«жаратылыстану» институты
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
umkd m-19-1m(1)
| Ғылыми зерттеудің әдіснамалық принциптері
Психологиялық-педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық принциптері қандай? Психологиялық-педагогикалық зерттеулерде ең басты рөлді теория мен тәжірибенің бірлік принципі атқарады. Тәжірибе – сол шындықтың критерийі немесе басқаның теориялық жағдайы. Теория тәжірибеге жол ашады. Тәжірибе ғылыми теориямен бағытталмағандықтан онда стихияның, міндетті мақсатқа ұмтылушылықтың болмауы қиындық көріп келеді. Сондықтан да біз психологиялық-педагогикалық зерттеулерді ұйымдастыруда психологиялық-педагогикалық теорияның жетістігімен қатар ең басты тәжірибенің дамуына да көңіл бөлуіміз керек. Әдіснамалық принциптердің бірі зерттеліп жатқан мәселеге шығармашылық және тарихи тұрғыдан келеді. Мұны диалектиканың барлық күші талап етеді. Тәжірибе көрсеткендей, болашақ мамандарды дайындауда мәселенің шешімін терең зерттеудің қажеті жоқ. Себебі зерттеуші студент шындығында педагогикалық тәжірибеде жаңа жол алуға тырысса, онда ол туындаған мәселені жаңаша шешуі керек. Зерттеу барысында жаңа фактілерге өзіңнің аргументтік түсіндіруіңді іздеу, күрделі көзқарастарды толықтырып, нақтылау қажет және ғылыми батырлықты көрсетуден қорықпау керек. Бұл батырлық ғылыми негіздемемен байланысуы қажет, себебі психологиялық-педагогикалық зерттеу тірі адамдармен байланысты, ал әрбір қарым-қатынас оны рухани жоғарылатып, байытуы керек. Зерттеліп жатқан мәселе шешіміне шығармашылық келу психологиялық-педагогикалық болмыстарды, принциптерді объективті қараумен тығыз байланысты. Психологиялық-педагогикалық зерттеудің табысы көбінесе психологиялық-педагогикалық үдерістер мен болмыстарды жан-жақты игеру принципіне байланысты. Кез келген педагогикалық феномен бөтен болмыстардың көптеген тармақтарымен байланысты. Мысалы, жоғары оқу орындарындағы білім беру үдкрісі - күрделі және динамикалық болмыс, ол үздіксіз көптеген факторлармен байланысты. Жан-жақтылықтың әдіснамалық принципі педагогикалық үдерістер мен болмыстардың зерттелуіне комплектік тұрғыдан келуді ұсынады. Комплексті келудің ең маңызды талаптарының бірі зерттелуші болмыстың барлық өзара қарым-қатынасын орнату. Оның басқа мәнді талабы зерттеу барысында әр түрлі әдістерді, олардың түрлі-түрлі үйлесімдерінде қолдану. Тәжірибенің көрсетуі бойынша зерттеудің сол не басқа сұрауын қандай да бір универсалды әдістің көмегімен шешуге болмайды. Зерттеуге психология мен педагогикада комплексті келу талабы басқа ғылымдардың, соның ішінде социологияның, философияның, мәдениеттанудың және осы сынды басқа да ғылымның жетістігіне жол ашады. Психологиялық-педагогикалық зерттеудің ең бір әдіснамалық принципі тарихи және логикалық бірлік болып табылады. Объектіні, болмысты тану логикасы, оның дамуына, яғни нақтылап айтқанда оның тарихын көрсетеді. Жеке тұлғаның даму тарихы, мысалы, жеке тұлғаны нақты тануға өзіндік образды шешім болып табылады, ол оны тәрбиелеу мен оқытуда практикалық шешім қабылдай алады. Жеке тұлғаның даму тарихында оның болмысы көрінеді, себебі оның өз тарихы, өмірі, өмірбаяны бар. Зерттеудің әдіснамалық принципі жүйелілікті талап етеді, яғни зерттеуші жүйелі объектіге зерттейді. Ол объектіні игеруде жүйе ретінде қарастыруды ұсынады, оның көптеген анықталған элементтері шығарылады, құрылады, топтастырады. Жүйелі келу жүйенің құрылымы мен ұйымдастырылуын; оны басқарудағы негізгі принциптерді көрсетеді. Психологиялық-педагогикалық зерттеуде ең басты әдіснамалық рөлді диалектика категориясы атқарады – олар мәні мен болмысы, себебі мен бірізділігі, қажеттілігі мен кенеттілігі, мүмкіндігі мен шындығы, мазмұны мен формасы және т.б. Олар педагог қолындағы сенімді әдіснамалық құралдар болып табылады. Бұл құралдар болашақ мамандарды оқыту мен тәрбиелеуде күрделі мәселелерді жан-жақты және терең шешуге мүмкіндік береді. Жеке тұлғаның белсенді әрекет принципі зерттеушінің көңілін жеке тұлға танымның белсенді объектісі екеніне бөледі. Әрекеттің жеке тұлғаға әсері үлкен. Әрекетсіз адам болмайды. Жеке тұлғаға психологиялық-педагогикалық әрекеттесу оның әрекетін ескеруі қажет. Даму принципі психологиялық-педагогикалық болмысты әдеттегі өзгерісте, қозғалыста және ұсыныста қарауды көрсетеді. Психология мен педагогикада даму принципі әдетте екі аспектіде қарастырылады: филогенез және онтогенез. Филогенез – жеке тұлғаның тарихи дамуының тууынан бастап қазіргі кезді қамтиды; Онтогенез – нақты адам тұлғасының дамуы. Сонымен қатар, жеке түлғаның әр түрлі компоненттері оның бағыттылығы, сипаты, тұлға сапасының дамуын қарастырады. Зерттеудің ғылыми психологиялық-педагогикалық әдіснамасы принциптері, олардың әдістерін анықтай отырып, теориялық концепциясы, болжамы ретінде көрінеді. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|