Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын
жүктеу/скачать 0,8 Mb. Pdf көрінісі
|
72ce58acd772d50d47062b92a3cba92a
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Сабақтас сөйлемнің тыныс белгісін игерту.
| Үтір
мен сызықша . — Бұл сөйлемнің жалғаулықсыз қарсылықты екенін білеміз ғой? – Білеміз. Екі жай сөйлемнің арасына қандай жалғаулык. қойып айтуға болады? – Екі жай сөйлемнің арасына «бірақ» жалғаулығын қойып айтуға болады. Сонда қандай сөйлем болып шығады? Кім жазады? Бір оқушы тақтаға шығарылып, сөйлем толық жаздырылады. Ол былай жазады: «Атты семірту оңай, бірақ семірген атты суыту қиын». - Бұл мағынасына құрмалас тәсіліне қарай қандай сөйлем болады? - Жалғаулықты қарсылықты салалас сөйлем. - Жалғаулықты қарсылықты салалас сөйлемдердің арасына қандай тыныс белгі қойылады? - Екі жай сөйлемнің арасына үтір қойылады. Тақтада тұрған оқушы «Атты семірту оңай» деген сөйлемнен кейін үтір қояды. Бұл оқушыны орнына отырғызып, барлық оқушылардан: - Неге сызықша қоймаймыз? - Сызықшаның орнына «бірақ» жалғаулығын жаздық. - Мына жерге неге сызықша қойылған? (Кестеден көрсетіледі). – «Бірақ» жалғаулығы түсірілген. Сабаққа қорытынды жасалады. Үтір – жалпы жалғаулыкты салаластың арасына қойылатын тыныс белгі, ал сызықша - түсірілген қарсылықты жалғаулықтардың орнына қойылатын тыныс белгі. Үтір мен сызықшапың қабаттаса қойылу себебі оқушыларға салыстырыла талдау арқылы түсіндіріліп, мәні ашылады, жаттығулар жүргізіледі. Үтір кез келген жалғаулықты, жалғаулықсыз салаластардың арасына қойылатыны түсіндіріле келіп (қос нүкте, сызықша қойылатын жерінен басқа), үтірдің қойылмайтын жағдайлары да кесте арқылы көрсетіледі. Екі жай сөйлемнің арасы «және» жалғаулығы арқылы байланысса, үтір қойылмайтыны туралы анықтама игертіледі. 2. Сабақтас сөйлемнің тыныс белгісін игерту. Құрмалас сөйлемнің бір түрі – сабақтас сөйлем. Оның да өзіндік тыныс белгісі бар. Ол – бір ғана үтір. Сырттай қарағанда екі жай сөйлемнің арасына үтір қоя салу оңай сияқты. Үтір кез келген жерге қоя салатын мән-мағынасыз тыныс белгісі 133 емес. Оның да шығу тарихы, белгілі бір заңдылыққа сүйенетін қойылу тәртібі бар. Үтір де белгілі бір синтаксистік ерекшелікке байланысты нақты ережелерге сүйеніп қойылады. Олай болса, сабақтас сөйлемдерге қойылатын үтір де осы ережелерге сүйенеді. Сабақтас құрмалас сейлемдерге қойылатын тыныс белгі бір ғана үтір деп атап айта отырып, оның үш жағдайда қойылатынын көрнекті құрал арқылы түсіндіріліп, ережемен қорытындылануы тиіс. жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|