Жертөледегі жазу
жүктеу/скачать 5,73 Mb.
|
| СЕГІЗІНШІ ТАРАУ
ОППА «Бейбiтшiлiк» көшесiмен кiлт оңға бұрылып, өрге қарай маңдай түзегендерi сол, тау жақтан iшiн тарта лекiген өткiр ызғырық бетке инеше қадалды. Бағанадан берi талып естiлген толассыз сарын күрт күшейгендей. Жұлқына соққан желмен iлесiп жеткен айқай-сүреңнiң сiлем-сiлем жаңғырығы құлақ түбiнен қаңқ етiп өте шығады. Сәлден соң қасқа жолдың тұйығынан Алаңның төбесi де қылт-қылт көрiне бастаған. Құжынаған қара-құрым халық. Ат шаптырым алаңқайды жел шайқаған теңiз бетiндей буырқана кернеп тұр. Ұлыған сирена, айғай-сүрең, иттiң абалағаны ию-қию ауаны тiтiрентедi. Сыбағадан құр қалатындай делебелерi қозып, алды жүгiрiп, соңы шұбатыла бүлкектеп ентелей түскен. Бiрақ көздеген тұсқа жетiп үлгiрген жоқ. Алаңдағы теңселген халық кенет шапши толқып, кенер бұзған тасқындай көше-көшенiң бойымен сөгiле жөңкiсiн. Еңiске қарай сарқырай төгiлген қара тасқын, қапелiмде не боп, не қойғанын бiлмей үрпиiсiп жол жиегiне қарай ығыса берген бұларды жаңқадай iлiп ала жөнелген. Қасындағылардың қайсысы қайда қалғанын бiлген жоқ Сәбира. Қара нөпiрдiң қақпайымен дедек қағып безiп келедi аяғы-аяғына жұқпай. Жүрегiн үрей буған. Шыңғырған дауыс, сарт-сұрт соғылған темiр шыңылы, иттiң арпылынан құлақ тұнады. Теңбiл сары күрте киген темiр қалпақты пәлелер мың-сан киiкке түре тиiскен үйiрлi аш жолбарыс дерсiң. Топ ортаға тұс-тұстан сыналай кiрiп, қолдарындағы тұтымдай жерiнен басқа өзегiндегi темiр шыбығы жалаңашталған дубинкамен, не кiшкентай қолкүрекпен жеткен адамын бас демей, көз демей құлаштап салып қалады. Соққы тиген сорлылар «аh» деуге шамасы келместен тұмсығымен жер сүзе сылқ етiп сұлай-сұлай кетедi. Азуы ақсиған қасқыр иттер құлағын жымыра атылып, тырнағына iлiккенiн домалата жұлмалап ол жатыр. Алда-жалда жандәрмен амал қылып, қанды шеңгелден босап шыққандарда ес-түс жоқ. Үстi-бастары алба-жұлба, қан-жоса, қалай қашарын бiлмей мәңгiрiп тұрғаны. Екi зұлматтан сытылсаң, құтқармайтын үшiншi тажал тағы бар – тырағайлаған нөпiрдi тақымдай қуған машина. Қып-қызыл өрт машинасы. Тас төбесiндегi жалғыз көзi мың құбылып ойнақшыған жалмауыз. Ысылдай өкiрiп, бұрқыраған мұп-мұздай ақ тасқынмен оңды-солды осып өткенде қалпақтай ұшырады. Сыпыра қуып, Алаңды «қоқыстан» тазалап келе жатқандай. Самсаған қарулы әскер, азулы итке жалаң қолмен не iстемек. Әркiм өз жанымен қайғы. Қолдарына iлiккен таяқ-кесекпен қорғана соғысып, солдаттың дубинкасын жұлып алып, өзiне қайыра сiлтеп, қайрат көрсетiп жатқандар бiрен-саран. Бас сауғалап, қуыс-қалтарысқа жырыла сiңiп, дүркiрей қашқан халық. Бiреуге бiреу қайрылар емес. Ыңырсып, сұлап жатқандардың үстiнен аттай-маттай безiп барады. Сәбира да тырағайлап келедi көп дүрмектiң iшiнде. Ес-түс жоқ. Құтылмас қанды қасапқа түскендей. Айналасындағы сұрапыл сойқанды көрген сайын жаны ышқынып, топ ортаға қарай ұмтылады кимелей. Сәл шеттеп қалса, арсылдай жұлқынған иттiң бiрi ала түсiп, не солқылдақ темiр шыбыртқы қауашағын қақ айырардай зәре жоқ. «Құдай-ай, өз басына өзi тiлеп алған не соры бұл. Ендi қайтпек!» Шұбатылған шарқаттың бiр ұшына аяғы шалынып мұрттай ұшқан. Бiр аунап, атып тұрды да, қайта зымырай жөнелдi. Оң тiзесiнiң удай ашып ауырғанына да қарар емес. Ауаға аппақ доға сыза қалықтап кеп жол ортасына қонған түбiт шарқат жөңкiген табандардың астында шалшыққа шашқан қардай ерiп жоқ болды. Құймышақ қағар тоқпақтай сыңар бұрым тарқатылып, тоқымдай қара бұлт төбесiне ойнап шыға келгендей, жайыла толқып, жарты денесiн жауып алды. Қара құйын дөңгелене ұйтқып, бiресе көз алдын бүркейдi, бiресе серпiле лықсып арқасына төгiледi. Өнебойы қансорпа. Маңдайынан тарам-тарам жосыған ащы тер көзiне құйылды. Қанаты жоқ демесең, табаны әр жерден бiр тиiп, ұшып келе жатқан сияқты. Бiрақ темiр шыбыртқының ауаны осқылаған ысылы мен иттiң ырылы iзiнен қалар емес, қайта сәт сайын адымын қысқартып, әне-мiне желкеден ала түсердей. Бiрте-бiрте қасындағы дүркiрей жосыған топтың да қарасы сирей бердi. Тарыдай шашылып, үй-үйдiң жықпыл-қалтарысына жып етiп сiңiп, жоқ болып жатыр. Бiр қараса, жалғыз өзi безiп келедi екен қаңғалақтап. Қай жерге келдi, қайда барады – белгiсiз. Сансыраған санасын қамшылаған бiр-ақ ой: қарғыс атқан бұл маңнан тезiрек қарасын батыру керек, әйтпесе құрығаны. Жаны мұрнының ұшында. Қалай құтылмақ? Аңырайған апан ауыз подъездердiң бiрiне кiрiп кетiп, бой тасалай тұрса ма абыр-сабыр басылғанша? Бiрақ жұртқа сенiм бар ма. Көлеңкесiнен үрейленiп көзi шатынаған белсендi шал-кемпiрдiң бiрi шар етiп, ұстап бермесiне кiм кепiл! Көшенi қуаламай iз тастап, аула-ауланың арасымен жүгiрдi. Түксиген сұрғылт үйлер, сидиған ағаштар дөңгеленiп қалып жатыр. Аз жүрдi ме, көп жүрдi ме, бiлмейдi. Аяғын сүйрете басып, iлбiп келе ме? Жоқ, бәлкiм, табаны жер иiскемей үкiдей ұшып келе жатқан шығар? – ол жағын бағамдайтын халде емес. Көз алды шұбартып бұлдырай бастады. Көлденең бiр арықтан аттай берем дегенде – екi өкпесi өшiп жеткен жерi осы ма, әлде аяғы тайып кеттi ме – мұрынымен шаншылып, етпетiнен түстi. Қарсы бет биiк, жарлауыт екен, жамбастай сырғанап арықтың iшiне құлады. Тұруға талпынған жоқ. Әбден сiлесi қатыпты. Бұрлыққан тән ой-сананы бұғаулап, үрейдi жеңген. Не болса, о болсын деген бiр бойкүйез хал. Арықтың iшi омбы қар. Аула сыпырушылар айналадағы кешелi-бүгiн жауған қардың бiразын осында күреп нығарлап тастаса керек. Күмп етiп жантая шөккен денесi жарым-жартылай көмiлiп қалды. Шiркiн, терең оппаға бiр-ақ сүңгiп кетсе ғой – көзден ғайып болатын. Тұрғанда не бiтiредi? Әл жоқ. Қаштың не, қашпадың не тәлтiректеп. Одан да сәл тынығып, ес жиып алғаны дұрыс. Үстiнен түспесе, сырт көз байқай қоймас. Қар да ақ, тоны да ақ. Тек мына қобырап, жер-көкке жайылған шашы құрғырды көрмесе болғаны, ұшынан уыстай ұстап, қойнына жұмарлай тықты да, жағасын көтердi. Мойынын iшiне алып, бүрiсiп, қауашағына тығылған құрттай, тонның iшiне кiрiп барады. Иығын ырғап, күпсе қарға сұғына түскен. жүктеу/скачать 5,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|