Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 188,63 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 84 Сырымның жауабы
- 85 Шеңберді бұза көрме
- 86 Мемлекеттік өнер мұражайы
| 131 сөз, Газет материалдарынан.
№83 Омбыдағы ұлағатты кезең 1847 жылы Құсмұрындағы Шыңғыс аштырған әйгілі қазақ мектебін үздік бітірген болашақ ұлы ғалым, қазақтың тұңғыш демократы 12 жасында Омбы қаласына аттанады. Қызыгы мен қиындыгы мол Шоқан өмірінің аса жемісті жылдары сол кездегі Батыс Сібірдің үлкен мәдени орталығы Омбыда өтеді. Иә, осынау әйгілі қара шаңырақта Шоқанға дейін қазақтың талай зиялы кісілері білім алған. Шоқан корпусқа оқуға келгенде бір ауыз орыс тілін білмейтін еді, бірақ суретті жақсы салатын. Демек, оның дайындығы өте күшті болған. Шоқанның зеректігі әуелгі күннен-ақ біліне бастаған. Көп ұзамай ол оқу үлгерімі жағынан орыс оқушыларының алдына шығады. Шоқанның аса жоғары дәрежедегі адамдардан ерекше тәлім-тәрбие алуы тек ұлы ғалым ғана емес, қазақ халқының алғашқы суретшісі болып шығуына да көп әсер етті. Шоқанға дарынды, білгір, жалынды оқытушылар сабақ берген. Осындай оқытушылардың қыруар еңбегінің арқасында Шоқан сынды қазақтың ардақты ұлы, қоғам қайраткері, ұлы ғалымы, яғни тұңғыш ғалымы, демократы тарих сахнасына шықты. 139 сөз, С.Өтенияз. №84 Сырымның жауабы Сырым батыр елден сырғып, біраз уақыт Хиуа хандығында жүреді. Бір той үстінде мақтанған Хиуа ханы Сырымға: -Қазақта ас-мас, жігіт-мігіт деген жалғама сөздер көп көрінеді, солардың мәнісі неде? - деп сұрайды. -Сұрауыңызға тойдан кейін жауап берейін,-дейді Сырым батыр. Тойда Сырымның аты бәйгеден келеді. Жолдасы балуан күресіңде жығып, бәйге алады. Тойдың ойын- қызығы бітіп, жұрт тарқар алдында Сырым ханның сұрауына былай деп жауап береді: -Бізде той жасағанда жұртқа қой сойып-құйрық, жылқы сойып-қазы тартады. Сусынға қымыз береді. Соны “ас” дейді. Ал мынадай тастабаққа салып тартқан шөп- шалам мен сусынға берген шайды “мас” дейді. Сәйгүлікті сынайтын жарыста озып келген жүйрікті “ат” дейді, артында қалған тұғырды “мат” дейді. Алқа топтың алдында палуанға түсіп, алып ұрған ерді “жігіт” дейді. Жер қауып жығылган еркекті “мігіт” дейді. Қазақтың “ас-мас”, “ат- мат”, “жігіт-мігіг” дейтін жалғас сездерінің мағынасы осы, хан. 133 сөз, Журналдан. Жаугершілік: уақыт екен. Ат тұяғынан жер солқылдап, қылыштың жүзінен қан тамады. Сұр жебелі найзасын төндіре ұстаған сарбаздар телегей-теңіз кетіп жатады. Сонда осы нөпір тастаған калың шаңның арасында ештеңені елең қылмай, құмды сызып, шеңбер жасап бір адам отырыпты. Әлем-тапырық дүниеден сескенбей, жайбарақат отырған әлгі адамды көріп, жаудың бір сарбазы жетіп келеді. Ұмтыла төніп: -Әй, не істеп отырған бейбақсың?-деп ақырады. Сонда әлгі адам отырған қалпын бұзбай: -Шеңберді бұза көрме!-дейді сарбазға. Сарбаз оған кекесін пішінмен күліп: -Сол да сөз бе екен? Сен сусып тұрған құмға, бос топыраққа жазып отырған жоқсың ба, - дейді ат ойнатып. Кешіріңіз, сарбаз, дана сөз құмға жазылса да өшпейді, ақымақ сөз тасқа жазылса да өмір сүрмейді,-деген екен. Сөзден ұтылған даңғой сарбаз ғалымды қылышпен шауып өлтіреді. Бірақ оның құмға жазған даналығын ешкім өлтіре алмайды. Ертедегі Грецияда біздің жыл санауымызға дейінгі 287- 332 жылдары жасаған ұлы математик Архимед жөнінде осындай бір өшпес аңыз бар. 144 сөз, Газет материалдарыдан. Әбілхан Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы-көркемөнер орталықтарының бірі. Мұражай 1976 жылы Қазақтың мемлекеттік көркемсурет галереясы мен Республикалық қолөнері мұражайының жинақталуы негізінде құрылды. Оған 1984 жылы Әбілхан Қастеев есімі берілген. Мемлекеттік көркемсурет галереясының тарихы 1930 жылдардан басталады. Осы жылдары республикамызда алғашқы жылжымалы көрмелер болып тұратын. Ал, 1933 жылы Қазақстан Суретшілер одағы құрылды. Енді суретшілер шығармаларын жинақтайтын, зерттейтін, уағыздайтын мекеме құру алдында тұрған міндеттердің біріне айналды. Сөйтіп, 1935 жылы 23 қыркүйекте Қазақстан мемлекеттік көркемсурет галереясын құру жөнінде үкімет қаулысы шықты. Ол алғашқы кезде ұлттық мәдени институт құрамына кірді. 1936 жылы Мәскеудегі Третъяков атындағы галереядан, Шығыс мәдениеті мұражайынан, Мемлекеттік орыс мұражайынан екі жүзге тарта бейнелеу өнері шығармалары түсті. Қазақстан халқын Еуропа мәдениетімен таныстыруға мүмкіндік туды. 1937 жылы галерея өз есігін көпшілік көрерменге алғаш рет ашты. Мұражайда он төрт зал, 250 орындық мәжіліс залы, сақтау орны бар. Мұражай жанында кітапхана, бейнелеу өнері тарихының халық университеті жұмыс істейді. жүктеу/скачать 188,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|