Жеңіл атлеттердің жылдамдық-күштік қабілеттерін дамыту үшін техникалық құралдарды пайдалану
Дененің қасиеттері туралы түсінік және оларға сипаттама
жүктеу/скачать 104,5 Kb.
|
6 Көмек Еркебұлан Серікұлы Оқушылардың дене тәрбиелеу қасиеттерінің негіздері
| 1.1 Дененің қасиеттері туралы түсінік және оларға сипаттама
Әрбір адам туғанан бастап-ақ белгілі бір қозғалыс мүмкіндіктеріне ие болады, себебі қозғалыс арқылы күнделікті өмірде түрлі қимылдар іске асады. Мысалы, қозғалыс белгілі бір уақыт ішінде бірнеше метрге жүгіре алу, салмақты көтере алу т.б. сандық, сапалық сипаттамасы бар әрқилы қимыл-әрсксттсрінсн түрады. Сондай-ақ, үзақ қашықтыққа жүгіру адам ағзасына әртүрлі салалық талаптар қояды және олар әртүрлі дснс қабілеттерінен көрінеді. Дсненің қимыл қабілеттері деп - адамның қозғалыс мүмкіндіктерінің өртүрлі қырларын айтамыз. Әдебиеттерді талдау барысында балалық жөнс жасоспірім кезендерде қозғалыс мүмкіндігін төрбиелеу үшін қолайлы жағдайлар бар екендігіне көз жеткіздік. Қозғалыс мүмкіндіктсрінің күшеюі мектеп жасындағы бала ағзасының жас ерекшелігіне сай келуі қозғалыс молшерлерінің іс-әрекетін реттеп отыратын иннервациялық механизмдердің жоғары қозғыштығына жоне зат алмасу процестерінің едөуір жеделдігіне байланысты болады. Бүл жастағы оқушыларға тән жүйке процестерінің өте қозғалмалылығы, қимылдың ең жоғары қарқыны, бүлшық ет босауының жөнс жиырылуының тез ауысып өзгеріп отыруына байланысты. Біз талдаған зерттеулердің бірқатары спортпен жүйелі түрде айналыспайтын оқушылардағы жылдамдықтың жасқа байланысты даму динамикасын корсетуге мүмкіндік береді. [75, 76, 58, 77, 10, 78, 74, 80] еңбектерінде олардағы жылдамдықтың даму динамикасы корінеді. Күшті адамның дене қасиеті ретінде мынадай белгілер бойынша нақты анықталуы керек: Күш, қозғалыстың механикалық сипаттамасы ретінде, денеге колем салмағы - куш әсер етеді (Ғ]. Күш адамның қабілеті-қасиеті ретінде, мысалға, "күштің жаспен қатар дамуы; спортшылардың күші спортпен айналыспайтындарға қарағанда коп" және т.б. Егер [47] бірінші мағынасында күшті қозғалыстың басқа да сипаттамаларымен бірге механизмді зерттеу объектісі ретіндс керсетсе, екінші мағынасында физиология, антропология денс төрбиесі теориясындағы зерттеу пөні ретінде сипатталады. Педагогикалық және әдістемелік әдебисттерде күш туралы айта келіп, әдетте Ньютонның екінші заңына, ягни күш денс жылдамдығына пропорционал, (Ғ=т-а) дегсн заңына сүйснсді. Қуат күші деп, дененің жылдамдығы жағынан жылдамдатушыға әсер ететін күшті айтады. Инерция күшін бөлу, қарсы орскетпсн қозғалыс күшінің бөлінуі тәрізді шартты мәселе. Қарсы қимыл күші дененің ауырлығынан туған кезде, олар жедслдстугс байланысты болмайды, тек салмақпен ғана анықталады (қозғалмай түрып жүкті үстау). Резеңкені немесе эспандерді созған кезде күш жылдамдатуға байланысты болмайды, ең бастысы сол зат тартылған үзындықпен анықталады. Ең соңында, үйкелуден бір-бірінс қарсы әрекет туған кезде, күштің көлемі жолдың үзақтығына емес, жылдамдығына тәуелді болады. Қозғалыстардың көпшілігіндс ауырлық, инерция, деформация, күшею жөнс итерілу күштсрі (үйкеліс) бір уақытта іске қосылады. Сондықтан да күштің, қозғалыстың басқа сипаттамасына байланыстылығы (жылдамдық, шапшандату жолы) әдетте қиын. Түрдік үлгінің тоуслділігін (Ғ=та), таза түрінде тск әдейі жасалған лабораториялық жағдайда ғана байқауға болады. Қандайда бір үғымды анықтаудың ең жақсы төсілі - адамның күш мүмкіндіктерінің деңгейін және