Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы



Pdf көрінісі
бет13/53
Дата23.12.2021
өлшемі2,39 Mb.
#128439
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   53
Байланысты:
umkd (6)

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

ДƏРІС



 

ТЕЗИСТЕРІ

 

 

ДƏРІС

 





тақырыбы



Химияның

 

негізгі

 

ұғымдары

 

мен

 

заңдарын

 

оқытудың

 

əдіснамалық

 

аспектілері

 

ДƏРІС



 

тезистері

1.

 



Зат

 

массасының



 

сақталу


 

заңы


 (

Ломоносов

 1748, 

Лавуазье


 - 1789). 

2.

 



(

Пруст


 1808). 

Құрам


 

тұрақтылық

 

заңы


.  

3.

 



Еселік

 

қатынас



 

заңы


. (

Дальтон


 1803

ж

.). 



4.

 

Газдардың



 

көлемдік


 

қатынас


 

заңы


 (

Гей


.

Люссок


 1888).  

5.

 



Авогадро

 

заңы



 (1811

ж

.). 



6.

 

Эквивалент



 

заңы


 (1803

ж

.). 



1. 

Зат

 

массасының

 

сақталу

 

заңы

.  

Реакцияға

 

қатысқан


 

заттардың

 

массасы


 

реакция


 

нəтижесінде

 

түзілген


 

заттардың

 

массасына



 

тең


 

болады


.  

2H

2



+O

2

=2H



2

 4 32 36 



Бұдан

 

мынадай



 

қорытынды

 

жасауға


 

болады


Химиялық


 

реакциялар

 

кезінде


 

элементтер

 

атомдары


 

сақталады

яғни


 

жоқтан


 

бар


 

болмайды


бір


 

зат


 

жоқ


 

болмайды


.  

 

2. 



Құрам

 

тұрақтылық

 

заңы

 (1789).  

Алыну


 

жолына


 

қарамастан

 

молекулалық



 

құрылысты

 

əрбір


 

химиялық


 

таза


 

заттың


 

сапалық


 

жəне


 

сандық


 

құрамы


 

тұрақты


 

болады


.  

N



+ 3H

Û



 3NH

3

 



NHCl + MaOH 

®

 NH



3

 + NaCl + H

2



3. 



Еселік

 

қатынас

 

заңы

 (

Дальтон

 1803 

ж

.)  

Екі


 

элемент


 

бір


-

бірімен


 

бірнеше


 

молекулалық

 

қосылыс


 

түзетін


 

болса


онда


 

бір


 

элементтің

 

белгілі


 

бір


 

тұрақты


 

массасына

 

сəйкес


 

келетін


 

екінші


 

бір


 

элементтің

 

массаларының



 

өзара


 

қатынасы


 

кіші


 

бүтін


 

сандардың

 

қатынасындай



 

болады


 

 



N

2



NO 

N

2



O

3

 



NO

2

 



N

2

O



5

 

Оттегі



 

массасы


 

16 


16 

48 


32 

80 


Азот

 

массасы



 

28 


14 

28 


14 

28 


Азоттың

 

тұрақ



т



16 


24 

32 


40 

Оттегінің

 

тұрақ


т







 



4. 

Газдардың

 

көлемдік

 

қатынас

 

заңы

 (

Гей

.

Люссак

Реакцияға

 

қатысқан


 

газдардың

 

көлемдерінің



 

өзара


 

қатынасы


 

жəне


 

олардың


 

реакция


 

нəтижесінде

 

түзілген


 

газдар


 

көлемдеріне

 

қатынасы


 

кіші


 

бүтін


 

сандар


 

қатынасындай

 

болады


   


Н

2

(2) + Cl2



(2) 

= 2HCl


(2)

 

 22,4



л

 22,4


л

 48,8


л

 

   1 : 1 : 2 



 

5. 

