ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • АУА РАЙЫ • ЖЕЛ

ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • АУА РАЙЫ • ЖЕЛ

12

Ауа райының түрлері: Жел

Тереңдетілген

Негізгі

A – Жерді ендіктер сияқты айнала 

қоршаған, өзара байланысқан алты 

жел батареясы ретінде

C – Жерді бойлықтар сияқты айнала 

қоршаған, өзара байланысқан алты 

жел батареясы ретінде

• Атмосфера айналымын ... жақсы суреттеуге 

болады

B – Жерді бойлықтар сияқты айнала 

қоршаған, байланыспаған алты жел 

батареясы ретінде

• Негізінде, ғаламдық желдер жылуды

A – полюстерден экваторға 

тасымалдайды

B – жер бетінен ауаға 

тасымалдайды

C – экватордан полюстерге 

тасымалдайды

ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • АУА РАЙЫ • ЖЕЛ

13

Дауылдар

Тереңдетілген

Негізгі

• Мыналардың қайсысы дауыл сөзіне қатысты 

ЕМЕС?

A – тайфун

B – торнадо

A – тайфундар, торнадолар және 

тропиктік дауылдар

• Дауылдар әлемнің әртүрлі бөлігінде әрқалай 

аталады:

B – циклондар, торнадолар және 

тайфундар

C – тропиктік циклон

• Дауылдар қайда түзіледі?

A – температурасы 27°C-тан асатын 

мұхиттарда

B – тропиктік ылғалды ормандарда

C – температурасы 17°C пен 27°C 

аралығындағы мұхиттарда

• Дауылдардағы ылғалды жылы ауа

A – жоғары қысымға алып келеді

B – көтеріледі

C – буланады

• Кориолис әсері

A – дауылдың салдарынан пайда 

болатын интенсивті булану

B – дауылдарды үлкен шарпы 

бұлттардың түзілуі

C – дауылдарды айналдыратын күш

C – тропиктік дауылдар, циклондар және 

тайфундар

A – су температурасы 28°C және 

Кариолис эффектісі біршама күшті 

болатын орталық Атлант мұхитында

• Дауылдар көбінесе қайда түзіледі?

B – мұхит суының температурасы 

28°C және Кариолис эффектісі әлсіз 

болатын экваторда

C – мұхит суының температурасы 17°C 

және Кариолис эффектісі өте күшті 

болатын Атлант мұхитында

A – булану деңгейінің жоғарылығы

• Дауылдағы қысымның төмен болу себебі

B – ылғалды, жылы ауаның көтерілуі 

C – конденсация мөлшерінің жоғарылығы

A – желсіз, жауын-шашынсыз ауа 

райы, ашық аспан 

• Дауылдың орталығы қалай сипатталады?

B – желсіз ауа райы, жоғары қысым 

және бұлтты аспан

C – жылдамдығы 200 км/сағ-қа дейін 

жететін жел

ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • АУА РАЙЫ • ЖЕЛ

14

Дауылдар

Тереңдетілген

Негізгі

A – одан сайын күшейеді

• Дауыл көшкін жасағанда

B – бәсеңдейді, себебі Кориолис әсері 

әлсіз

C – бәсеңдейді, себебі “жанармаймен” 

қамтамасыз ететін жылы теңіз суы бар

• Дауылдың орталығы –

A – ең жойқын аймақ

B – тыныш

C – жүйенің шетіне жақын