Жер туралы ғылымдар • ауа райы • жел 1 1-бөлім: Жел қалай пайда болады?

• Ғаламдық атмосфера айналымы Жер климатына қалай әсер етеді?

Атмосферада энергия (жылу) экватордан полюстерге қарай 

қозғалады; бұл қозғалыс желдер деп аталады. Энергия қозғалатын 

атмосфера болмаған жағдайда, тропиктер арасындағы құрлықтар пен 

мұхиттар ыстық, ал полюстік аймақтар одан да суық болар еді. 

Жер айналғанда, желдер ауытқиды, сол себепті олар қисық 

қозғалатындай көрінеді (бұл Кориолис әсері).

Сондай-ақ, Жер айналғанда, әр жартышарда бір-бірімен байланысқан 

үш жел “батареясын” тудырады. Жер бетіндегі осы үш “батарея” 

жергілікті климатқа әсер етеді. Тыныш, төмен қысымды депрессия 

аймағы экватор маңында болады, жойқын пассаттар жоғары қысымды 

30° солтүстік және оңтүстік аймақтардан экваторға қарай көшеді, ал 

орта бойлықтарда желді, төменгі қысымды ауа райы басым болады.