Жылғы №1 басылым беттің беті 1 глоссарий агглютинация
жүктеу/скачать 1,27 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зат есімнің синтаксистік ерекшеліктері.
- Көмекші есімдер
| Тәуелдік жалғау өз мағыналары арқылы зат есімнің тәуелдеу категориясын қалыптастырады.
Септік жалғаулары – зат есімнің септеу категориясының негізгі көрсеткіштері. Зат есімнің синтаксистік ерекшеліктері. Зат есім атау септігінде келіп бастауыш қызметін атқарады. Ілік септігі арқылы анықтауыш бола алады. Басқа септіктер, септулік шылаулар зат есімді не толықтауыш, не пысықтауыш қызметіне қояды. Зат есімнен баяндауыш жасайтын арнайы морфологиялық тұлға жоқ, зат есім лексикалық мағынасы арқылы бастауышқа тән жай-күйді атап баяндауыш бола береді. Зат есімене жасалған баяндауыш құрамындағы жіктік жалғау баяндауышты тиянақты тұлғаға айналдыру және оны бастауышпен байланыстыру қызметтерін атқарады. Түрленбеген зат есім сын есімнің орнына жұмсалып (адъективтеніп) анықтауыш, үстеудің орнына жұмсалып (адвербиалданып) пысықтауыш та бола береді. Көмекші есімдер – зат есімнің (заттанған сөздің) жетегінде келетін, лексикалық мағынасы жоқ (немесе солғындаған), өзі тіркескен сөзге грамматикалық (мекендік) мағына жамап түрлендіретін, өзі зат есімше түрленетін (көптелетін, тәуелденетін, септелетін), өзі тіркескен зат есіммен тек тәуелдік жалғауы арқылы байланысып тұратын көмекші сөздер. Көмекші есімдердің морфологиялық ерекшелігі – зат есімше түрлену қабілеті – оларды бөлек сөз табы ретінде емес, атауыш сөздердің, зат есімдердің аясында қарастыруға негіз болған. Көмекші есімдер шығу төркіні жағынан зат есімдерге келіп тіреледі. Толық мағыналы зат есімдерден олардың басқа зат есімдердің жетегінде келіп оған грамматикалық мағына үстеу үшін жұмсалу барысында лексикалық мағыналарынан айырылып, көмекші есімдер қалыптасқан. Қазақ тіліндегі көмекші есімдер өте жиі қолданылғанмен, олардың саны аса көп емес. Қазіргі қазақ тіліндегі көмекші есімдер ретінде мына сөздерді көрсетуге болады: алд, арт, аст, үст, жан, жақ, қас, маң, маңай, тұс, іш, сырт, тыс, ара, қарсы, бой, шет, орта, соң. жүктеу/скачать 1,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|