ӘК төрайымы _______________ К.Х.Жапаргазинова
Оқытушы туралы мәліметтер:
Химиялық технологиялар кафедрасы
Биология – химия факультеті
Х.ғ.д., профессор – Ерқасов Рахметолла Шарапиденович
Аға оқытушы – Баймуханбетова Мария Григорьевна
Дәріс және лабораториялық жұмыстар
Қабылдау сағаттары: бейсенбі – 1100 - 1700 дейін, 505 аудитория
Пән туралы мәліметтер:
Дәріс- 22,5 сағат, лабораториялық сабақ – 22,5 сағат, СӨЖ – 45 сағат, емтихан
Пәннің қысқаша мазмұны:
Пәнді оқытудың мақсаты:
Бұл пәнде кристалдар туралы ғылымның негізі оқытылады: қатты кристалл заттардың құрылымы және қасиеттері туралы жалпы түсінік, кристалдардың химиясы, физикасы және геометриясы негіздері. Кристалдарды зерттеу әдістері, симметрияның кеңістік топтары, симметрияның негізгі кластары оқытылады.
Пәнді оқытудың міндеттері:
студенттерге кристаллография пәні туралы көзқарас қалыптастыру және оның басқа ғылымдармен байланысын қарастыру;
кристалдар геометриясының негізгі заңдарын, кристалдардың негізгі химиялық және физикалық қасиеттерін, кристалдардың формасын және түрлерін студенттер меңгере білу;
жазықтықтағы симметрия топтарын меңгере білу;
кристаллографиямен байланысты жеке мәселелерді шешуге болашақ мамандарда инженерлік ойлау қабілетін қалыптастыру.
Пәнді игеру нәтижесінде студенттер:
білуі қажет: кристал заттардың құрылысын, формаларын, кристалдардың құрылымын және түрлерін, кристалдар құрылымын зерттеу әдістерін, кристалдардың негізгі физикалық және химиялық қасиеттерін, жазықтықтағы таралған топтар және кристал симметрияларының түрлерін, кристалдық тордың энергиясын есептеу жолдарын.
істей білуі қерек: кристалл құрылымының пішінін құрастырыу, лауэграмма бойынша кристалл симметрияларын анықтау, химиялық байланыстар арқылы кристалдардың құрылысын анықтау.
Әдебиеттер
Негізгі:
Кристаллохимия. Алдабергенов М.Қ., Матаев М.М. Оқу құралы – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2002. – 91 бет.
Кристаллография. Папов Г.М., Шафроновский И.И. М.: Высшая школа, 1972
Кристаллография. Шаскольская М.П. М.: Высшая школа, 1984
Кристаллография и деффекты в кристаллах. Келли А., Гровс Г. М.: Изд – во «Мир», 1974
Кристаллохимия. Бойкий Г.Б. М.: Высшая школа, 1971
Кристаллография и минерология. Гумиловский С.А. М.: Высшая школа, 1976
Қосымша:
Физическая химия и химия кремния. Мануйлов Л.А., Клюковский Г.И. М.: Высшая школа, 1962
Общая химия. Неницеску К. М.: Изд – во «Мир», 1968
Практический курс геометрической кристаллографий. Госиздат. 1984
Физическая кристаллография. Вавсильев Д.М. М.: Высшая школа, 1960
Физика кристаллов и симметрия. Желудев И.С. М.: Высшая школа, 1968
Пәннің тақырыптық жоспары
|
|
Форма
Ф СО ПГУ 7.18.1/14
|
ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
|
№
|
Тақырыптың аталуы
|
Сағат саны
|
Дәріс
|
Практ.
|
СӨЖ
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
Кіріспе. Кристалдар симметриясы. Симметрия элементтері.
|
3
|
3
|
6
|
2
|
Жабық операция симметрия элементтерінің арасындағы қабысу теоремалары. Кристалдардың сингониясы.
|
3
|
3
|
6
|
3
|
Симметрияның 32 кластары. Ашық операция симметриялары.
|
3
|
3
|
6
|
4
|
Құрылымдардың қабысу элементтерінің қабысу теоремалары. Симметрияның кеңістік топтары.
