«Көксегеннің көргендері» повесіндегі

«Шопан даңқы, «Төлбасылар», «Сұрапылда», «Керкиік», «Будан», «Қозышы Нұрман», «Жылқышы» әңгімелерінің тақырыптары – мал шаруашылығы. Мектеп балалары оқуды мал бағумен тығыз байланыстыра жүріп, өмір таниды. Тәжірибелі шопандардың жұмысын балалардың алдына үлгі етеді.

«Жас бұтақ» әңгімесінде Жұмақан деген бала өзі өсірген апорт алмасын Артекте танысқан достарына жібереді. «Қант бұршақ» әңгімесіндегі Зуфар Артектегі достары арқылы қант бұршақ ұрығын алдырады, оны өсіреді. «Мектеп бағында» әңгімесінің кейіпкері Ерден ағаш отырғызумен айналысады. Аталған әңгімелерде жолдастық, достық, қоғамдық еңбек мәселелері көтеріледі.

С.Бегалиннің бірсыпыра әңгімелері ерке балалар қылықтарын әшкерелейді. «Сымбатты Сима» әңгімесіндегі Сима – еңбек етуге құлықсыз жан. Сабаққа да атүсті қарайды. Өзгені менсінбейтін тәкаппарлығы және бар. Әңгімеде баланың тәрбиесі ата-анаға тікелей байланысты деген ой айқын. «Жаңғалақ» повесінде тентек баланың түзу жолға түсуі, тәрбиеге көнуі оқиға желісіне алынған. Жаппарбек деген бала жаңғалақтығынан тосын оқиғаларға тап болып жатады. Содан Жаңғалақ атанады. Қаладағы қазыналық оқудан демалысқа Дойырбай келеді. Жаңғалақ Дойырбайға ілесіп қалаға кетеді. Жаңа мектепте жетістіктерге жетеді. Фабрика-заводтар үшін мамандар даярлайтын мектепке қабылданады. Қазақ баласының оқуға деген құштарлығын ояту, оқу-білімге шақыру және бұзықтық, тентектіктің өрге бастырмайтынын аңғарту – шығарма идеясы.

Соғыстан кейінгі жылдардағы балалар әдебиетінің негізгі тақырыптары тыл мен майдандағы ерлік істер жайында болды. Соғыс жылдарында 11-14 жастағы балалар ересек адамның барлық жұмысын атқарды. Арбамен астық, пішен тасыды, мақта терді, қызылша тазалады, бұзау бақты, жылқы қайырды, есепші болды. Бұл жастағы балалар майданда ерекше маңызы бар тапсырмалар орындайды. С.Бегалиннің тыл мен майдан өміріне арналған шығармалары нақтылы оқиғаларға құрылды.

Тарихта есімі қалған тұлғалар жайындағы биографиялық шығармалар да – балалар әдебиетінің мұрасы. Соғыстан кейінгі балалар әдебиетіндегі көрнекті қайраткерлер туралы шығармалардың қатарында С.Бегалинның «Шоқан асулары» повесі де бар. Алғаш 1964 жылы «Жазушы» баспасынан «Бала Шоқан» деген атпен жарық көрді. Толықтырылып 1971 жылы сол баспадан, 1976 жылы «Жалын» баспасынан жарық көрді. Повесте Ш.Уәлихановтың балалық шағы, кадет корпусында оқыған жылдары, ғалым атанған кезі кеңінен қамтылған. Жазушы ғалым есімін Семейде оқып жүрген кезінде естиді. Кітапхана, архивтерден Шоқан жайында материал жинайды. Ғалымның туыстарымен әңгімелеседі. «Шоқан асулары» повесінде автор беймезгіл заманда туып, заманның қыспағына түскен, жарқын талантымен, алғырлығымен қараңғы түнекті жарып өтуге ұмтылған адамның өмірін, балалаық, жастық шағын нанымды әңгімелейді.

1.1940-50 жылдардағы балалар әдебиетінің дамуы.

2.Отан соғысы жылдары қазақ кеңес балалар әдебиетіндегі тақырып

Негізгі әдебиеттер

1.Ахметов Ш. Ќазаќ совет балалар єдебиеті. А., Мектеп, 1976.

3. 
   Қирабаев С. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті. А., Білім. 1998.
   
4. 
   Ергµбек Ќ. Сєбит М±ќанов.А., Мектеп. 1989.
   
5. 
   С.Мұқанов. Алтын аймақ. А., Жазушы. 1988.
   
6. 
   С.Сарғасқаев. Қ.Қайсенов. Повестер. Қазақ балалар әдебиетінің