арпа сияқты дақылдардан алады. Соңғы 2000 жылдың ағымында ма-
саттана еске аларлықтай бірде-бір өсімдікті өсіріп немесе жануарды
74
А ГР А Р Л Ы Қ РЕВО ЛЮ Ц ИЯ
қолға үйрете алмадық. Миды аңшылар мөн терімшілерден мирас қыл-
сақ, қоректік негізді ежелгі егіншілерден мұраладық.
Бұрындары «Әлемнің шартарабына егіншілікТаяу Шығыстағы бір
ғана орталықтан таралады» деп есептеді. Қазіргі ғалымдар көптеген
өңірде ауыл шаруашылығы дербес түрдө пайда болғанын, ол - Таяу
Шығыстағы аграрлық революция экспортының нәтижесі емес екенін
дәлелдейді. Таяу Шығыстағы бидай мен көкбұршақ дақылы туралы
түк білместен, Орталық Амөрикада жүгөрі мен атбұрш ақеге бастады.
Ал Мексика мен Леванттың жетістіктері жайынан бейхабар Оңтүстік
Америкадағылар да картоп егіп, ламаны қолға үйретті. Қытайда аг-
рарлық рөволюцияның көсемдері күрішті, тарыны өсіріп, шошқаны
қолға үйретсе, Американың алғашқы фермерлері жеуге жарамды
тамыр жөмістөрді іздеу мен жер қазудан жалығып, асқабақ өсіруге
кірісті. Ж аңа Гвинеяда «тәтті төңкеріс» бұрқ ете қалды да, банан мен
қант қамысы жайқалды, ал Батыс Америкада адамзат бұл мезгілде
Африка күріші мен тарысының, ақжүгерісі мен бидайының соны мүм-
кіндіктеріне жол ашып жатты. Кейінірек осынау өңірлерден егіншілік
алысқа ұзап, өрісін кеңейте түсті. Б.з. бірінші ғасырында алуан пішін-
дегі ауыл шаруашылығын Жер шары тұрғындарының түгелге жуығы
игеріп үлгерді.
Аграрлық ревоюция неліктен Австралияда, Оңтүстік Африкада,
Аляскада емес, Таяу Шығыста, Қытай мен Орталық Америкада өрбі-
ді? Жауабы қарапайым: өсімдіктер мен жануарлардың көпшілігін қолға
үйрету мүмкін емес. Sapiens-тер өздері қалаған жерқұлақты жерден
Достарыңызбен бөлісу: |