|
3
|
3
|
5
|
5
|
Металдар мен интерметалдар кристаллохимиясы. Рентген сәулелерінің дифракциясы.
|
3
|
3
|
5
|
6
|
Кері торлар. Интерференциондық теңдеу.
|
3
|
3
|
5
|
7
|
Кубты сингония рентгенограммаларын индицирлеу. Тығыз шарлар қабаттары.
|
2
|
2
|
6
|
8
|
Кристалдың құрылыстарын анықтаушы әсерлер. Кристалдық тордың энергиясы.
|
2,5
|
2,5
|
6
|
Барлығы:
|
22,5
|
22,5
|
45
|
Курстың компоненттері
Дәрістік сабақтардың мазмұны
Тақырып 1. Кіріспе. Кристалдар симметриясы. Симметрия элементтері.
Кристаллография туралы жалпы түсінік. Кристалдардың түрлері. Краисталлография ғылымының қалыптасуы. Кристалдар симметриясы және симметрия остері. Кристалдарды химиялық таңбалау және оның формуласы. Симметрия элементтері және олардың белгілері.
Тақырып 2. Жабық операция симметрия элементтерінің арасындағы қабысу теоремалары. Кристалдардың сингониясы. Симметрия теоремалары. Жабық операция симметриясындағы өзгерістер. Математикалық матрица. Кристалдар симметриясының категориялары және сингониялары. Сингония түрлері.
Тақырып 3. Симметрияның 32 кластары. Ашық операция симметриялары.
Симметрия кластарының түрлері және олардың нүктелік топтарының кеңістіктегі кескіндері. Ашық операция симметриялары остерінің түрлері.
Тақырып 4. Құрылымдардың қабысу элементтерінің қабысу теоремалары. Симметрияның кеңістік топтары. Симметрия топтары және олардың жазықтықтарда шағылуы. Симметрияның кеңістік топтары және нүктелер жүйесі. Кеңістік топтарының символдары.
Тақырып 5. Металдар мен интерметалдар кристаллохимиясы. Рентген сәулелерінің дифракциясы. Кристалдардың құрылысы. Кристалдардағы диффракциялық құбылыстар. Кристалдар құбылыстарын зерттеу мақсаттары.
Тақырып 6. Кері торлар. Интерференциондық теңдеу. Кристаллографиялық жүйелердегі векторлар. Луэ шарттары және Вульф – Брегг теңдеулері.
Тақырып 7. Кубты сингония рентгенограммаларын индицирлеу. Тығыз шарлар қабаттары. Рентгендік – фазалық анализ. Рентгенограммалардағы сызықтар. Тығыз шарлардың қабаттары құрылысы.
Тақырып 8. Кристалдың құрылыстарын анықтаушы әсерлер. Кристалдық тордың энергиясы. Кристалдар құрылысы бөлшектерінің арасындағы байланыстар. Кристалдық торлардың энергиясын есептеу жолдары.
Практикалық жұмыстардың тізімі
1. Кіріспе. Кристалдар симметриясы. Симметрия элементтері.
2. Жабық операция симметрия элементтерінің арасындағы қабысу теоремалары. Кристалдардың сингониясы.
3. Симметрияның 32 кластары. Ашық операция симметриялары.
4. Құрылымдардың қабысу элементтерінің қабысу теоремалары.
Симметрияның кеңістік топтары.
5. Металдар мен интерметалдар кристаллохимиясы. Рентген сәулелерінің дифракциясы.
6. Кері торлар. Интерференциондық теңдеу.
7. Кубты сингония рентгенограммаларын индицирлеу. Тығыз шарлар қабаттары.
8. Кристалдың құрылыстарын анықтаушы әсерлер. Кристалдық тордың энергиясы.
СӨЖ тізімі
1. Дәрістік сабақтарға дайындық.
2. Лабораториялық сабақтарға дайындық.
3. Бақылау іс – шараларға дайындық.
Курстың саясаты
Әрбір сабақтың басында студенттердің сабаққа қатысуын және дайындығы тексеріледі. Егер студент сабақ басталғанда орнында болмаса ол осы сабаққа қатыспаған болып саналады. Осы талаптарды студенттердің орындауына байланысты олар емтиханға жіберіледі немесе сынақ тапсырады.
