Жаратылыстану және география институты тҧңғышбаева З. Б. Цитология және гистология
жүктеу/скачать 6 Mb. Pdf көрінісі
|
Цитология және гистология оқу құралы 2017 - лаб. сабақ
- Бұл бет үшін навигация:
- Хромосомалар
| Ядрошық -
интерфазалық ядроның тұрақты бӛлігі. Бактериялар мен кӛкжасыл балдырлардан басқа барлық тірі ағзаларда ядрошық бар. Ядрошық тұрақты құрылым емес, митоздың бас кезінде жойылып, телофазаның аяғында қайтадан түзіледі. Ядрошықтың функциялық ӛзгерістері олардың саны мен кӛлемінің ауытқуына байланысты. Ядрошықта рибосомалар қалыптасатын болғандықтан, ядрошықтың саны мен кӛлемі ӛзгерген кезде рибосомалардың түзілу жылдамдығы да ӛзгереді, яғни белоктің синтезделуі артады. Ядрошық хромосомалардың белгілі бір бӛлігіне жанасып тұрады, осы бӛлік ядрошықты ұйымдастырушы деп аталады. Оның бақылауымен ядрошықтың нуклеинқышқылдық материалы синтезделеді және бұл материалдың тығыз денешікке ұйымдасуы жүреді. Ядрошық ӛзінің шығу тегі жағынан хромосомамен байланысты, бірақ, қызметі жағынан ӛзгеше. Ядрошықтың зақымдалуы бүкіл клетканың метаболизміне әсер етеді, атап айтқанда РНҚ-ның, яғни белоктың да синтезі бұзылады. Хромосомалар - ядроның негiзгi компонентi. Фиксациялап, негізгі бояумен боялған клеткаларға микроскоптық зерттеу жүргізу, олардың ядроларында орналасқан тығыз түйіршіктер мен жіңішке жіптердің торын ӛткен жүз жылдықтың 80-ші жылдары анықтаған. Ядроның боялатын бӛлігін Флемминг (1880) хроматин деп атаған. Ал, хроматин хромосоманың химиялық эквиваленті деп саналады. Ол, клетканың бӛлінуі кезінде тығыздалып (спиральданып) хромосомаға айналады. Хромосомалар екі еселенуге қабілеті, гендік информацияны ұрпақтан- ұрпаққа жалғастырушы, кұрылысы жағынан күрделі клетка компоненттері. Жарық микроскопымен интерфазалық ядроны зерттеу барысында хромосомалар жіңішке жіпше немесе түйіршіктер түрінде кӛрініс берсе, метафаза кезінде анық кӛрінеді. Осы фазада бір-бірін орай орналасқан жуандаған жіптерден — хроматидтерден тұратын таяқша тәрізді болады. Эукариотты жасушалардың негізгі тұқым қуалайтын материалдары ядрода, ал оның кішкене бӛлігі цитоплазмада орналасқан. Цитоплазмадағы тұқым қуалайтын материал жасушаның органоидтарында – митохондрияларда және пластидтерде болады, ол сақина тәрізді ДНҚ молекуласынан тұрады. Цитоплазмалық тұқым қуалаудың кӛрініс беруі ядродағы ДНҚ-ның бақылауында болады және жұмыртқа жасушасының цитоплазмасы арқылы берілетін аналық сала 51 жағындағы ерекше біржақты тұқым қуалау типі болып саналады. Цитоплазмадағы тұқым қуалау бастамаларын плазмондар, ал бастаманың ӛзін – плазмагендер деп атайды. Ядродағы хромосомалардың құрылысы күрделі, ДНҚ мен гистонды белоктардан тұрады. Хромосомалардың жеке қызмет атқарулары митотикалық циклдың кезеңдері мен фазаларына және оның құрылымдық қызметінің ширатылған жағдайдан ширатылмаған жағдайға ауысуына байланысты. Митотикалық циклдың кезеңдеріне тәуелді хромосомаларды жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|