Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған физика пәні бойынша жаттығулар жинағы

1. 
   Пешті жаға бастағанда неліктен бөлмедегі ауа температурасы кетеді ?
   

2. 
   Дианстрлері де, биіктіктері де, бірдей кірпіштен немесе металдан жасалған мұржалардың қайсысы отты жақсы тартады ? СУРЕТ
   

3. Жаздыгүні қалың орман ішінде күндіз жерге қарағанда ағаштар арасында ауа жылырақ, ал түнде ауа жер бетінде жылы болады. Себебі неде?

1. 
   Орман ішінде күндіз ауаның жылы болуы қалың ағаш ауа ағынының ауасына кері ықпал жасайды. Конвекция процесі баяу жүреді.
   
2. 
   Түн мезгілінде ашық жер бетінде ауаның жылы болуы күнімен жер бетінің күн сәулесін сіңіру арқылы жинаған жылуы түн мезгілінде жерден жоғары көтеріледі. Яғни жер өзінен жылу энергиясын бөледі.
   

1- кастролдегі зат тез суыйды. Себебі ыдыстағы зат мұз үстіне қойылған. Тікелей

жанасатын болғандықтан жылу кастролден мұзға беріледі.

2 – кастролде заттың жылуы – ауаға беріледі. Ауа жылуды нашар өткізеді. Одан – қақпаққа.

Қақпақтан мұзға беріледі. Сондықтан жылу 1 – қарағанда ұзақ сақталады.

5. Қатты, сұйық, газ тәріздес денелердің қайсысында конвекцияның жүруі мүмкін ?

Сұйық, газ тәріздес денелерде конвекция жүреді. Сондықтанда ыдыстағы сұйық пештен жылу алады, бөлме пештің берген жылуынан конвекция нәтижесінде жылыйды. Атмосферада ауа алмасуда газдағы конвекция нәтижесі.

6. Үтіктің ішкі жағынан сыртқы бетіне жылу қалай беріледі?

Қызған металл спиралдың қызуы жылу өткізгіштік арқылы сыртқа беріледі.

№ 4- жаттығу

1.Терезенің жазаланған әйнегі неге күн сәулесінің әсерінен қызбайды, ал кір, күйе әйнек неге жылынады?

а) Таза әйнекке түскен күн сәулесі аз мөлшерде жұмылып негізгі бөлігі өтіп кетеді. Бір

шамасы жағылады.

б) Кір, лас әйнекке түскен сәуленің көп бөлігі жұмылады. Жұмылған сәуленің энергиясы

есебінен шыны қызады.

2. Бір үтік 400⁰С-қа дейін, ал екіншісі -200⁰С-қа дейін қыздырылған. Олардың қайсысында сәуле шығару күштірек? Неліктен?

Дене неғұрлым көбірек қыздырылған болса, оның сәуле шығаруыда жоғары болады.

400⁰С-қа қыздырылған үтік сәулені мол шығарады.

3.Таза немесе күйе шәйнектердің қайсысында қайнаған су тез салқындайды?

Тәжрибелерден байқағанымыздай кір шәйнек сәулені көп сіңіретін болса, онда ол сәулені

де көп шығарады. Олай болса күйе шәйнектегі қайнаған су тез салқындайды.

4.Таза қармен салыстырғанда лас қар неге тез ериді?

Лас қар өзіне түскен күн сәулесінің мейлінше көп бөлігін жұтады да аз бөлігін

шағылыстырады. Ал, таза қар түскен күн сәулесінің көп бөлігін шағылыстырып, мейлінше

аз бөлігін өзіне сіңіреді (жұтады). Сондықтанда таза қар кеш ериді.

5.Күннен Жерге жылудың берілуі қандай тәсілдермен жүзеге асады?

Күн, Әлемдегі бірден-бір теңдесі жоқ жарық және энергия көзі. Табиғаттағы бар тіршілік

Күн энергиясына тәуелді. Ол, Күннен Жерге тек жарық сәулесі арқылы тасымалданады.

6.Шаң мен түтінге көмілген қала неге күн энергиясын аз қабылдайды?

