А ГРА РЛЫ Қ РЕВОЛЮ ЦИЯ
шілерді қамтыды. Б.з.д. 2250 жылдар шамасында ¥лы Саргон алғашқы
империяның - Аккадтың негізін қалады. Бұл миллионнан аса адамы
бар мемлекет өді, тұрақты армиясы 5400 солдаттан қүралды. Б.з.д.
1000-500 жылдар аралығында нағыз империялар: кейінгі Ассирия,
Бабыл, Парсы мемлекеттері қурылды. Бұлардың енді миллиондаған
салық төлеушілері мен он мыңдаған әскері болды.
Б.з.д. 221 жылы Цинь әулеті Қытайды біріктірсе, Рим сол жылдар
шамасында Жерорта теңізі жағалауларын бағындырды. Циньнің 40
миллион салық төлеушісі, жүздеген мың шеріктен құралған тұрақты
армия мен 100 мыңнан аса шенеунігі бар күрделі бюрократиялық
жүйені асырады. Өзінің жарқырай көтерілген жалаулы жылдарында
Рим империясы 100 миллионнан аса азаматтан салық жинап, осы
кіріс есебінен 250-500 мың сарбаздан құралған тұрақты армияны,
бір жарым ғасыр бойы пайдаланған жол құрылысын, әлі кунге дейін
көріністер қойылатын театр салу ісін қаржыландырды.
16. Хаммурапи заңдары жинақталып жазылған сынтас. Шамамен б.з.д. 1776 жылдар.
Перғауындар Мысыры мен Рим империясындағы «буқаралық ын-
тымақтастық желісі» кемшіліктен қуралақан, мінсіз орта деу - алаң-
ғасарлық болар еді. «Ынтымақтастық» әдемі сөз, бірақ ол ерікті, көбі-
несе тең қуқылы бола қойған жоқ. Дәйім де мұндай «ынтымақтастық
7-728
97
EKIHLUI Б Ө Л ІМ
желілері» езгіге түсіріп, қанауға қызмет етті. Жыл бойғы ауыр еңбегінің
жемісін империялық салық шенеунігі қалай тартып әкеткеніне жалтақ-
тай қарап, егіншілер өздерінің аса қымбат азық қорын осы желілерге
төледі. Римнің даңқты амфитеатрлары, Колизейді құлдардың күшімен
салды. Ал ол орындарда басқа қүлдар кескілескен гладиаторлық шай-
қастарға шығып, еріккен римдіктердің көңілін көтерді. Сайып келгенде,
түрмелер мен концентрациялық лагерьлер де ынтымақтастықтың же-
місі, олар бір-бірін танымайтын мыңдаған адам қандай да бір жолмен
өз іс-әрекетін үйлестірудің қыбын тапқан кезде іске қосылды.
Достарыңызбен бөлісу: 
