Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 53 Еділ патша
- 55 Сұлтан аз-Захир Бейбарыс
| 108 сөз, Газеттен.
Қазақ сөз қадірін өз қадірім деп білген халық. Кеңдігін де, елдігін де, кемеңгерлігі мен көсемдігін сөзге сыйғызған жұрт. Оның тарихы да, тағдыры да, тәлімі мен тәрбиесі де, даналығы мен көңілі де сол сөзде жатыр. Қазақ тарихында сөздің орны ерекше. Бітпес даудың, бәтуәсіз шудың кесімі де, шешімі де сөз болған. Тұла бойдың тылсым сырын сыртқа жаяр, лып еткен сезім, терең ақыл, кемел ой, арман-мұрат, мұң мен сыр - бәрі сыйған сиқыр сөздід бағасын біреу білсе, қазақтай-ақ білсін. Оның рухы, жан құпиясы төзім-сезімі сөз құдіретімен тұтас, туыс. Сондықтан да ол үшін сөзден өткен күш, құдірет жоқ. Тоқтам жоқ. Қазақ - “ат-сүрінгенше” ақыл тапқан, ұшқыр ойды қастерлеген, ғасырлар бойы сөз мұрасын қорғаштап, сөз асылын жоғалтпай келген, ардақтысы да, аяулысы да сөз болған халық. 122 сөз, Газеттен. №52 Ән Абай жайлаудағы ең әнші, өнерлі жастарды жиып әкеп, соларға бар пейілін беріп отыр. Осындай ойын-сауық жиынның ортасында ең қадірлі бір топ қонақ бар. Бұлар - қазір төрдің тап ортасында, жағалай көрпе үстінде ақ жастықтарды шынтақтаған сал-серілер. Солардың ішіндегі ең көрнектісі және бар жиынға қадірлі, сүйіктісі -мынау қос ішекті домбыраны безілдетіл отырған орта бойлы, қызғылт жүзді, кең, ақ маңдайлы, нұрлы жігіт еді. Ол -Арқаға аты шыққан, бүкіл елді асыл саз, әсем әнімен ұйытқан Біржан сал. Өзі ақын, өзі әнші, өзі сері Біржан. Үстінде қара мақпал, кең, жеңіл шапаны бар. Омырауы ағытылған, ақ көйлектің сыртынан киген сарғылт түсті, қытайы жібек қамзолы бар. Оқалы тақиясының жібек шоғы ырғала түседі. Оның құйқылжыған әнін жасы мен кәрісі бар қалың жиын қыбыр етпей ұйып, мүлгіп тындап отыр. 122 сөз, М.Әуезов. №53 Еділ патша Еділ-ғұн көсемі, император әрі ұлы қолбасшы. Германия мен Скандинавия тарихында Этцель, славяндарда Атыл есімімен белгілі. Венгрлер оны бабамыз деп есептейді. Атилланың аталары билік еткен ғүн тайпаларының Батысқа жорығы халықтардың ұлы қоныс аударуының басталуына түрткі болды. Қазақтардың жадында Еділ патша деген атпен сақталған Атилла еуропалық Ғүн империясының тағына 434 жылы отырды. Еділ патша аталары ұстанған жолға адал болып, олардың саясатын жалғастырды, жеңістерін баянды етті. Атилла шайқастарының тарихы оның аса дарыңды қолбасшы болғандығын танытады. 443 және 447-448 жылдары Атилла әскері қуатты Шығыс Рим империясына жорық жасап, оны тізе бүктірді. Атилланың үлгісі жалпыадамзаттық өркениетті отырықшы халықтар ғана емес, Орталық Азияның көшпенділері де жасағанын айқын көрсетеді. Еділ патшаның кезінде Ғүн империясы өз дамуының жоғарғы сатысына жетті. Бұл империя Еуропаны Рим үстемдігінен азат етті, құл иеленушіліктің жойылуына әсер етті. Атилланың билігі тұсында ғүндарда әскери демократиялық құрылыс нығайды. Айбынды ғұн көсемі 451 жылы қайтыс болды. Еділ патша Еуразияның көптеген халықтарының фольклоры мен жазба әдебиетінің кейіпкері болып мәңгілікке сақталып қалды. 150 сөз, Т.Жұртбаев. №54 Абылай ХҮІІІ ғасырдың бірінші он жылдығы қазақ елінің еңсесін басқан мезгіл еді. Жоңғарлар, қалмақтар қазақтарды жан-жақтан аш қасқырша талады. Мал мен дүниесін тонап, ерін құлдыққа, әйелін күндікке айдап әкете берді. Бір жағынан қалжырап, қажыған елді қақаған қыс, қаһарлы жұт, аждаһадай аштық та ентелеп, шетінен кеміре бастады. Дәл осы заманда Абылай сұлтанның аты шыға бастайды. Бастапқыда қатардағы жауынгер, бара-бара ер жүректілігімен, айлакерлігімен көзге түскен Абылай ел аузында сөз болып тарай береді. Айқастардағы оның тәсілшілдігі мен тереңнен ойлайтындығы жаңадан бір қайраткердің өсіп келе жатқанын дәлелдей түседі. Халқы Абылайды пір тұтты. Ақ киізге отырғызып, хан сайлады. Оның даналығын, ер жүректілігін айтып тауыса алмады. Үстіндегі шапанын жыртып, ырым ретінде талап әкетеді. Қазақта Абылай секілді шексіз билікті қолында ұстаған хан болмаған. 124 сөз, Ш.Уәлиханов. №55 Сұлтан аз-Захир Бейбарыс Бейбарыс 1223 жылы монғолдар ойрандаған Дешті Қыпшақ даласында дүниеге келген. Жетім қалған жас баланы өзге тұтқындармен бірге Мысырдың сол кездегі сұлтаны сатып алады. Жас батыр әуелі Сириядағы әскери мектепте оқиды. Әл-Мансұр деген жерде болған алғашқы шайқаста-ақ ерлігімен көзге түседі. Кейін Бейбарыс Мысырды қорғап, әскср ішіндс темірдей тәртіп орнатады. Бейбарыстың тұсында Мысырдың егін шаруашылығы дамыды, қалалар ірі-ірі сауда орталығына айналды. Бейбарыс сұлтан ойлы да, кемеңгер мемлекет қайраткері, батыр да жігерлі қолбасшы болды. Көп ұзамай оның есімі аңызға айналды. Ол қарапайым киініп, түнгі қаланы аралап кетеді екен. Халық өмірімен осылай жақын танысып, елге көмек берген. Бейбарыс заманында өмір сүрген тарихшы Вилгельм Трипольский: “Бейбарыс -жауынгерлігі жағынан Юлий Цезарьмен терезесі тең тұратын қаһарман” деп баға берген. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|