Қала үстін көмкеріп тұрған шаң мен түтін күннен келетін сәулеге жолда тосқауыл болып

күн сәулесінің біршамасын өзіне сіңіреді. Сондықтан күннен келген сәуле толық жерге

жете алмай жолда тосылады. Лас қаланың күн энергиясын толық ала-алмауына бірден-бір

себепкер ол-шаң, түтін.

7.Қыстыгүні қандай аяқ киімде адамның аяғы тез тоңады: кең немесе бар аяқ киімде ме?

Тар аяқ киімде. Себебі тар аяқ киім аяқпен тығыз жанасуда болғандықтан жылу алмасу

тез жүреді. Кең аяқ киімде ауалы кеңістік бар. Ауа жылу алмасуды нашар өткізетіндіктен

аяқ тез тоңа қоймайды.

8.Жаздыгүні қандай көйлек киген дұрыс: ақ түсті немесе қара түсті?

Ақ түсті көйлек киген дұрыс. Ақ түс өзіне түскен күн сәулесінің біршамасын

кері шағылдырады. Өзіне сіңіретіні мейлінше аз мөлшері. Сондықтан ақ көйлек киген

кісі аса ыстықтамайды.

№ 5-жаттығу

1. Стакандағы суды 1 с-қа қыздыру үшін 200 кал қажет. Стакандағы судың 1/4 бөлігін 1 с-қа қыздыру үшін қанша жылу мөлшері қажет?

1 ст суға – 200 кал

2. Судың белгілі массасын 1 с-қа, одан соң 45 с-қа дейін қыздырады. Қай жағдайда жылу көп жұмсалады, қанша есе?

Екінші жағдайда жылу 45 есе көп жұмсалады.

3. Массалары және температуралары бірдей алюмиий және күміс қасықтарды қайнаған суға батырады. Бұл қасықтар судан бірдей жылу мөлшерін ала ма?

Ж: Алмайды. Себебі олардың табиғаты әртүрлі.

4. Массалары және ішіндегі судың температуралары бірдей екі ыдыстың ішіне қорғасын және қалайы шарын салды. Қалайы шар салынған ыдыстағы судың температурасы қорғасын шар салынған ыдыстағы суға қарағанда артығырақ көтеріледі, сонда шарлардың әрбіреуі ыдыс пен суға бірдей жылу мөлшерін бере ме?

Ж:Сураудың шартында қалайы шар салынған судың температурасы артығырақ көтерілді деп отыр. Олай болса қалайы шар су мен ыдысқа қорғасын шарға қарағанда жылу мөлшерін толырақ беретінін көреміз.

5. Күндіз көл бетіндегі мұз ериді. Мұз ерігенде бөлінетін жылу атмосферадағы ауаға бере ме әлде одан ала ма?

Ж: Көл бетіндегі мұз ерігенде атмосфералық ауадан жылу энергиясын алу нәтижесінде мұз ериді. Түн мезгілінде тоңып мұзға айналғанда өзінен энергия бөліп шығарудың нәтижесінде тоңады.

6. Қайнаған суға мыс, темір, алюминий шарлары батырылды. Содан кейін ысыған шарларды алып, бірдей мұз кесектерінің үстіне қояды. Қай шардың астындағы мұз көбірек ериді?

Ж: Алюминий шар астындағы мұз көбірек ериді.

7. Металл бөлшекті егеумен өңдесе қызады. Осы жағдайда металл бөлшекке белгілі мөлшерде жылу берілді деп айтуға бола ма?

Ж: Болмайды. Металл бөлшектің қызуына себепкер механикалық жұмыс. Бұнда ешқандай жылу алмасу болған жоқ.

8. Қай жағдайда энергия көп жұмсалады: Шойын ыдыстың өзін қыздырғанда ма әлде оған су құйып қыздырғанда ма? Шойын ыдыс пен оған құйылатын судың массалары тең?

Ж: Бірдей температураға көтеру үшін ішіне су құйған жағдайда жұмсалатын жылу мөлшері өзін қыздырғаннан бірнеше есе артық жұмсалады.