Жеңіл атлеттердің жылдамдық-күштік қабілеттерін дамыту үшін техникалық құралдарды пайдалану
жүктеу/скачать 104,5 Kb.
|
6 Көмек Еркебұлан Серікұлы Оқушылардың дене тәрбиелеу қасиеттерінің негіздері
| Жылдамдык деп - дене қасиеттерінің аз уақыт арасында қозғалыс әрекетін жасай алу қабілетін айтады. Мүнда тапсырманы орындау аз ғана уақытта іске асып, шаршау болмайды дсп түсініледі.
Жылдамдық саласын зерттеген галымдар [50, 51, 52, 53] жылдамдықтың үш қарапайым түрін делелдейді, бүл: қозғалыс әсерінің уақыты; жеке қозғалыс жьглдамдығы, бүл сыртқы қарсылықтар аз болған жағдайда; қозғалыс жылдамдығы. Бүған қоса [54, 53] жылдамдықтың көрінуінің ең қарапайым түрлері бір-біріне тәуелсіз, бүл, әсіресе, қозғалыс өсерінің уақыт көрсеткіштеріне қатысты, олар көбіне қозғалыс шапшандығының көрсеткіштерімен тура кслмейді, қозғалу баяу, жай бола түрып, отс шапшаң қозғалыс әсеріне ие болуы мүмкін немесе керісіншс дс болады. Көрсетілген жылдамдықтың үш түріндегі сәйкестігі осы қасиеттің барлық көріністерін бере алады. Мысалы, қысқа қашықтыққа жүгіргендегі нәтиже, сөреден шыгу, қадам қарқыны мен жеке қозғалыстар шапшандығы қозғалыс өсерінің уақытына байланысты болады. [55, 50, 56, 57] жөне тағы басқа ғалымдардың пікірінше, жүйкенің қозғалыс процесі жьшдамдықты көрсетуде маңызды роль атқарады. (58) есептеуінше, қозғалыстың ең жоғарғы жиілігі болып табылатын жьілдамдықтың даму деңгейі қозғалыс аппаратының физиологиялық түрақсыздығы, яғни белгілі уақыт бірлігінде саны өте жоғары импульстер тудыра алу қабілетіне ғана смсс, қозғалыстың жүйке орталықтарының қозу жағдайынан тсжслу жағдайына немесе керісінше өте алу қабілетіне де байланысты. [58] корсетуінше, басқа қалыпқа көшу процесі қалай жиі отстіндігі қозу және тежелу процестерінің жиілігінің біртіндеп жогары ауысу кезінде антогонистік бүлшық еттердің қозгалыс орталықтары қаншалықты бір-бірімен сәйкестенуіне және осы субъскткс төн ырғақтық қозғалыстардың жиілік шегіне байланысты болады. Коптеген зерттеушілер [53, 54, 52, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67] жылдамдықты адамның кешенді қозғалыс қабілеті екснін дөлелдейді. Адам жылдамдығы айқындалуының негізгі бслгілсрі қозғалыс әсерінің уақыты, жеке бір қимылды аса жоғары шапшандықпен орындау уақыты, түтас қозғалыс актісін орындау уақыты. [59, 68, 47, 50, 58, 69, 62] жылдамдық көрінуінің жөнс бір түрін көрсетеді. "Жылдамдық сапасы"- қозғалысты жылдам бастау, оны спорт тожірибесінде "оқыс немесе бірдестен" дсп атайды. Практикалық түрғьгдан ең маңыздысы - түтас қозғалыс актілерінің жылдамдығы (жүзуде, жүгіруде жөне т.б.). Ал жьшдамдық көрінуі ең қарапайым оңай болып табылады [47]. Дегенмен, түтас қозғалу жылдамдығы адамның жылдамдығын тікелей емес, жанама түрде ғана сипаттайды. - Филин В.П. [70] жылдамдық көрсеткіштерінің өзара байланысын, сонымен бірге олардың сематометрикалық параметрлермен, қозғалыс амплитудасымен және молшсрлснгсн жүктемелермен байланыстылығын көрсетеді. Жаттығу деңгсйі жоғарылаған сайын ең қарапайым қозғалыстардың жылдамдығына арналған сынамалардың аралығындағы корреляциялық байланыстардың томендеу процестері кезінде анықталды. Автор оқушылардың жергілікті сипаттаған қозғалыстарға жаттығып, шындалуы локомоторлық қозғал ыстар жылдамдығы н ы ң көрсеткіштерінің елеулі түрде дамуына келмейтіні туралы маңызды қорытынды жасайды. Сондықтан да оқу процесіндс мақсатты қолданылатын жылдамдықты дамытуға арналған арнаулы жаттығулар жинағын ортүрлі мақсаттағы бағыттарда жіктсу ксрск екендігін атап көрсетсді. В.П.Филин: "Дененің ең үлкен өлшемдері жөнс мсктсп жасындағы балалар мен ересектердің табиғи қозғалыс жылдамдығы көрсеткіштері бір-біріне байланысты емес", - деп. түжырым жасайды [70] Сөрелік және қашықтық шапшаңдықтар өзара бір-бірімсн өлсіз байланысады деген пікірлер де бар. Бірақ, [71, 63] бүл көзқарасқа келіспейді, жылдамдықты дамыта алу қабілеті сөрелік жүгіруде, сонымен қатар жүгірушінің қашықтыққа жылдамдығын дамыту арасында байланыс бар екенін айтады, бүл пікірге қарсы болатындар да бар. М.А.Годик, А.Г.Ширяев [59], В.М.Зациорский, В.П.Филин[72] лабораториялық төжірибелерде жылдамдықтың қүрылымдық негізін факторлық талдауды іске асыра отырып, жылдамдық түтастай бір дене қасиеті бола алмайтынын анықтады. Жылдамдықтың корінуінің барлық түрлері озінше болек жөнс өзара байланысы болмайды. Осыған сүйене отырып, авторлар "қозғалыс жьшдамдығы" терминін аса дүрыс емес деп тауып, "жылдамдық сапасы" деген жаңа бір анықтама үсынды. А.Е.Валик [73] осы жаңа термин мәселенің мәнін дөп айқындайтынын айтады. Б.И.Бутенко жылдамдықтың әртүрлі қырларының озара байланысын зерттей келе осы қозғалыс қабілстінің ксйбір қырларының арасында байланыс бар скенін анықтады. Ал Ю.Н.Примаков [74] болса, жылдамдыққа берілген тапсырмалар мен 30 метрге жүгірудің нөтижелері арасында әлсіз болса да нақты бір байланыс бар екснін айтады (жүгірудегі қол қимылдарының жиілігі т.б.). Ал М.АХодик болса, үлкен жоне кіші амплитудадагы жылдамдықтың қозгалыстары арасында статистикалық слеулі байланыстың жоқтығын көрсетеді. Алайда қарапайым қозғалыстар жиілігі кәрсеткіштерінің арасында біршама байланыс бар ексні анықталған. Көптеген авторлар локомоцияларда көрінетін жылдамдық және қозғалыстың қарапайым түрЛері арасындағы байланыс өте әлсіз немесе жоққа төн екенін айтады. [66] есептеуінше, қозғалыс тапсырмаларының көпшілігінде ең жоғарғы жылдамдықтағы қозғалыс ортақ бір [негізгі] факторлармен анықталмайды. жүктеу/скачать 104,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|