Жасыл революция 20 ғасырда өсімдік шаруашылығында маңызды рөл
Гаплоидты өсімдіктерді алу және оларды селекцияда пайдалану
жүктеу/скачать 0,55 Mb. Pdf көрінісі
|
антиплагиятқа Арайлым 3
|
1.3.Гаплоидты өсімдіктерді алу және оларды селекцияда пайдалану Гаплоидия құбылысы ғалымдардың қызығушылығын танытты. Жирмасыншы ғасырдың басынан бастап және қазіргі уақытта кеңінен танымал, көптеген әдістер бар. Әдістерді әзірлеу эксперименттік гаплоидты әдістер сәл кейінірек басталды, өсімдіктерді қолдану кезеңі таза линиялар жасаудағы хромосомалардың бір жиынтығы селекция қажеттіліктері үшін гаплоидты өсімдіктер алу. Гаплоид ретінде анықталған алғашқы өсімдік бір нұсқасы, ашылды А.Д.Бенгер 1921 жылы. Олар мұндай өсімдіктерді селекцияда қолдануды ұсынды. Алынған гаплоид бірден спорофит ретінде гүлді өсімдіктер арасында инновацияға айналды, гаметофитке тән хромосомалар жиынтығы бар. 7 Кейінірек гаплоидты форма болды бірінші ұрпақтарында будандастыру кезінде анықталды және түрлері алынды. Ата-анадан кейбір морфологиялық айырмашылықтар пішіндер, мысалы, ұзын тар жапырақтар, гүлдердің кішірек мөлшері, стерильді тозаң жетілген тұқымдардан, тозаңдардан гаплоидтты өсімдіктер алынып отрыды. Ф.Е.Гайнс мәліметтері бойынша, 1925 жылы 42 хромосоманың орнына 21 хромосомасы бар гаплоидты бидай өсімдігі алынды. Гаплоидты форма іс жүзінде диплоидтан айырмашылығы жоқ, бірақ ол үлкен борпылдақтылыққа ие болды. Ең басты айқын айырмашылықтар гүлдену кезінде және жетілмеген тұқымдардың пайда болуында байқалды. Кейінірек зерттеу барысында гаплоидты индукция бидайдың тозаңқаптарын тозаңдандыру арқылы қол жеткізілді. Нәтижесінде аталық гаметалар инактивацияланды және жұмыртқамен біріктіру қабілетін жоғалтты, бірақ оның бөлінуін және эмбрионның дамуын ынталандырды. Біздің заманымыздағы селекцияның бөліктерінің бірі-өнімділік пен егін сапасының жоғарылауымен анықталатын ауылшаруашылық өсімдіктерінің жаңа түрлерін құру. Өсімдіктер қоршаған ортаның ішкі және сыртқы қысымына, топтарға немесе кешендерге төтеп беруі керек Сәулелену өнім сапасы жақсарған, өнімділігі жоғары және өнімділік тұрақтылығы жоғары, климаттың өзгеруіне көбірек бейімделген және қоршаған ортаның күйзелісіне төзімді сорттарды алу үшін өсімдік мутацияларын индукциялау үшін пайдаланылуы мүмкін.Біз мүше мемлекеттерге өсімдіктердің әртүрлілігін оңтайландыру үшін мутация әдістерін қолдануға көмектесеміз. Ауыл шаруашылығы өнімдерін тұтынудың артуына байланысты өсірілген дақылдарды іріктеу процестерін жеделдететін технологияларды әзірлеудің шұғыл қажеттілігі туындады. Ауыл шаруашылығы өндірісін интенсификациялау жағдайында осы мәдениетті таңдаудың негізгі міндеті сызықтық негізде жоғары өнімді отандық будандарды құру болып табылады. Перспективалы будандарды алу процесі жаңа селекциялық материалдың биотехнологиялық өндірісін енгізу кезінде тиімдірек жүзеге асырылады. Экономикалық маңызы инвитро микрокөбейту процестерін оңтайландыруға, гаплоидты формаларды құруға және олардың негізінде селекциялық жұмыс үшін гомозиготалы формаларды алуға айтарлықтай қызығушылықтытуғызды. Қазіргі заманғы Агроөнеркәсіптік кешенде ауыл шаруашылығы өндірісін қарқындату және оның сапасын арттыру үшін биотехнологиялық әдістерді қолдана алатын мамандар болуы керек . Гаплоидты өсімдіктердің барлық гендері бір аллельмен ұсынылған; осының арқасында барлық қолайсыз рецессивті белгілерді іріктеу процесінің басында анықтауға болады.Гаплоидтарға негізделген гомозиготалы сызықтарды екі жыл ішінде алуға болады, ал кросс-тозаңданатын дақылдардағы гетерозисті өсірудің классикалық әдістері тек 6-7 жыл инбридингтен кейін гомозиготалыққа қол жеткізуге мүмкіндік береді. 8 Өздігінен тозаңданатын дақылдарды өсірудегі гаплоидты әдістің негізгі артықшылықтары жылдам гомозиготалау арқылы уақытты үнемдеу және таңдаудың сенімділігін арттыру арқылы классикалық селекция әдістерінің тиімділігін арттыру болып табылады деп қорытынды жасауға болады. Біршама зерттеу жұмыстарына негізделгенде, гаплоидтар селекциялық жұмыстарды бірнеше сатыға қысқартуға мүмкіндік береді. Өздігінен тозаңдану кезінде тұқым жинай алмайтын кроссовер түрлерінде гаплоидтарды антер мәдениеті арқылы алу гетерозды селекция да гомозиготалы сызықтарды алудың бірден бір мүмкіндігі осы болып табылады. Қысқы өсімдіктерді өсіруде гаплоидтарды қолдану перспективалы болды, оларда көшеттерді вернализациялау қажеттілігіне байланысты вегетациялық кезең ұзартылды. Микроспоралардан қайта құрылған дақылдар арасында кездесетін гаметоклоналды өзгергіштікке қарамастан, гаплоидтарды таңдау және олардың негізінде гомозиготалы сызықтар құру жағдайында бірқатар ұрпақтарда осындай сызықтарда белгілердің ұқсастығы мен константтылығын көріледі. Гаплоидты технологияның селекциядағы мңызы өте үлкен. Оны қолдану үшін қажетті құрлымдарды жылдам алуға болады, сортты құру мезгілін азайтады. Жасанды жағдайда сыңар хрмосомалар жиынтығын тек практикалық селекцияда ғана емес, генетикалық инженерияда да, клеткалық селекциясында да кеңінен қолдануға болады. Кейбір келтірілген зерттеулер негізінде букыл ел бойынша жыл сайын бірнеше мллион дигаплоидты арпа, бидай, жүгері өндіріледі. Екі еселенген сыңар хромосомалар жиынтығы технологиясы гомозиготалы бірінші буын будандарында іріктеуге қол жетімді болуына байланысты өсімдік өсіруді біршама тездетуге болады. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|