өлшеу жолдарын көрсету. Оны динамометрмен немесе механикалық өлшеулер арқылы анықтауга болады. Бүл фактор күштің (қозғалыс қабілеті ретінде) бүлшық сттің жүмысы арқылы белгілі бір көлемін көрсете алу мүмкіндігі болып табылады (механикалық әсер өлшемдері). Мағынасы жағынан дүрыс болса да бүл фаза стилистикалық жағынан "күш" дегсн создің әртүрлі мағынада қолданылуына байланысты бір создің мәнін қайталай беру төрізді көрінеді. Осылайша, адамның күшін сыртқы қимылдарға қарсы түра алу қабілеті немесе бүлшық ет күші арқылы қарсы түруы деп анықтауға болады [47,50]. Қарсы қимыл-әрекет жүмысы процесінде, қарсы шығу күші деп - қимылға қарсы бағытталған күшті айтады да, кері шегіну кезінде - қозғалыс үстіндсгі қимылды айтады. Бүлшық еттер мынадай күштерді көрсете алатыны бслгілі: өз үзындығын өзгертпей (статистикалық, изометрлік төртіп); үзартылған жағдайда (плимометрикалық, жиырылу тортібі). Бүл кезендегі күштің ең жоғарғы молшерін ор түрлі, жоғарыда келтірілген бөлімдерді күш қабілетінің негізгі түрлерінің жіктслуі деп қабылдауға болады. Мектеп оқушыларының дене тәрбиесі жүйесінде бүлшық ст күшін — адамның бүлшық ет қысымы арқылы сыртқы қимылға қарсы түра алу қабілетін тәрбиелеуге көп орын бөліну ксрск. Бүлшық ет күшінің көрінуі - бүлшық ет аппараттарының іс -эрекетін ретке келтіретін жүйке процесінің дамуы мсн жинақталуына байланысты. Жүйке жүйесінің вегетативті болігінің қызметін реттеуде, көлденең жолақты бүлшық сттсрдің физиологиялық жиырылу қабілеттері маңызды қызмет атқарады. Бүлшық еттер озінің үзындығын өзгертпей-ақ (статистикалық немесе изометрлік төртіп), үзындық қысқарғанда да (жиырылу немесе миометриялық тәртіп), үзарған кезде де (жазылу немесе плиометрикалық тәртіп) күшті көрсете алады. Зациорскийдің [47] жіктеулері бойынша күш қабілеттері келесі түрлерге бөлінеді: бойга біткен күштілік (жай қозгалыстагы статистикалық төртіп), жылдамдықтың күштілігі (жылдам қозғалыста көрінетін динамикалық күш). Адамның жылдамдық күш қабілеті, жазылу және жиырылу (амортизациялық күш), сонымен бірге оте аз уақыт ішінде үлкен күш көлемін корсстс алу қабілетінен "жарылу күші" бөлінеді. Бүлшық ет күштерін тәрбиелеуде маңызды мағынаның болуы - өсіп келе жатқан ағзаның жан-жақты дамуында, ондірістік еңбекке дайындауда жөне спорттық шеберлікті котсрудс маңызы зор. Күш дайындығы мәселелерін зерттеудің өзектілігі спорттық практика сүраныстарынан келіп шығады. Күш дайындығының дүрыс жүйесін жасау арқылы спорттың коп түрінен спорттық нәтижелерді дамыту немесе жетілдіру шешуші факторлар болып саналатынын С.ПЛетунов (81) дүрыс атап откен. Күш адам ағзасының үйлесімді дамуына көмектесетін фактор екенін көптеген авторлар атап өтеді £50, 20, 82, 83, 84, 85, 86, 87]. Олардың ойынша, күш дайындығы жасуша жүйелері мен түтас ағзаның еңбекке жарамдылығын, түлғаның дүрыс қүрылуын жонс басқа да дене қасиеттерін қалыптастырады, еондай-ақ, қозғалыстың дүрыс үйлесімділігін жетілдіреді. Күшті дамыту деңгейі жеткіліксіз болса, мектеп жасындағы балалардың тірек қимыл аппараттары дүрыс дамымай қалады. Бүл дене тәрбиесі және спорттық жаттығулардың міндеттерін дүрыс шешуге кедергі болады. Барлық бүлшық еттердің үйлесімді дамуын белгілі бір қозғалыс актісімен бүлшық ет күшін көрсете алу қабілетін дамытуымен сәйкестендіре алудың маңызы зор. Бүл кезде мектеп жасындағы балалардың бүлшық ет күші дамуының ерскшслігін ескеру керек. жүктеу/скачать 104,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|