әрекет етеді. Адамның рухы тілек-қалаудан арылса, оны құдайлардың ешқайсысы бақытсыз қыла алмайды, керісінше, жан-дүниесіне тілек еніп кеткендерді ғаламның бүкіл құдайы жұмылса да, азап пен мехнат- тан құтқарып қала алмасы белгілі дейді. Алайда политеизм әсерінен қүтыла алмаған монотеисшілдік дін сияқты «табиғат заңының» көне діні де құдайлар культін сақтап қалды. Буддизм құдайлардың бар екенін мойындап, оларға жаңбыр мен жеңіс сыйлау қабілетін дарытты. Бұл ілім адамның асқақ мақсаты ретінде
А Д А М З А ТТЫ Б ІР ІК ТІР У азаптан аққұла құтылып, экономикалық игілік пен саяси билік сияқты өткінші нәрселер төңірегінен оңтайлы шешім іздемеуге кеңес береді. Сайте тұра, буддистердің 99,9%-ы нирванаға жете алмайды, тіпті оған болашақта дүниеге қайта келгенде жетуге үміт артқанымен, қазіргі өмір сәттерін пендеуи істерге сарп етеді. Соған сәйкес олар көбінесе әртүрлі - Үндістанда үнділердің, Тибетте бондардың, Жапонияда син- тоиттік құдайларға табынуға мәжбүр болады. Оның үстіне, уақыт өте келе буддалық секталар буддалар мен бодхиствалар пантеондарын жасады. Бұл адамдар да, адами емес болмыс өкілдері де азап қыспағынан азаттық ала білді. Бірақ осы ар- тықшылықтан жанашырлықпен бас тартып, тауқыметтің тұйық шең- берінен шыға алмай, шыр айналған сансыз сорлыларға жәрдемдесе берді. Буддистер құдайларға емес, тап осындай жаны жарқын, жара- тылысы нұрлы тіршілік иелеріне тағзым етіп, нирванаға ғана емес, сондай-ақ барлық пендеуи істе жетістіктерге жетуге жәрдемдесулерін сұрайды. Осылайша буддистер мен бодхиствалар Шығыс Азияның әр- түрлі аймағында жаңбыр жаудырып, індетті тойтарды, соғыста жеңіп шығуға көмектесті. Өтеуіне мінәжат етуді, гүл шоғы мен хош иісті бұ-
