Жаттығу. Төмендегі денсаулыққа қатысты мақал-мәтелдерді оқып, мағынасын түсіндіріңіздер. Өз ана тіліңіздегі баламасын табыңыз

1. Ауру қалса да әдет қалмайды.

2. Ауру батпандап кіреді, мысқалдап шығады.

3. Денсаулық – зор байлық.

4. Денсаулық кепілі – тазалық.

5. Тазалық – саулық негізі, саулық – байлық негізі.

6. Әлсіз денеге ауру ұялағыш.

7. Аман болса бұл басым, тағы шығар шашым.

8. Ауырып тұрдың, аунап тұрдың.

9. Жаның сау болса, сорлымын деме,

Тәнің сау болса, жарлымын деме.

10. Ұйқы тынықтырады, жұмыс шынықтырады.

Атақты Ибн Сина: « Дәрігердің қолында үш түрлі құрал бар. Біріншісі – сөз. Екіншісі – дәрі. Соңғысы – пышақ» - депті.

Денсаулық күйіне қоршаған орта жағдайларының да ықпалы бар. Адам денсаулығына температура, жарық, ылғал, ауаның, судың құрамы және көптеген басқа заттар әсер етеді. Денсаулықтың негізгі қызметі адамның дамуы мен тіршілігін қамтамасыз ету болып табылады.

Қазіргі кезде денсаулық сақтау жөніндегі дүниежүзілік ұйымның тұжырымдауы бойынша денсаулықтың мынадай анықтамасы қабылданған: « Денсаулық – бұл аурудың және дене кемістігінің болмауы ғана емес, ол толық тәндік, психикалық және әлеуметтік саулығы ».

4 -жаттығу. Сөйлемді аяқтаңыз.
жөтелу ашуланшақ

Темекі басы ауыру Темекі тез ренжігіш

тартқанда тартатындар

жүрегі айну ұмытшақ

Темекі никотин

құрамында шайыр

күйе

1. Дос қызыңыз темекі шегуді сәндікке санайды.

2. Көпшілік ересек адамдар темекінің тұқылын қай жер болса, сонда тастай

салады.

4. Күніне 20 тал шылым шеккен кісі 90 миллиграмм шамасында никотин қабылдайды. Осы мәліметті негізге ала отырып, құрбыларыңызға үгіт жүргізіңіз.

За год в Казахстане от заболеваний, вызванных курением, погибает 25000 человек. По данным статистического опроса, проведенного Национальным центром проблем формирования здорового образа жизни, курить начинают дети с 7 лет. В целом по республике в возрасте 15-17 лет употребляет табачные изделия каждый третий школьник, который к студенческим годам (18-19) уже становится регулярным курильщиком.

По употреблению табака среди студентов и молодежи г. Алматы занимает лидирующее положение по республике. Отсутствует или не в полном объеме реализуется антитабачная политика в школах, колледжах, вузах. Не соблюдается Закон о запрете курения в общественных местах, продаже табпчных изделий несовершеннолетним.


7- жаттығу. Мына сөздердің қарама-қарсы мағынасын табыңыз.

тәуелді –

ұяңдық –

батыл –

сенімді –

нашар –

жадырау –

әуес болу -

қатыгездік -

қоштасу -

Мына сөздердің синонимін табыңыз.

есірткі –

себеп –

адам –

жадырау –

тосын –

абырой –

жады –

төзімділік -

8-жаттығу. Мынандай жағдаяттар бойынша сөйлеңіз.

1. Досыңыз үнемі көңіл көтеру үшін арақ ішуді әдетке айналдырды. Қандай кеңес айтар едіңіз?

2. Транспортта/көлікте/ келе жатырсыз. Қасыңызға мас жүргінші отырды. Сіздің мазаңызды алып бітті. Не істейсіз?

3. Түрлі кештердің, отырыстардың сәні арақ-шарап ішуге айналып барады. Осыны тоқтату үшін қандай амал табар едіңіз?

Алкоголь барлық организмге өз зиянын тигізеді, әсіресе ми, жүрек, қан тамырлары, асқазан және бауыр, осы аталған мүшелер қатты зардап шегеді. Ол асқазанның кілегей қабығын қабындырып, қарын сөлінің бөлінуін нашарлатады, ал бұл гастрит ауруының дамуына себеп болады. Алкоголь ақыл-ой және дене еңбегі қабілеттілігін төмендетеді, қимыл-қозғалысты нашарлатады, соның салдарынан жол-көлік апатына ұшырап, ауыр жарақат алуға және бақытсыз оқиғаларға душар етеді. Организмде ішімдікке тәуелділік дамиды, әсіресе оған бала организмі өте бейімделгіш болып келеді.(Р.Ә.Көзденова, Н.Қ.Сейтмамбетова. Медициналық валеология. «Бастау» ЖШС, Алматы,2004)

Гүлбира Махамбетқызы

Уа халқым, назар аудар денсаулыққа

Өмірде бақыттысың денің сауда.

“Денсаулық – терең бақыт” деген сөзді

Құр айтпаған ұлы Абай данамыз да.
Денің сауда күштісің бұл әлемде

Денің сауда сұлусың жер бетінде.

Сол мықты денсаулықтың арқасында

Жеңерсің ауыр заман тәлкегін де.

Денің сауда жетерсің арманыңа

Жоспарлап алға қойған мақсатыңа

Денің сауда көрерсің бұл дүниенің

Бар қызық, рахатын, жарығын да.

Сондықтан көңіл аудар денсаулыққа.

Қолда барда біл оның қасиетін

Күтіп, баптап аяла әр уақытта.

Р.Ә.Көзденова, Н.Қ.Сейтмамбетова. Медициналық валеология. «Бастау» ЖШС, Алматы,2004.

10- жаттығу. Дұрыс жауабын табыңыз.

1. Денсаулыққа залал келтіретін әсерлер:

2. Ұзақ өмір сүрудің биологиялық қағидалары:

3. Организмді шынықтыру негіздері:

Кейбір организмнің тіршілігіне қажетті вмтаминдердің түрлерін қарастырайық.

Тағамның басқа бөліктеріне микробтарға қарсы қабілеті бар фитоцидтерді жатқызуға болады. Олар өсімдік тағамдарында- алма, пияз, сарымсақ, қыша, ақжелкен, әшкөк, орамжапырақ, қылша, лимон, апельсин, ұшқат, қарақат, құлпынай, ит бүлдірген және мүк жидегінде болады.

Қоректік заттардың ішінде көп мөлшерде зиянды әсер ететін заттар да болады. Мысалы, артық тұз организмдегі суды ұстап қалады, сондықтан зиян келтіреді.

Қантты шамадан тыс қабылдау организмде ұйқы безінің қызметін нашарлатады да, «диабет» атты ауруға шалдықтырады. Артық қант семіздікке ұшыратады. Қанттың орнына жеміс-жидек, бал, табиғи шырындарды қабылдаған жөн.