Талаптар және қатыспаған сабақтар үшін қойылатын айыптар:
Оқу барысында сабаққа белсенді қатысу.
Сабаққа кешікпей келу.
Аудиторияға сырт киіммен келмеу және кірмеу.
Сабақ жүріліп жатқан кезде сөйлеспеу, газет, журнал оқымау, қол телефондарын өшіріп қою, сағыз шайнамау.
Себепсіз сабаққа қатыспаса ол студентке 0 ұпай қойылады, бірақ кейін осы сағатты өтесе, бастапқа ұпайдан 50% төмен ұпай қойылады. Егер студент белгілі бір себептермен сабаққа қатыспаса онда сол сабаққ қатысуына қойылуға тиісті ұпай толығымен қойылады. Бірақ кейін оқытушының белгілеген мерзімі бойынша өтейді.
Бақылау түріндегі тапсырмалардың барлығы өз уақытында тапсырылмаса белгілі ұпайдың 50%-ы қойылады. Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды ұпайы төмендейді.
Бір рейтингте екі рет студенттердің лаборатоиялық журналдары тексеріліп отырады. Егер лабораториялық журналда барлық жұмыстар толық болмаса ұпайы төмендейді. Егер журналын кешіктіріп тексертсе, онда 1 ұпай төмен қойылады.
Соңғы қорытынды ұпай төмендегідей негізде қойылады:
Сабаққа қатысу және лабораториялық журналдың тексерілуі.
СӨЖ орындалуы, барлық лабораториялық жұмыстардың орындалуы және қорғалуы.
Білімдерінің рейтингтік бақылануы.
Баллдық-рейтингтік жүйенің қолданылуының нәтижесінде, календарлық кестенің негізінде студент өзінің білім деңгейін бағалап біле алады. Студент қажетті ұпайды жинау үшін сабаққа белсенді уақытында қатысуы керек және тапсырмаларды уақытында орындауы керек. Егер сәйкес талаптар орындалмаса, студен барлық кешіккен сабақтарды өтейді және тапсырмаған жұмыстарды тапсырады. Содан кейін ғана студент сынақ немесе емтихан тапсыра алады. Сынақ сынақ тапсыруға арналған сұрақтар бойынша ауызша түрде қабылданады. Сынақты да ұпаймен бағалайды:
- 100 ұпай – егер үш сұраққа толық жауап берсе;
- 50 ұпай – бір жарым сұраққа жауап берсе;
- 50 ұпай – үш сұраққа толық жауап бере алмаса;
- 75 ұпай – екі сұраққа толық, ал бір сұраққа жартылай жауап
берсе 70 ұпай;
- 0 ұпай – ешқандай сұраққа жауап бере алмаса.
Сабақ барысында ережелерді және талаптарды бұзған студенттер қатаң жазаланады. Ондай жағдайда студенттерді аудиториядан шығаруға немесе ұпай санын кемітуге болады. Жұмыстарды тапсыру белгіленген календарлық кесте бойынша қабылданады.