Авогадро

 

заңы

 (1811)  


 

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

1811 



ж

итальян



 

ғалымы


 

Авогадро


 

өзінің


 

гипотезасын

 

ұсынды


.  «

Авогадро


 

заңы


» 

былай


 

делінген


бірдей


 

көлемде


 

бірдей


 

жағдайдағы

 

молекулалар



 

саны


 

да

 



бірдей

 

болады



Авагадро


 

заңынан


 

мынадай


 

салдарлар

 

шығады


:  

1)

 



бірдей

 

жағдайда



 

газдардың

 

бірдей


 

молекулаларының

 

көлемі


 

де

 



бірдей

 

болады



2)

 



қалыпты

 

жағдайда



 

кез


 

келген


 

газдың


 1 

молі


 22,4 

л

 



көлем

 

алады



.  

 

Эквивалент

 

заңы

Əрекеттесуші

 

заттардың



 

массаларының

 (

көлемдерінің



қатынасы


 

олардың


 

эквивалентінің

 

молярлық


 

массаларына

 

тура


 

пропорционал

 

 

Молекулалық



 

жəне

 

атомдық

 

массаны

 

анықтау

 

тəсілдері

 

I. 


Газдардың

 

молекулалық



 

массаларын

 

төмендегі



 

тəсілдермен

 

анықтайды



1.

 



Газдардың

 

салыстырмалы



 

тығыздығы

 

арқылы


2.

 



Газдардың

 

берілген



 

көлемі


 

арқылы


3.

 



Менделеев

 – 


Клапейрон

 

теңдеуі



 

арқылы


.  

ІІ



Элементтердің

 

атомдық



 

массаларын

 

анықтау


 

тəсілдері

1.

 



Авагадро

 

əдісі



2.

 



Конницаро

 

əдісі



3.

 



Дюлонг

 

жəне



 

Пти


 

əдісі


 

 

1.



Газдардың

 

молекулалық



 

массаларын

 

салыстырмалы



 

тығыздығы

 

арқылы


 

анықтау


Авагадро


 

заңы


Бірдей


 

жағдайда


 

əр

 



түрлі

 

газдардың



 

бірдей


  

болады


. N

H2

=n



O2 

яғни


 V

H2

 = V



O2

 

Көлемі



 

бірдей


  2 

түрлі


 

газ


 

аламыз


олар


 

бірдей


 

жағдайда


  (

р

,  t) 



берілген

Осы



 

екі


 

газдың


 

массаларының

 

қатынасын



 

табамыз


m(x) N(x) 

.

 M(x) Mz (x) D (x/y) 



m(y) N(y) 

.

 M(y) Mz (y) 



 

Олай


 

болса


 

молекулалар

 

сандары


 

бірдей


 

əртүрлі


 

газдардың

 

массаларының



 

өзара


 

қатынасы


 

олардың


 Mz 

массаларының

 

қатынасындай



 

болады


.  

Dm(x)  


немесе

 DM


1

(x) 


бұдан

  M(x)=D


.

M(y) 


m(y) 

 

 M



2

(y) 


 

Тең


 

көлемдегі

 

бірдей


 

жағдайда


 

алынған


 

газдардың

 

массаларының



 

қатынасы


 

І

-



ші

 

газдың



 

екінші


 

газ


 

бойынша


 

салыстырмалы

 

тығыздығы



 

деп


 

аталады


.  

Газдың


 

тығыздығын

 

көбінесе


 

сутегі


 

немесе


 

оттегі


 

бойынша


 

анықтайды

.  

  Mz(x) = M(H



2

.



D

H2

 = 2 



.

D

H2



 - 

сутегі


 

бойынша


 

  Mz(x) = M

(

ауа


)

.

D



ауа

 = 29 


.

D

ауа



 - 

ауа


 

бойынша


 

2. 


Газдардың

 

молекулалық



 

массасын


 

берілген


 

көлем


 

арқылы


 

анықтау


Авогадро


 

əдісі


Авогадро


 

заңынан


 

шығатын


 

салдар


 

бойынша


 

қалыпты


 

жағдайда


 

кез


-

келген


 

көлемдегі

 

газдың


 

массасын


 

біле


 

отырып


,  22,4 

л

 



көлемдегі

 

газдың



  (1 

моль


 

газдың


массасын


 

анықтауға

 

болады


.  

 

3. 



Газдардың

 

молекулалық



 

массасын


 

Клейперон

-

Менделеев



 

теңдеуі


 

арқылы


 

анықтау


Идеал


 

газ


 

күйінің


 

теңдеуін


 

алайық





 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   53




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет