мен Жаңа Каледонияға жеткен кезде жойылды. Олар баларасының, жәндіктердің, ұлулар мен басқа да жергілікті тіршілік иелерінің қырылуы- на тікелей әрі жанама түрде себепкер болды. Біртіндеп осынау қырып- жою толқыны жер бетінен Самоа мен Тонганың (б.з.д. 1200 жыл), Маркиз аралдарының (б.з. I ғасыры), Пасха жене Кука мен Гавайи аралдарының (б.з. 500 жылы), ақырында, Жаңа Зеландияның (б.з. 1200 жылдары) ға- жайып фаунасын шая отырып, Шығысқа, Оңтүстік пен Солтүстікке, Ты- нық мұхиттың қақ ортасына қарай лықсыды. 71
Б ІР ІН Ш І БӨЛІМ Мүндай апаттар іс жүзінде Атлант, Үнді және Солтүстік Мүзды мү- хиттарының, сондай-ақ Жерорта теңізінің мыңдаған аралдарының әр- қайсысында болды. Ең шағын аралдардан археологтар ұрпақтан-ұрпақ- қа жалғасып, сонда тіршілік еткен, бірақ адам баласы келген кезде құрып кеткен құстардың, үлулар мен жәндіктердің белгілерін тапты. Қазіргі ке- зеңге дейін адам назарынан қағыс қалған аздаған алыс аралдар ғана өз фаунасын сақтай алды. Соның бір мысалы - адам XIX ғасырда ғана қоныстанған Галапагос аралдары. Онда алып тасбақа түріндегі ерек жа- нуар бар: олар да дипротодондар сияқты адамдардан қорықпайды. Жаһандық қырып-жоюдың аңшылар мен терімшілер қоныстануы- на тұстас келген бірінші толқынын, сондай-ақ егіншілер қоныстануына сәйкесетін екінші толқынын да зерделей келе, индустрияландыру нәти- жесінде көз алдымызда көтерілген үшінші толқынның келешегін жақсы түсінеміз. «Ата-бабаларымыз табиғатпен үйлесімді келісіммен өмір сү- ріп еді-міс» деген бойкүйез өксікке сенбеңіздер. Қайдағы келісім - барып тұрған кереғарлық. Индустриялық революция басталғанға дейін адам жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлерінің қырылып-жойылуына
