сіз биологиялық теорияның жалғасы деп жариялады) мен коммунис- тер (Маркс пен Лениннің экономикалық жаңалықтарының абсолюттігі мен дәлелдігін айтты) қолданды. ә) Ғылымды жайына қалдырып, гылыми емес абсолюттік ақи- қатпөн өмір сүру. Адамның ерекше мәртебесі мен құқықтарына сөзсіз сенетін либералдық гуманизмнің мұндай стратегиясы - Homo sapiens туралы ғылымға да қатысы шамалы ілім. Бірақ бұған таңдануға бола ма? Зерттеулерді қаржыландырып және ақтап алу үшін ғылым да діни жене идеологиялық сенімдерге сү- йенуге тиіс. Бұрынғылардың бәрімен салыстырғанда, жаңа заманғы мәдениет қараңғылығын өзге мәдениеттерге қарағанда көбірек мойындады. Қазіргі әлеуметтік салтты сақтап тұрған елеулі факторлардың бірі - технологиядағы және ғылыми-зерттеу әдістеріндегі діни сенімге ұқсас түсініктердің өрістеуі. Кейде мұндай сенім түрі абсолютті ақиқаттар ді- нінің орнын алмастырады. 221
Т Ө Р Т ІН Ш І БӨЛІМ Ғ ылыми догма Ж аңа заман ғылымында догмалар жоқ. Бірақ эмпирикалық (сезім органдарының, ең болмағанда, біреуімен қабылданатын) деректерді жинауға, математикалық құралдардың көмегімен талдап, байланыс- тыруға нұсқайтын әдістердің жалпы жиынтығы бар. Санғасырлық тарихында адамдар эмпирикалық бақылауларды тіркеп отырды, бірақ олардың құндылығы жоғары болған жоқ, өйткені адамдар өздеріне шын мәнінде керек білім Исадан, Буддадан, Конфу ций мен Мұхаммедтен келді деп сенді. Ғасыр өткен сайын білім алудың маңызды тәсілі - бар дәстүрді оқып-зерттеп, орындап отыру деп есеп- теді. Барлық жауапты білсек, жаңасын зерттеуге аса қымбат ресурс- тарды жұмсап керегі не? Жаңа замандағы мәдениет көптеген сұраққа
