй салсақ - мердігер табылады, ал банк ипотека ресімдейді, оның үстіне, көбінесе мемлекет кепіл болады тіп- ті қүрылыс жүргізуге көмектесіп, қаржы бөледі. Зорлық-зомбылықтан бізді полиция қорғайды. Ауыр сырқатқа шалдыққан кезде әлеуметтік сақтандыру мекемесі іске кіріседі. Мүгедектер үшін нарық кеңістігінен әлдебір күтушіні - мүлде бейтаныс, алыстағы елдердің бірінен келген біреуді табуға болады, ол туған баласынан бетер бағып-қағады. Әб- ден шау тартқан кезде адамдар өмірін жанға жайлы қарттар үйінде өткізеді. Салық инспекциясы әр адамға индивидуум ретінде қарайды, көршіңіздің салығын сізден өндірмейді. Сот та әркімді жеке тұлға қал- пында көреді, ата-анаңыздың бүрыс қылығы үшін сізді жазаламайды. Қазіргі кезде еркектер ғана емес, әйелдер де, балалар да жеке түлға. Тарихтың біраз бөлігінде әйел отбасының немесе қауымның меншігі болды. Қазіргі замандағы мемлекеттер, керісінше, әйелді от- басы мен қауымға қандай бір тәуелділіктен тысқары азаматтық және
