Жануарлар экологиясы

түбіне дейін нығыз жүнмен қапталған. Осының бәрі бұлардың 
қүмды, тастакты шөлге жаксы бейімделгенін дэлелдейді. Шөлдің 
негізғі бір қүсы - жорга торғай 
(Росіосез рапсіегі).
Ол бүталы 
шөлде мекендейді. Жұмыртқа баспаған кезінде аздап қана орын 
ауыстырады, негізінде 
отырықшы 
қүс. Ол 
көбінесе 
түкым, 
жемістермен, аздап 
жэндіктермен 
жэне 
үсақ 
кесірткелермен 
қоректенеді. Қысқа дайындық ретінде қоректік қор жинап оны 
бүталардың түбіне көміп сақтайды. Цайдамның және Гобидың 
шөлінде монғол жорға торғайы 
(Р.һепсіегзопі)
мекендейді.
Сүтқоректілер шодде тіршілік ету үшін физиологиялық, 
морфологиялық, экологиялық 
түрғыдан 
жан-жақгы 
бейімделу 
қажеттілігі туындайды. Өйткені олардың кобі алысқа сапар шегіп 
суатты 
жерлерге 
жиі 
барып 
түруға 
қабілетсіз. Тек 
түяқты 
жануарлар ғана күн 
сайын 
суат 
іздеп 
сапар шеге алалы. 
Сүтқоректілер: а) сүйық несеп боліп шығарады; б) ыстықта терлеу 
арқылы жэне ентіге тыныс алу (полипноэ) арқылы олар ішкі 
ыстығын сыргқа шығарып салқындайды. Осының бэрінде олардың 
денесінен несеппен, гермен, деммен бірге коп 
ылғал бөлініп 
шығады. Сондықган да сүтқоректілердің шөлге бейімделу жолы 
күрделі.
Кеміргіштерден шөлде ең кең таралған топ - қосаяқтар тобы 
(ВіросііЛае).
Артқы аяғы мен қүйрығы аса үзын бүл кеміргіштер 
алға ұмтыла секіріп козғалады. Тек артқы кос аяғымен ғана 
секірген кезде кұйрығы қозғалысының бағытын реттеушілік рөл 
атқарады. Шөлейт 
өлкеде 
эволюциялық 
ұзак 
дэуірді 
кешу 
барысында қосаяқтарда физиологиялық таңгажайып құбылыстар 
пайда болған. Денесіндегі ылғалды үнемді жұмсауға бейімделіп: 1) 
өте қою несеп бөліп шығарады, несебі адамнын несебінен 3-4 есе 
қою; 2) қою 
дәретінің 
құрамындағы 
судың 
мөлшері 
басқа 
с\ткоректілердікінен элдеқайда аз; 3) қосаяқтар терлемейді. Терлеу 
арқылы денесін салқындату мүмкіндігі жоқ болғандықтан олар 
ыстыктамауға тырысады. Соған байланысты күндіз інде жагып, 
түнгі салқында інінен шығып 
қоректенеді. Қосаяктар эртүрлі
өсімдіктердің 
тамьфьш, тамыр 
түйнегін, қызғалдыктардыц 
пиязшығымен жэне түкымымен қоректенеді. Қорегін қорыгқан 
кезде зат алмасу үрдісінен бөлініп шыққан суды қанагат етіп 
өмір сүреді. Орталык Азияның шөл, шөлейт, куаң дала белдемінде 
секіргіш косаяқ 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: