А Д А М З А ТТ Ы Б ІР ІК Т ІР У Кейбір оқырмандарға мұндай пікір, бәлкім, тым ерсі көрінер. Қа- ласаңыз, коммунизмді дін емес, идеология дей беріңіз, бұдан келіп- кететін ештеңе жоқ. Құдайға ұмтылатын дінге, табиғи заңдарды негізге алатын құдайсыз идеологияға назар аударайық. Жүйелілікті сақтау үшін біз буддизмнің, даоцизм мен стоикшіл секталарды дінге емес, идеологияға жатқызуға мәжбүр боламыз. Керісінше, құдайларға сену бүгінгі идеологияларда сақталғанын, солардың кейбірінің, әсіресе ли- берализмнің ондай наным-сенімсіз мәні жоғын атап өтеміз. * * *
Қазіргі діндердің барлығының тарихын көктей шолу бір тараудың аясына сыймас еді. Осынау нанымдар арасына айқын шек қойып, шеп белгілеу де оңай шаруа емес. Олар монотеизм мен заманауи буддизм сияқты соншалық синкретті ілімдер. Буддистер үнді құдайына табынып, ал монотеисшіл адам шайтанның бар екеніне сенетіні сияқты қазіргі америкалық та бойына ұлтшылдық сезімді (айрықша тарихи миссия- сы бар америка ұлтының бар екеніне сену), еркін нарық жақтаушысын (ашық бәсеке мен эгоистік мүдде қоғамдық өркендеуге игі түрде ықпал ететініне сену) және либералды гуманисті: (Жаратушы Ие адамдар- дың барлығына ажырамайтын құқықтар бергеніне сену) ұтымды түрде ұштастырып, ұялата білген. Үлтшылдық туралы 18-тарауда айтамыз; бүгінгі діндердің ең үздігі - капитализмге 16-тарауды тұтастай арнап, осы кредоның негізгі жай-ахуалын, рәсім-жоралғыларын талдаймыз. Ал осы тарауда мен тек гуманистік діндерге ғана тоқталамын. Теисшіл діндер құдайларға табынуға ден қояды. Гуманистік діндер адамды, дәлірегі, Homo sapiens-ті ардақ тұтады. Гуманист адам Homo