Бақылау іс – шараларының күнтізбелік кестесі
1 рейтинг ( семестр)
|
Апталар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
Барлғы
|
Аптадағы ең жоғары ұпай
|
5
|
6
|
5
|
16
|
5
|
16
|
5
|
42
|
100
|
Дәріс сабақтарына
қатысу
|
СӨЖ түрі
|
ҮТ 1
|
|
ҮТ 3
|
|
ҮТ 5
|
|
ҮТ 7
|
|
20
|
Бақылау түрі
|
А
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
А
|
Жоғарғы ұпай
|
5
|
|
5
|
|
5
|
|
5
|
|
Практикалық
сабақтарға қатысу
және орындау
|
СӨЖ түрі
|
|
ҮТ 2
|
|
ҮТ 4
|
|
ҮТ 6
|
|
ҮТ 8
|
24
|
Бақылау түрі
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
Жоғарғы ұпай
|
|
6
|
|
6
|
|
6
|
|
6
|
Қосымша материалдарды дайындау және жұмыс жасау
|
СӨЖ түрі
|
|
|
|
|
|
ҮТ 7,8
|
|
|
20
|
Бақылау түрі
|
|
|
|
|
|
|
|
КТ
|
Жоғарғы ұпай
|
|
|
|
|
|
10
|
|
10
|
Тақырыптар бойынша білімдерін межелі бақылау
|
Тақырып номері
|
|
|
|
1
|
|
|
|
1,2
|
36
|
Бақылау түрі
|
|
|
|
ЖБ 1
|
|
|
|
МБ 1
|
Жоғарғы ұпай
|
|
|
|
16
|
|
|
|
20
|
2 рейтинг ( семестр)
|
Апталар
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
Барлғы
|
Аптадағы ең жоғары ұпай
|
5
|
6
|
5
|
16
|
5
|
16
|
5
|
42
|
100
|
Дәріс сабақтарына
қатысу
|
СӨЖ түрі
|
ҮТ 9
|
|
ҮТ 11
|
|
ҮТ 13
|
|
ҮТ 15
|
|
20
|
Бақылау түрі
|
А
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
А
|
Жоғарғы ұпай
|
5
|
|
5
|
|
5
|
|
5
|
|
Практикалық
сабақтарға қатысу
және орындау
|
СӨЖ түрі
|
|
ҮТ 10
|
|
ҮТ 12
|
|
ҮТ 14
|
|
ҮТ 16
|
24
|
Бақылау түрі
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
|
А
|
Жоғарғы ұпай
|
|
6
|
|
6
|
|
6
|
|
6
|
Қосымша материалдарды дайындау және жұмыс жасау
|
СӨЖ түрі
|
|
|
|
|
|
ҮТ 12,15
|
|
|
20
|
Бақылау түрі
|
|
|
|
|
|
|
|
КТ
|
Жоғарғы ұпай
|
|
|
|
|
|
10
|
|
10
|
Тақырыптар бойынша білімдерін межелі бақылау
|
Тақырып номері
|
|
|
|
2
|
|
|
|
2,3
|
36
|
Бақылау түрі
|
|
|
|
ЖБ 2
|
|
|
|
МБ 2
|
Жоғарғы ұпай
|
|
|
|
16
|
|
|
|
20
|
Шартты белгілер: А – ауызша сұрау, МБ1 – бірінші рейтинглік бақылау, ҮТ – үй тапсырмасы, ЖБ – жазбаша бақылау, МБ2 – екінші рейтинглік бақылау, КТ – конспект тексеру
Ағымды және қорытынды бақылау бойынша үлгерім
Пәннің қорытынды рейтингісі ұпаймен анықталады. Ол үшін келесі формуланы пайдаланамыз
И- қорытынды ұпайы,
Р1- 1-ші рейтинг ұпайы,
Р2- 2-ші рейтинг ұпайы,
МУ- ағымды және қорытынды бақылау массалық үлестері,
АБ-ағымды бақылау,
Е-емтихан
Ағымды бақылаудың массалық үлесі -0,4
Емтиханның массалық үлесі- 0,6
Қорытынды ұпайды сандық, әріптік эквивалентке және дәстүрлі түрге айналдыру үшін келесі кестені пайдаланамыз.
Ф СО ПГУ 7.03.1/07
Студенттердің білімдерін бағалау шкаласы
Қорытынды баға, балл (И)
|
Ұпайдың сандық эквиваленті (Ц)
|
Ұпайдың әріптік эквиваленті (Б)
|
Дәстүрлі баға (Т)
|
Емтихан, диф. Сынақ
|
Сынақ
|
95 - 100
|
4
|
A
|
Өте жақсы
|
Есептелді
|
90 - 94
|
3,67
|
A-
|
85 - 89
|
3,33
|
B+
|
Жақсы
|
80 - 84
|
3,0
|
B
|
75 - 79
|
2,67
|
B-
|
70 - 74
|
2,33
|
C+
|
Қанағат
|
65 – 69
|
2,0
|
C
|
60 – 64
|
1,67
| C- |
55 – 59
|
1,33
|
D+
|
50 – 54
|
1,0
|
D
|
49
|
0
|
F
|
Қанағатсыз
|
есептелмеді
|
Достарыңызбен бөлісу: |